Мустафа Кемаль Ататурк: розьніца паміж вэрсіямі
Зьмест выдалены Змесціва дададзена
крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Mustafa_Kemal_Atatürk?oldid=940117566 |
→Біяграфія: крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Mustafa_Kemal_Atatürk?oldid=1021141515 |
||
Радок 40:
== Біяграфія ==
=== Раньнія гады ===
Мустафа Кемаль нарадзіўся ў [[Тэсалёнікі|
Бацькі далі імя сыну Мустафа, а мянушка Кемаль, што азначае здольнасьць ці сталасьць, дасталася Ататурку ад ягонага настаўніка матэматыкі Юскюплю Мустафы Эфэндзі. Паводле легенды настаўнік так захапіўся здольнасьцямі падлетка, што даў яму такую мянушку<ref>İnan, Afet (1959).
=== Вайсковая кар’ера ===
[[Файл:Mustafa Kemal, 1905.jpg|міні|зьлева|Ататурк падчас выпуску з вайсковае акадэміі ў 1905 годзе.]]
Неўзабаве пасьля заканчэньня адукацыі быў арыштаваны паліцыяй праз антыманархісцкую дзейнасьць. Пасьля ўтрыманьня за кратамі на працягу некалькіх месяцаў быў вызвалены толькі пры падтрымцы [[Рыза Паша|Рызы Пашы]], свайго былога дырэктара школы<ref name="Atay2004">Atay, Falih Rıfkı (2004). «Çankaya». İstanbul: Pozitif Yayınları. — ISBN 975-6461-05-5.</ref>. Пасьля вызваленьня Ататурк быў прызначаны ў Пятую армію ў чыне капітана штабу, які базавўся ў [[Дамаск]]у<ref name="başkanlığı"/>. Вайсковец уступіў у невялікае патаемнае рэвалюцыйнае таварыства афіцэраў-рэфарматараў, якое ўзначальваў купец [[Мустафа Джантэкін]] пад назвай «Радзіма і свабода» ({{мова-tr|Vatan ve Hürriyet|скарочана}}). 20 чэрвеня 1907 году Ататурк атрымаў годнасьць старшага капітану, а 13 кастрычніка 1907 году ён быў прызначаны ў штаб Трэцяй арміі ў Манастыры. Акрамя таго, Ататурк увайшоў у [[камітэт зьвязу і прагрэсу]], стаўшы чальцом пад нумарам 322, але ў наступныя гады ён стаў шырока вядомы праз сваю апазыцыйнае стаўленьне да палітыкі ўладаў. 22 чэрвеня 1908 году ён быў прызначаны інспэктарам асманскай чыгункі ва [[Усходняя Румэлія|Ўсходняй Румэліі]]. У ліпені 1908 году Ататурк згуляў пэўную ролю ў маладатурэцкай рэвалюцыі, якая часткова зьменшыла ўладу султана [[Абдул-Хамід II|Абдул-Хаміда II]] і аднавіла канстытуцыйную манархію.
Ататурк прапаноўваў і рабіў дэпалітызацыю ў войску, што рэзка не спадабалася лідэрам камітэту зьвязу і прагрэсу. У выніку яго адправілі ў вілает [[Асманская Трыпалітанія|Трыпалітанія]], якая на сёньня ёсьць часткой сучаснай [[Лібія|Лібіі]], а на той момант на тэрыторыі гэтай тагачаснай асманскай правінцыі адбывалася племянное паўстаньне, якое Ататурк пасьпяхова здушыў у канцы 1908 году<ref name="Atay2004"/>. Пасьля выкананьня місіі ён вярнуўся ў Канстантынопаль у студзені 1909 году. А ўжо ў красавіку у сталіцы група жаўнераў распачала контрарэвалюцыю, у здушэньні якой Ататурк таксама згуляў досыць важную ролю<ref>Kinross, Patrick (1972). «Rebirth of a Nation». İstanbul. Sander yayınları. — С. 68.</ref>. У 1910 годзе ён быў прызначаны ў асманскае войска ў Альбаніі<ref>[https://web.archive.org/web/20110806013843/http://www.zeriyt.com/mustafa-ataturku-krijuesi-i-turqise-moderne-t37510.0.html «Mustafa Atatürk had assisted in the military operation in Albania in 1910»]. Zeriyt.</ref>, дзе на той час [[Іса Балетыні]] кіраваў альбагскім паўстаньнем у [[Косава]] і Альбаніі<ref>[https://web.archive.org/web/20121022231544/http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1912_3.html «Aubrey Herbert: A Meeting with Isa Boletini»]. Albanianhistory.</ref>. У 1910 годзе Ататурк сустрэўся з [[Экрэм Влёра|Экрэмам Влёрам]], альбанскім шдяхцічам, палітыкам, пісьменьнікам і адным з дэлегатаў, якія падпісалі Дэклярацыю незалежнасьці Альбаніі<ref>[http://www.albislam.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1137:prezantim-per-librin-kujtime-&catid=580:libri&Itemid=774 «I remember well the meeting very interesting, I had casually with Mustafa Qemali in 1910, at the time, still a mere lieutenant»]. Albislam.</ref>. Пазьней, увосень 1910 году Ататурк быў камандаваны ў складзе асманічных вайсковых назіральнікаў, якія прысутнічалі на пікардыйскіх вайсковых манэўрах ў [[Францыя|Францыі]], а ў 1911 годзе вайсковы дзяяч нядоўга служыў у вайсковым міністэрстве ў Канстантынопалі.
У 1911 годзе ўдзельнічаў у вайне з італьянцамі ў [[Лібія|Лібіі]], у 1913 — у [[Другая Балканская вайна|Другой Балканскай вайне]]. Праявіў сябе падчас Першае сусьветнае вайны. Пасьля капітуляцыі Турэччыны ў кастрычніку 1918 Кемаль стаў адным з правадыроў партыі, што выступала за захаваньне Турэччыны ў яе сёньняшніх межах. Разам зь некалькімі паплечнікамі арганізаваў рух «Нацыянальная сіла» ({{мова-tr|Kuva-i Milliye}}), што змагаўся з грэкамі і іншымі акупацыйнымі войскамі Антанты. У 1920 Кемаля абралі кіраўніком Нацыянальнага сходу. У 1923 пасьля вываду войскаў Антанты ён заснаваў Турэцкую Рэспубліку і быў абраны яе першым прэзыдэнтам (пераабіраўся ў 1927, 1931 і 1935).
|