Вікіпэдыя

Жалеза: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д афармленьне
Jarash (гутаркі | унёсак)
6950 правак
дапаўненьне
Радок 4:
|Сымбаль = Fe
|Атамны нумар = 26
|Зьлева = Mn[[Манган]]
|Справа = Co[[Кобальт]]
|Зьнізу = [[Рутэн|Ru]]
|Зьверху =
|Структура крышталічнай краты = body-centered cubic,<br>face-centered cubic (пры 1185—1667 K)
|Апісаньне выгляду = шэры мэтал
|Выява = Iron electrolytic and 1cm3 cube.jpg
|Памер выявы = <!--па-змоўчаньні 250 пкс-->
|Апісаньне выявы = Бліскучы мэтал з шэраватым адценьнем
|Выява2 =
|Памер выявы2 =
|Апісаньне выявы2 =
|Колер катэгорыі =
|Катэгорыя = пераходныПераходныя мэталмэталы
|Колер фазы =
|Фаза = цьвёрдае цела
Радок 23 ⟶ 20:
|Пэрыяд = 4
|Блёк = d
|Атамная маса = 55.,847 <!--г/[[моль]]-->
|Канфігурацыя электронаў = [Ar] 3d<sup>6</sup> 4s<sup>2</sup>
|Электронаў у абалонцы = 2, 8, 14, 2
|Колер =
|Шчыльнасьць Па = <!--г/см³-->
|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры = 7,872874<!--гref>{{Спасылка|url=http:/см³/education.jlab.org/itselemental/ele026.html|загаловак=Жалеза|выдавец=Jefferson Lab|аўтар=Thomas Jefferson National Accelerator Facility --> Office of Science Education.|дата=11 кастрычніка 2020|мова=en}}
</ref>
|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры 2 = <!--г/см³-->
|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры 3 = <!--г/см³-->
|Шчыльнасьць пры тэмпэратуры плаўленьня = <!--г/см³-->
|Тэмпэратура плаўленьня пад ціскам =
|Тэмпэратура плаўленьня К =1811
|Тэмпэратура плаўленьня Ц =1539
|Тэмпэратура плаўленьня Ф =2800
|Тэмпэратура сублімацыі пад ціскам =
|Тэмпэратура сублімацыі К =
Радок 41 ⟶ 39:
|Тэмпэратура сублімацыі Ф =
|Тэмпэратура кіпеньня пад ціскам =
|Тэмпэратура кіпеньня К =3134
|Тэмпэратура кіпеньня Ц =2861
|Тэмпэратура кіпеньня Ф = 5182
|Патройны пункт К =
|Патройны пункт кПа =
Радок 53 ⟶ 51:
|Удзельная цеплыня выпарваньня =350 <!--кДж/моль-->
|Удзельная цеплыня выпарваньня пад ціскам =
|Цеплаёмістасьць = <!--Дж/моль/K-->25,14
|Цеплаёмістасьць пад ціскам = <!--Вт/м/K-->
|Цеплаёмістасьць 2 = <!--Вт/м/K-->
Радок 68 ⟶ 66:
|Насычаная пара 10 k 2 =
|Насычаная пара 100 k 2 =
|Лік энергіяў іянізацыі = 3
|1-я энэргія іянізацыі = <!--кДж/моль-->762,47
|2-я энэргія іянізацыі = <!--кДж/моль-->1562,98
|3-я энэргія іянізацыі = <!--кДж/моль-->2957,4
|Band gap = <!--эВ-->
|CAS number=
|isotopes comment =
|isotopes =
|Атамны радыюс (разл.) =
|Атамны радыюс = <!--пм-->
|Ізатопы = {{!}}-----
|{{!}} <sup>54</sup>Fe {{!!}} 5,84%▼
{{!}}colspan="4" {{!}} Зьяўляецца [[Стабільны ізатоп|стабільным]].
|{{!}}-----▼
|{{!}} <sup>56</sup>Fe {{!!}} 91,75%▼
{{!}}colspan="4" {{!}} Зьяўляецца [[Стабільны ізатоп|стабільным]].
|{{!}}-----▼
|{{!}} <sup>57</sup>Fe {{!!}} 2,12%▼
{{!}}colspan="4" {{!}} Зьяўляецца [[Стабільны ізатоп|стабільным]].
|{{!}}-----▼
|{{!}} <sup>58</sup>Fe {{!!}} 0,28%▼
{{!}}colspan="4" {{!}} Зьяўляецца [[Стабільны ізатоп|стабільным]].
|Кавалентны радыюс камэнтар =
|Кавалентны радыюс = <!--пм-->
Радок 86 ⟶ 92:
|Кропка Кюры = <!--769 C-->
|Магнэтызм = 2,218 [[магнетон Бора|μ<sub>Б</sub>]]
|Мінэральная цьвёрдасьць Моаса = 4-5<ref name="XuMuK.ru"/>
|Модуль зруху = 8476,4-78,4<ref <!--ГПа--name="XuMuK.ru"/>
|Модуль пругкасьці = <!--ГПа-->
|Модуль Юнга = 190-210 <!--ГПа-->
|Назва ў родным склоне =
|Насычаная пара камэнтар 2 =
|Насычаная пара камэнтар =
|Нумар CAS = 7439-89-6
|Радыюс Ван дэр Ваальса = <!--пм-->255
|Ступені атляняньня заўвага =
|Ступені атляняньня = 6, 5, 4, 3, 2, 1, -1, -2
Радок 102 ⟶ 108:
|Хуткасьць гуку пры п.т. (лінейная) = <!--м/с-->
|Хуткасьць гуку = <!--м/с-->
|Цеплаправоднасьць =74 80<!--Втref>WebElements, https:/м/K--www.webelements.com, accessed October 2020.</ref>
|Цьвёрдасьць Брынэля = 450-900 <!--МПа-->
|Цьвёрдасьць Вікерса = <!--МПа-->
|Цьвёрдасьць Моаса =
|Электраадмоўнасьць = 1,64 <!--(Pauling scale)-->
|Электрычны супор пры 0 = <!--Ом·м-->
|Электрычны супор =9,7×10<sup>-8</sup> <!--Ом·м-->
}}
'''Жалеза (Fe)''' — [[хімічны элемэнт]] з сымбалічым пазначэньнем Fe і атамным нумарам 26. Гэта мэтал першай групы [[пераходныПераходныя мэталмэталы|пераходных мэталаў]]. Найбольш распаўсюджаны элэмент (паводле масы) [[Зямля|Зямлі]], з жалеза складаецца вялікуюбольшая частка вонкавага й унутранага ядраядраў Зямлі. Гэта чацьвёрты самы распаўсюджаны элемэнт у зямной кары (4,65% паводле масы)<ref name="XuMuK.ru">{{Спасылка|url=http://www.xumuk.ru/encyklopedia/1527.html|загаловак=Жалеза|назва праекту=XuMuK.ru|мова=ru|дата=11 кастрычніка 2020}}</ref> і самы распаўсюджаны мэтал. Вядома каля 300 мінэралаў жалеза, але прамысловае значэньне маюць толькі [[Жалезная руда|руды]] з утрыманьнем жалеза больш за 16%. Найважнейшыя мінэралы жалеза — [[магнэтыт]], [[гематыт]], [[гётыт]], [[сыдэрыт]] і [[ліманіт]].
 
Як і іншыя элемэнты [[жалезная падгрупа|жалезнай падгрупы]] жалезаЖалеза мае шырокі дыяпазон [[ступень затляненьня|ступеняў затляненьня]], ад -2 да +6, але +2 і +3 зьяўляюцца найбольш распаўсюджанымі. Элемэнтарнае жалеза сустракацца ў [[мэтэароід]]ах і іншых умовах нізкай колькасьці [[тлен]]у, але рэагуе на тлен і [[вада|воду]]. ПаверняПаверхня жалеза мае бліскучы серабрыста-шэры колер, але на паветры з часам затляняецца, утвараючы гідратаваны аксід жалеза, шырока вядомы як [[іржа]].
 
[[Атамны нумар]] (Z) жалеза скаладероўны 26, [[адносная атамная маса|атамная маса]] (A) роўная 55,847. [[Шчыльнасьць]] <math> \rho </math> = 7874 кг/м³. Тэмпэратура тамленьня <math> t_m </math> = 1539 °C, тэмпэратура кіпеньня <math> t_b </math> = 30502861 °C. Жалеза зьяўляецца добрым правадніком [[электрычны ток|электрычнага току]] ([[удзельны супор]] <math>R_s</math> = 9,8 мкОм<math>\cdot</math>см) і цеплыні ([[удзельная цеплаёмістасьць]] <math> C_p </math> = 0,45 кДж/(кг<math>\cdot</math>К)).
 
Жалеза ўваходзіць у склад [[гемаглябін]]у.
== Ізатопы ==
Жалеза складаецца з 4 стабільных ізатопаў:
{| cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" style="background-color:#f9f9f9;border:1px #aaa solid;border-collapse:collapse;"
! [[Ізатоп]]
! распаўсюджанасьць
▲|-----
▲| <sup>54</sup>Fe
| 5,82%
▲|-----
▲| <sup>56</sup>Fe
| 91,66%
▲|-----
▲| <sup>57</sup>Fe
| 2,19%
|-----
▲| <sup>58</sup>Fe
| 0,33%
|}
 
У залежнасьці ад утрыманьня вугляроду адрозьніваюць мягкае жалеза (< 0,2% C), [[сталь]] (0,2-1,7% C) і [[чыгун]] (1,7-5% C).
== Глядзіце таксама ==
 
* [[Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў]]
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
 
== Літаратура ==
* {{Кніга|аўтар=Болсун А. И., Галякевич Б. К. |загаловак=Физика: Краткий словарь-справочник. — |месца=Мн.: |выдавецтва=БелЭн. |год=1997. — |старонак=320 с.: ил. — {{ISBN|isbn=985-11-0102-8}}.
* {{Кніга|аўтар=Васильчикова Е. Н., Кошкин Н. И. |загаловак=Элементарная физика: Cправочник. — |месца=М.: |выдавецтва=Столетие,|год=1996. — |старонак=304 с.: ил. — {{ISBN|isbn=5-7459-0056}}.
* {{Кніга|аўтар=Бердоносов.|частка=Железо|старонкі=30|загаловак=Физическая энциклопедия|адказны=Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Балдин, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик-Романов и др|месца=М.|выдавецтва=Сов. энциклопедия|том=II. Добротность - Магнитооптика|год=1990|isbn=5-85270-061-4}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.webelements.com/iron/ Жалеза]. WebElements {{ref-en}}
* [http://education.jlab.org/itselemental/ele026.html Жалеза]. Jefferson Lab {{ref-en}}
* [http://www.periodicvideos.com/videos/026.htm Жалеза]. The Periodic Table of Videos {{ref-en}}
* [http://www.xumuk.ru/encyklopedia/1527.html Жалеза]. XuMuK.ru {{ref-ru}}
 
{{Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Жалеза»