Альбанія: розьніца паміж вэрсіямі

'''Альба́нія''' ({{мова-sq|Shqipëria}}, Рэспубліка Альбанія) — краіна ў [[Паўднёвая Эўропа|Паўднёвай Эўропе]] на [[Балканская паўвыспа|Балканах]] на ўзьбярэжжы [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага]] і [[Іянічнае мора|Іянічнага]] мораў. Мяжуе з [[Грэцыя]]й (282 км), [[Рэспубліка Македонія|Македоніяй]] (151 км), [[Косава]]м (114 км) і [[Чарнагорыя]]й (173 км). Агульная даўжыня межаў складае 1082 км, зь іх 720 па сушы і 362 па моры. Назва краіны паходзіць ад [[Ілірыйскія мовы|ілірыйскага]] «''olba''» — «''паселішча''».

У 1991 годзе ў выніку першых свабодных выбараў перамаглі камуністы, але праз год іх перамаглі дэмакратычныя сілы. У выніку эканамічнага крызісу 1997 году, які выклікаў антыўрадавыя паўстаньні, да ўлады прыйшла апазыцыя. Праз восем гадоў Сацыялістычная партыя страціла ўладу, і ў 2005 годзе на парлямэнцкіх выбарах перамаглі дэмакратычныя партыі. У 2009 годзе Альбанія далучылася да [[НАТО]]. У 2009 годзе Альбанія пачала працэдуру далучэньня да [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]]. У 2011 годзе ў сталіцы Альбаніі Тыране прайшлі акцыі пратэстаў супраць карупцыі дзейнага ўраду, у выніку трое дэманстрантаў загінулі<ref>{{спасылка|url=http://www.svaboda.org/content/news/2283936.html|загаловак=Прэм'ер Альбаніі: ніхто не захопіць уладу гвалтам|выдавец=Радыё Свабода|дата публікацыі=22 студзеня 2011}}</ref>. 23 чэрвеня 2013 году на чарговых парлямэнцкіх выбарах перамагла левацэнтрысцкая Сацыялістычная партыя на чале з мэрам Тыраны [[Эдзі Рама|Эдзі Рамам]]<ref>{{спасылка|url=http://www.svaboda.org/content/article/25109769.html|загаловак=Альбанія можа сёлета стаць кандыдатам у Эўразьвяз|выдавец=Радыё Свабода|дата публікацыі=18 верасьня 2013}}</ref>.

Альбанія — прэзыдэнцкая рэспубліка. Апошняя канстытуцыя прынятая 21 кастрычніка 1998 году<ref name="bigenc">С. А. Тархов, Б. А. Страшун, А. А. Зарщиков, П. И. Пучков, Г. Л. Арш, Г. А. Налётов, А. Н. Прокинова, Г. В. Прутцков, В. С. Модестов, Л. И. Тананаева, В. С. Модестов/2005/. С. А. Тархов, Б. А. Страшун, А. А. Зарщиков, В. Хусаинов , Г. Л. Арш, Г. А. Налётов, В. И. Линдер, Г. В. Прутцков, П. С. Павлинов. , В. С. Модестов/2016/. Актуализация: редакция БРЭ /2020/. АЛБАНИЯ // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2020); https://bigenc.ru/geography/text/5595796 Дата обращения: 08.09.2020</ref>. [[Заканадаўчая ўлада]] належыць аднапалатнаму парлямэнту (140 дэпутатаў). Дэпутаты выбіраюцца на чатырохгадовы тэрмін. З 1990 году дзейнічае шматпартыйная палітычная сыстэма. Асноўнымі партыямі Альбаніі зьяўляюцца: [[Сацыялістычная партыя Альбаніі]] (PS, лідар прэм’ер-міністар Эдзі Рама) і [[Дэмакратычная партыя (Альбанія)|Дэмакратычная партыя]] (PD, лідар — Lulzim Basha).

Асноўныя [[горад|гарады]]: [[Дурэс]] (203 тыс. чалавек), [[Уляра]] (135 тыс. чалавек), [[Эльбасан]] (124 тыс. чалавек), [[ШкадарШкодэр]] (111 тыс. чалавек).

75% тэрыторыі займаюць [[горы (геалёгія)|горы]]. Невялікія нізінныя абшары разьмешчаныя на ўзьбярэжжы [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага мора]] і ў далінах [[рака|рэк]] [[Дрын]], [[Семан]], [[Вьёса]], у затоцы Дурэс<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)|http://alcala.ru/bse/izbrannoe/slovar-A/A11817.shtml|Албания}}</ref>. На мяжы знаходзяцца тры вялікія [[возера|возеры]]: [[Ахрыдзкае]], [[Шкодэрскае]] і [[Прэспа]]. Альбанія аддзеленая ад Італіі пралівам Отранта<ref>Албанія // {{Літаратура/БелЭн|1к}} С. 229</ref>.

Альбанія падзелена на 12 прэфэктураў (''корча''), якія, ў сваю чаргу, дзеляцца на 36 [[Акругі Альбаніі|акругаў]] (''рэці''):

{|align="center" class="wikitable sortable"

|[[Гіракастра (прэфэктуравобласьць)|Гіракастра]]

|[[Дзібра (прэфэктуравобласьць)|Дзібра]]

|[[Дурэс (прэфэктуравобласьць)|Дурэс]]

|[[Корча (прэфэктуравобласьць)|Корча]]

|[[Кукес (прэфэктуравобласьць)|Кукес]]

|[[Лежа (прэфэктуравобласьць)|Лежа]]

|[[Лежа (горад)|Лежа]]

|[[Тырана (прэфэктуравобласьць)|Тырана]]

|[[Фіеры (прэфэктуравобласьць)|Фіеры]]

|[[ШкодерШкодэр (прэфэктуравобласьць)|Шкодер]]

|[[ШкадарШкодэр]]

|[[Эльбасан (прэфэктуравобласьць)|Эльбасан]]

Колькасьць насельніцтва Альбаніі пачала зьмяншацца з 1998 году, у выніку эміграцыі ў [[Італія|Італію]] і [[Грэцыя|Грэцыю]]. Этнаграфічны склад насельніцтва складаецца з [[альбанцы|альбанцаў]] (9582,6%, 2011 год), [[грэкі|грэкаў]] (30,9%) і [[македонцы|македонцаў]] (пражываюць уздоўж усходняй мяжы). Каля 7060% насельніцтва — мусульмане, 206,8% — [[праваслаўе|праваслаўныя]] хрысьціяне, 10% — [[каталіцтва|каталікі]] (2011 год)<ref>{{Спасылка|аўтар=Elez Biberaj, Peter R. Prifti|загаловак=Albania|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc|дата публікацыі=October 04, 2019|url=https://www.britannica.com/place/Albania|дата=September 08, 2020}}</ref>.