Вікіпэдыя

Люблін: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
да вікі-вясны (афармленьне, дапаўненьне, артаграфія, абнаўленьне зьвестак, выява)
Радок 23:
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва = 354967339770
|Год падліку колькасьці = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва =
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва =
Радок 52:
|Сайт = http://www.um.lublin.pl/
}}
'''Люблін''' ({{мова-pl|Lublin}}, {{Праслухаць|Pl-Lublin.ogg}}) — [[горад]] ва ўсходняй [[Польшча|Польшчы]], адміністрацыйны цэнтар [[Люблінскае ваяводзтва|Люблінскага ваяводзтва]]. ЗаймаеНасельніцтва — 339 770 чалавек (30 чэрвеня 2019 году, дзявятае месца ў краіне па колькасьці насельніцтва).
 
== Геаграфія ==
== Месцазнаходжаньне і прырода ==
Люблін знаходзіцца ў паўночнай частцы [[Люблінскае ўзвышша|Люблінскага ўзвышша]]. Праз горад працякае рака [[Быстрыца (прыток Вяпра)|Быстрыца]] (''Bystrzyca'') — левы прыток [[Вепр|Вепру]].
[[Файл:PlanLublina.png|міні|220пкс|Плян гораду]]
 
Люблін знаходзіцца ў паўночнай частцы [[Люблінскае ўзвышша|Люблінскага ўзвышша]]. Праз горад працякае рака [[Быстшыца (прыток Вяпра)|Быстрыца]] (''Bystrzyca'') — левы прыток [[Вепш|Вяпша]]. Сярэдняя тэмпэратура паветра ў студзені складае −5 °C, у ліпені +18,5 °C. Колькасьць ападкаў не перавышае 600 мм. У межах гораду знаходзяцца тры лесы: найвялікшы — ''Las Dąbrowa'' (закладзены каля збудаванага ў 1974 годзе штучнага вадасховішча — [[Зэмбарыцкая Бухта|Зэмбарыцкай Бухты]] (''Zalew Zemborzycki'')), ''Stary Gaj'' і ''Las Prawiedniki''. Таксама Люблін багаты на паркі. Найстарэйшы зь іх — Саксонскі парк (''Ogród Saski'') знаходзіцца ў самым цэнтры гораду і паўстаў у 1837 годзе. Парк Бранавіцкіх (''Park Bronowicki'') трошкі саступае яму па веку. Цяпер ён занядбаны. Пасьля ІІ сусьветнай вайны на балоцістай тэрыторыі каля Быстрыцы быў створаны Народны парк (''Park Ludowy'').
Адлегласць па прамой паміж гарадамі Люблін — [[Менск]] 441 км, да [[Варшава|Варшавы]] — 152 км<ref>[http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe Адлегласці паміж гарадамі -]</ref>.
 
Сярэдняя тэмпэратура паветра ў студзені складае −5&nbsp;°C, у ліпені +18,5&nbsp;°C. Колькасьць ападкаў не перавышае 600 мм.
 
У межах гораду знаходзяцца тры лесы: найвялікшы — ''Las Dąbrowa'' (закладзены каля збудаванага ў 1974 годзе штучнага вадасховішча — [[Зэмбарыцкая Бухта|Зэмбарыцкай Бухты]] (''Zalew Zemborzycki'')), ''Stary Gaj'' і ''Las Prawiedniki''. Таксама Люблін багаты на паркі. Найстарэйшы зь іх — Саксонскі парк (''Ogród Saski'') знаходзіцца ў самым цэнтры гораду і паўстаў у 1837 годзе. Парк Бранавіцкіх (''Park Bronowicki'') трошкі саступае яму па веку. Цяпер ён занядбаны. Пасьля Другой сусьветнай вайны на балоцістай тэрыторыі каля Быстрыцы быў створаны Народны парк (''Park Ludowy'').
 
== Гісторыя ==
=== Раньняя гісторыя ===
Засяленьне тэрыторыі сёньняшняга гораду пачалося яшчэ ў VI стагодзьдзі, калі разьвілося пасяленьне на ўзгорку ''Czwartek'' (Чацьвер), якое потым пашыралася на суседнія ўзгоркі. На замкавым узгорку ў X ст. паўсталі абаронныя збудаваньні: спачатку драўняныя — потым мураваныя. У XII стагодзьдзі замак атрымаў правы [[каштэлянія|каштэляніі]]. Побач, на Старамейскім (''Staromiejskim'') узгорку, паўстаў горад.
 
Люблін упершыню ўзгадваецца ў 1198 годзе.
 
Настарэйшы люблінскі касьцёл у гонар [[Арханёл Міхаіл|Арханёла Міхаіла]] згодна легендзе быў пабудаваны ў 1282 годзе князем [[Лешак Чорны|Лешакам Чорным]], які вяртаўся пасьля пераможнага паходу на [[яцьвягі|яцьвягаў]]. Касьцёл разабраны ў XIX стагодзьдзі.
 
[[Магдэбурскае права]] атрымана падчас панаваньня [[Уладзіслаў I Лакаток|Ўладзіслава Лакатка]] 15 жніўня 1317 году. У 1341 годзе [[Казімер III Вялікі]] атрымаў пад Люблінам перамогу над [[татары|татарамі]], а годам пазьней выдаў гораду чарговае права — рэгуляцыйнае, згодна якому Люблін атачылі мурамі.
 
=== XV — XVII стагодзьдзі ===
[[Файл:Lublin_Kamienica_Konopniców.jpg|міні|250пкс|Тыповая камяніца ў стылі [[люблінскі рэнэсанс|люблінскага рэнэсансу]]]]
[[Файл:VertragLublin.JPG|міні|250пкс|Помнік [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]]]]
У 1474 годзе [[Казімер Ягелончык|Казімер IV Ягелончык]] прызначыў Люблін сталіцай навастворанага Люблінскага выяводзтва, вылучанага з Сандамірскага ваяводзтва. У XV—XVI стагодзьдзі горад перажывае росквіт дзякуючы гандлёвым шляхам з [[Чорнае мора|Чорнага мора]] ў заходнюю Эўропу. У 1569 годзе ў Любліне падпісана [[Люблінская унія]].
 
У XVI і XVII стагодзьдзях Люблін зьяўляўся адным з галоўных цэнтраў [[Рэфармацыя|рэфармацыі]]. Тут дзейнічала вялікая суполка [[польскае брацтва|польскага брацтва]] (''Bracia polscy''). Таксама ў Любліне існаваў [[кальвінізм|кальвінскі]] збор. У горадзе ў XVI ст. ужо працавала габрэйская [[друкарня]], недзе ад 1630 г. — польская друкарня, а ад 1687 г. — езуіцкая друкарня.
 
XVII ст. — цяжкі этап у гісторыі Любліну. На хвалі агульнапольскіх міжнацыянальных і гаспадарчых канфлікаў занепадаюць люблінскія кірмашы. У 1630 годзе горад пакутуе ад эпідэміі [[чума|чумы]], якая забрала жыцьці 5 тыс. чалавек. Пасьля вайны з [[казак]]амі (1648—1650 гг.) горад пакідае большасьць купцоў з Эўропы. У 1655 годзе Люблін спусташае расейска-казацкае войска, асабліва моцна пацярпелі габрэі. У 1656 годзе горад рабуюць швэды, зьнішчая будынкі і насельніцтва.
 
Ад 1686 году пачынаецца традыцыя Люблінскага Хэйналу (''Hejnał Miasta Lublina'').
 
=== XVIIІ— XІX стагодзьдзі ===
Пачатак XVIIІ стагодзьдзя прыносіць новыя зьнішчэньні падчас [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]]. У 1703 годзе [[Аўгуст Моцны|Аўгуст II]] надае гораду прывілей, які ўраўноўвае Люблін у правах з [[Кракаў|Кракавам]]. Пасьля войнаў горад нарэшце паступова разбудоўваецца (у асноўным магнацкія сядзібы і касьцёлы). Афармляецца аблічча сёньняшняга ''Krakowskiego Przedmieścia'' (Кракаўскага прадмесьця) і ''Litewskiego'' (Літоўскага) пляцу, але горад усё яшчэ выглядае досыць убога. Падчас польскай эпохі Асьветніцтва (1780 г.) паўстае фундацыя «Boni Ordinis», якая сваёй дзейнасьцю прыводзіць да рэстаўрацыі гарадзкіх камяніцаў і выбрукаваньня вуліцаў, а таксама аднаўленьня ратушы.
 
У 1788 годзе, пасьля стогадовага перапынку, адраджаецца пратэстанцкі рух, праяўленьнем якога было будаўніцтва касьцела сьв. Троіцы (''św. Trójcy''), які існуе і сёньня.
 
Пасьля абвяшчэньня [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]], Люблін абраў сваяго першага прэзыдэнта — Тэадора Груэля-Грэцца (''Teodora Gruell-Gretza''), які шмат зрабіў для разьвіцьця гораду. У 1792 годзе па загаду імпэратрыцы [[Кацярына II|Кацярыны II]] Люблін заняло расейскае войска, чым скончыла нядоўгі пэрыяд росквіту.
 
Згодна [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяму падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1795 годзе горад перайшоў да [[Аўстрыя|Аўстрыі]].
 
У 1809 годзе Люблін быў далучаны да [[Варшаўскае Княства|Варшаўскага Княства]]. У 1815 годзе апынуўся ў складзе [[Царства Польскае|Царства Польскага]] пад [[Расея|расейскай]] уладай, у 1837 годзе Люблін — сталіца губэрні.
 
Насельніцтва гораду ў 1873 годзе складала 28,9 тысячаў чалавек, а ў 1897 годзе ўзрасло да 50,2 тыс. чал. У 1877 годзе пабудавана першае чыгуначнае злучэньне. Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] пасьля расейскага адступленьня горад займаюць [[Нямеччына|нямецкія]] і [[Аўстра-Вугоршчына|аўстра-вугорскія]] войскі. Такім чынам, улетку 1915 году канчаткова скончваецца пэрыяд расейскае ўлады ў Любліне.
 
=== XX — XXІ стагодзьдзі ===
[[Файл:Lublin_UMCS_Pomnik_Marii_Curie-Skłodowskiej.jpg||міні|220пкс|Помнік [[Марыя Складоўская-Кюры|Марыі Складоўскай-Кюры]]]]
У 1918 годзе закладзены [[Люблінскі каталіцкі ўнівэрсытэт імя Яна Паўла II|Каталіцкі ўнівэрсытэт]]. Ад лістападу 1918 году горад зноў знаходзіцца ў складзе незалежнай Польшчы, ізноў становіцца сталіцай ваявводзтва. У 1939 годзе налічвае 120 тыс. жыхароў. Ад верасьня 1939 да ліпеня 1944 году Люблін пад нямецкай акупацыяй. Нацысты стварылі тут [[канцэнтрацыйны лягер]] — [[Майданэк]] (''Majdanek''), а таксама габрэйскае гета. Падчас [[Галакост]]у загінула каля 40 тыс. люблінскіх габрэяў, якія ў 1939 годзе складалі больш за 1/3 насельніцтва гораду. Таксама зьнікла цэлае г. зв. Miasto Żydowskie (''Габрэйскі Горад''), комплекс будынкаў вакол замку, гэта значыць — 3/4 старамейскай забудовы і цэлы раён ''Wieniawa'', у якім збольшага жылі габрэі. Ад 23 ліпеня 1944 году Люблін 164 дні выконваў ролю сталіцы камуністычнай Польшчы.
 
У пэрыяд [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] адбывалася імклівае разьвіцьцё Любліну. У 1944 годзе паўстае [[Унівэрсытэт імя Марыі Складоўскай-Кюры|Ўнівэрсытэт імя Марыі Складоўскай-Кюры]] (''Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej — UMCS ''). Пабудаваны шэраг прадпрыемстваў, напрыклад — Фабрыка грузавых аўтамабіляў (''Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie — FSC Lublin'') і фабрыка гелікоптараў (''WSK PZL Świdnik'') у суседнім [[Сьвіднік]]у . Да 1989 году насельніцтва гораду ўзрасло больш чым у тры разы ў параўнаньні з 1939 годам.
 
У ліпені 1980 году ў Любліне і [[Сьвіднік]]у адбываліся першыя вялікія страйкі рабочых, зьвязнаныя зь дзейнасьцю «[[Салідарнасьць (прафсаюз)|Салідарнасьці]]».
 
Ад 2001 году Люблін мае свой ''блізьнячы горад'' — вёска Люблін у штаце [[Вісконсін]], [[ЗША]].
 
== Тапаграфія ==
[[Файл:PlanLublina.png|міні|220пкс|Плян гораду]]
У цэнтры гораду знаходзяцца два найстарэйшыя раёны Любліна — ''Stare Miasto'', ''Śródmieście'' (у асноўным турыстычныя, гандлёвыя і паслуговыя функцыі), ''Wieniawa'' і ''Czwartek'' (жылыя функцыі). Наўкола ад цэнтру разрасьліся новыя раёны, у асноўным пабудаваныя ў 1945—1989 гадах — на поўначы адныя з найвялікшых — ''Czechów'' і ''Kalinowszczyzna'', на поўдні — ''Czuby'', ''Osiedle Nałkowskich'' (у непасрэднай блізасьці ад [[Зэмбарыцкая Бухта|Зэмбарыцкай Бухты]]) і раён ''Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej'' (Люблінскі жыльлёвы каапэратыў), на ўсходзе — ''Tatary'' і ''Bronowice''. Найдалей ад цэнтру на ўсход высунуты раён ''Felin''. Акрамя жылых дамоў, там знаходзяцца частка будынкаў [[Сельскагаспадарчая акадэмія ў Любліне|Сельскагаспадарчай Акадэміі]] (''Akademia Rolnicza'') і жывёлагадоўчая база навучальнай установы.
 
Радок 70 ⟶ 120:
 
== Дэмаграфія ==
Насельніцтва ЛюблінаЛюбліну складае 354339 тысячы770 чалавек (жанчын —30 190чэрвеня тысячаў,2019 мужчын — 167 тысячаўгоду). Трэба адзначыць, што вялікуюВялікую групу насельнікаў складюць прыежджыя студэнты, якія не залічаны да папуляцыінасельніцтва Любліна. Згодна розных падлікаў, падчас навучальнага году іх колькасьць складае каля 95 тысячаў.
 
У 2006 годзе ўзровень беспрацоўя ў Любліне раўняўся 10,8% (што зьяўляецца менш, чым у папярэдніх гадах).
 
'''Зьмена лічбыДынаміка насельніцтва ў апошнія гады''':
* 1970 — 238 500
* 1980 — 304 400
Радок 81 ⟶ 131:
* 2004 — 355 998
* 2006 — 354 967
* 2009 — 349 440
* 2019 — 339 770
 
== Транспарт ==
[[Файл:Solaris_trolleybus,_Plac_Łokietka,_Lublin,_Poland_01.jpg|міні|220пкс|[[Люблінскі тралейбус]]]]
[[Файл:Airport_Lublin.jpg|міні|220пкс|[[Люблінскі аэрапорт]]]]
=== Транзыт ===
Празь Люблін праходзяць дзьве важныя нацыянальныя і міжнародныя дарогі — дарога №17 з [[Варшава|Варшавы]] да [[Кіеў|Кіева]], дарога №19 зь [[Беласток]]у да [[Жэшаў|Жэшава]], а таксама дарога №82 зь Любліна да [[Уладава|Ўладава]]. Вельмі дрэннае спалучэньне зь Беларусьсю, адсутнічаюць прамыя аўтобусы.
Радок 88 ⟶ 142:
=== Гарадзкі транспарт ===
Гарадзкую камунікацыю ў Любліне абслугоўвае камунальнае Гарадзкое Транспартнае Прадпрыемства (''Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne''), а таксама прыватныя перавозчыкі, аб’яднаныя ў Люблінскі Аўтобусны Кансорцыюм. У Любліне існуе 45 звычайных аўтобусных лініяў, 4 лініі сэзонных аўтобусаў, 1 лінія школьных аўтобусаў і 9 бясплатных лініяў да гіпэрмаркетаў. Акрамя таго, таксама існуе 4 лініі (галоўным чынам прыгарадныя), якія абслугоўваюцца мікрааўтобусамі. Люблін адзін з трох польскіх гарадоў, у якіх курсуюць тралейбусы (8 лініяў).
 
На жаль, у сёньняшняга Люблінскага гарадзкога транспарту шмат праблемаў. Камунікацыйная сыстэма састарэла, не хапае прыгарадных лініяў (цяпер іх толькі 8), няма начнога транспарту. Большасьць аўтобусаў і тралейбусаў вельмі старыя і ў дрэнным стане. Горад самы слабаразьвіты з ваяводзкіх ў Польшчы з пункту гледжаньня грамадзкага транспарту.
 
=== Чыгунка ===
Радок 97 ⟶ 149:
 
=== Аўтобусны транспарт ===
Люблін таксама зьяўляецца важным вузлом аўтобуснай камунікацыі. У горадзе знаходзяцца два аўтавакзалы: ''Dworzec Główny'' (Галоўны аўтавакзал) каля замказамку (у цэнтры гораду), а таксама ''Dworzec Południowy'' (Паўднёвы аўтавакзал), які знаходзіцца насупраць Галоўнага чыгуначнага вакзалавакзалу. Але большасьць аўтобусаў ад’яжджае з Галоўнага аўтавакзалааўтавакзалу — Паўдёвы аўтавакзал кантралюе адзінкі маршутаў да [[Сьвіднік]]у і да іншых невялічкіх гарадоў на поўдні [[Люблінскае ваяводзтва|Люблінскага ваяводзтва]]. Аўтобуснае злучэньне абслугоўваецца праз ''PKS'' (''Państwowa Komunikacja Samochodowa'' — Дзяржаўны аўтамабільны транспарт), ''Transped'', ''Polski Express'', а таксама прыватныя фірмы.
 
=== Аэрапорт ===
Люблінскі аэрапорт знаходзіцца за 10 км на паўднёвы ўсход ад гораду. У 2018 годзе ён абслугоўваў 8 кірункаў.
Люблін ня мае сталага авіязлучэньня зь іншымі гарадамі. Недалёка ад гораду існуюць два маленькія аэрадромы для невялікага авіяруху. Аэрадром, які належыць да Люблінскага Аэраклюбу (''Aeroklub Lubelski''), знаходзіцца каля вёскі Радавец (''Radawiec''). Другі аэрадром — каля [[Сьвіднік]]у. У асноўным там прызямляюцца толькі лёгкія самалёты і гелікоптары. Распрацоўваюцца пляны будаўніцтва аэрапорта прынамсі рэгіянальнага значэньня.
 
== Гісторыя гораду ==
Засяленьняе тэрыторыі сёньняшняга гораду пачалося яшчэ ў VI стагодзьдзі, калі разьвілося пасяленьне на ўзгорку ''Czwartek'' (Чацьвер), якое потым пашыралася на суседнія ўзгоркі. На замкавым узгорку ў X ст. паўсталі абаронныя збудаваньні: спачатку драўняныя — потым мураваныя. У XII стагодзьдзі замак атрымаў правы [[каштэлянія|каштэляніі]]. Побач, на Старамейкім (''Staromiejskim'') узгорку, паўстаў горад.
 
Люблін першы раз узгадваецца ў 1198 годзе.
 
Настарэйшы люблінскі касьцёл у гонар [[Арханёл Міхаіл|Арханёла Міхаіла]] згодна легендзе быў пабудаваны ў 1282 годзе князем [[Лешак Чорны|Лешакам Чорным]], які вяртаўся пасьля пераможнага паходу на [[яцьвягі|яцьвягаў]]. Касьцёл разабраны ў XIX стагодзьдзі.
 
[[Магдэбурскае права]] атрымана падчас панаваньня [[Уладзіслаў I Лакаток|Ўладзіслава Лакатка]] 15 жніўня 1317 году. У 1341 годзе [[Казімір III Вялікі]] атрымаў пад Люблінам перамогу над [[татары|татарамі]], а год пазьней выдаў гораду чарговае права — рэгуляцыйнае, згодна якому Люблін атачылі мурамі.
 
У 1474 годзе [[Казімір Ягелончык|Казімер IV Ягелончык]] прызначыў Люблін сталіцай навастворанага Люблінскага выяводзтва, вылучанага з Сандамерскага ваяводзтва. У XV—XVI стагодзьдзі горад перажывае росквіт дзякуючы гандёвым шляхам з [[Чорнае мора|Чорнага мора]] ў заходнюю Эўропу. У 1569 годзе ў Любліне падпісана знакамітая [[Люблінская унія]].
 
У XVI і XVII стагодзьдзях Люблін зьяўляўся адным з галоўных цэнтраў [[Рэфармацыя|рэфармацыі]]. Тут дзейнічала вялікая суполка [[польскае брацтва|польскага брацтва]] (''Bracia polscy''). Таксама ў Любліне існаваў [[кальвінізм|кальвінскі]] збор. У горадзе ў XVI ст. ужо працавала габрэйская [[друкарня]], недзе ад 1630 — польская друкарня, а ад 1687 езуіцкая друкарня.
 
XVII ст. — цяжкі этап у гісторыі Любліна. На хвалі агульнапольскіх міжнацыянальных і гаспадарчых канфлікаў занепадаюць знакамітыя люблінскія кірмашы. У 1630 годзе горад пакутвае ад эпідэміі [[чума|чумы]], якая забрала жыцьці 5 тыс. чалавек. Пасьля вайны з [[казак]]амі (1648—1650) горад пакідае большасьць купцоў з Эўропы. У 1655 годзе Люблін спусташае расейска-казацкае войска, асабліва моцна пацярпелі габрэі. У 1656 годзе горад рабуюць швэды, зьнішчая будынкі і насельніцтва.
 
Ад 1686 году пачынаецца традыцыя Люблінскага Хэйнала (''Hejnał Miasta Lublina'').
 
Пачатак [[XVIIІ стагодзьдзе|XVIIІ ст.]] прыносіць новыя зьнішчэньні падчас [[Паўночная вайна|Паўночнай вайны]]. У 1703 годзе [[Аўгуст Моцны|Аўгуст II]] надае гораду прывілей, які параўноўвае Люблін у правах з [[Кракаў|Кракавам]]. Пасьля войнаў горад нарэшце паступова разбудоўваецца (у асноўным магнацкія сядзібы і касьцёлы). Афармляецца аблічча сёньняшняга ''Krakowskiego Przedmieścia'' (Кракаўскага прадмесьця) і ''Litewskiego'' (Літоўскага) пляцу, але горад усё яшчэ выглядае досыць убога. Падчас польскай эпохі Асьветніцтва (1780) паўстае фундацыя «Boni Ordinis», якая сваёй дзейнасьцю прыводзіць да рэстаўрацыі гарадзкіх камяніц і выбрукаваньня вуліцаў, а таксама аднаўленьня ратушы.
 
У 1788 годзе, пасьля стогадовага перапынку, адраджаецца пратэстанцкі рух, праяўленьнем якога было будаўніцтва касьцела сьв. Троіцы (''św. Trójcy''), які існуе і сёньня.
 
Пасьля абвяшчэньня Канстытуцыі 3 траўня, Люблін абраў сваяго першага прэзыдэнта — Тэадора Груэля-Грэцца (''Teodora Gruell-Gretza''), які шмат зрабіў для разьвіцьця гораду. У 1792 годзе па загаду імпэратрыцы [[Кацярына II|Кацярыны II]] Люблін заняло расейскае войска, чым скончыла нядоўгі пэрыяд росквіту.
 
Згодна трэцяму падзелу Рэчы Паспалітай у 1795 годзе горад перайшоў да [[Аўстрыя|Аўстрыі]].
 
[[Файл:Arena Lublin podczas XI Lubelskiego Festiwalu Nauki 08.jpg|міні|[[Arena Lublin]]]]
У 1809 годзе Люблін быў далучаны да [[Варшаўскае Княства|Варшаўскага Княства]]. У 1815 годзе апынуўся ў складзе [[Царства Польскае|Царства Польскага]] пад [[Расея|расейскай]] уладай, у 1837 годзе Люблін — сталіца губэрні.
 
Насельніцтва гораду ў 1873 годзк складала 28,9 тыс., а ў 1897 годзе ўзрасло да 50,2 тыс. У 1877 годзе пабудавана першае чыгуначнае злучэньне. Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] пасьляе расейскага адступленьня горад займуюць [[Нямеччына|нямецкія]] і [[Аўстра-Вугоршчына|аўстра-вугорскія]] войскі. Такім чынам, улетку 1915 году канчаткова скончваецца пэрыяд расейскае ўлады ў Любліне.
 
Недалёка ад гораду існуюць два маленькія аэрадромы для невялікага авіяруху. Аэрадром, які належыць да Люблінскага Аэраклюбу (''Aeroklub Lubelski''), знаходзіцца каля вёскі Радавец (''Radawiec''). Другі аэрадром — каля [[Сьвіднік]]у. У асноўным там прызямляюцца толькі лёгкія самалёты і гелікоптары.
У 1918 годзе закладзены [[Каталіцкі Люблінскі Ўнівэрсытэт]] (''Katolicki Uniwersytet Lubelski — KUL''). Ад лістапада 1918 году горад зноў знаходзіцца ў складзе незалешнай Польшчы, ізноў становіцца сталіцай ваявводзтва. У 1939 годзе налічвае 120 тыс. жыхароў. Ад верасьня 1939 да ліпеня 1944 году Люблін пад нямецкай акупацыяй. Нацысты стварылі тут [[канцэнтрацыйны лягер]] — [[Майданэк]] (''Majdanek''), а таксама габрэйскае гета. Падчас [[Галакост]]у загінула каля 40 тыс. люблінскіх габрэяў, якія ў 1939 годзе складалі больш за 1/3 насельніцтва гораду. Таксама зьнікла цэлае г. зв. Miasto Żydowskie (''Габрэйскі Горад''), комплекс будынкаў вакол замка, гэта значыць — 3/4 старамейскай забудовы і цэлы раён ''Wieniawa'', у якім збольшага жылі габрэі. Ад 23 ліпеня 1944 году Люблін 164 дні выконваў ролю сталіцы камуністычнай Польшчы.
 
== Спорт ==
У пэрыяд [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] адбывалася імклівае разьвіцьцё Любліна. У 1944 годзе паўстае [[Унівэрсытэт імя Марыі Складоўскай-Кюры]] (''Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej — UMCS ''). Пабудаваны шэраг прадпрыемстваў, напрыклад — Фабрыка грузавых аўтамабіляў (''Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie — FSC Lublin'') і фабрыка гелікоптараў (''WSK PZL Świdnik'') у суседнім [[Сьвіднік]]у . Да 1989 году насельніцтва гораду ўзрасло больш чым у тры разы ў параўнаньні з 1939 годам.
[[Файл:Arena Lublin podczas XI Lubelskiego Festiwalu Nauki 08.jpg|міні|250пкс|[[Arena Lublin]]]]
У горадзе праводзіўся [[Моладзевы чэмпіянат сьвету па футболе 2019]]
 
== Славутасьці ==
У ліпені 1980 году ў Любліне і [[Сьвіднік]]у адбываліся першыя вялікія страйкі рабочых, зьвязнаныя зь дзейнасьцю «[[Салідарнасьць (прафзьвяз)|Салідарнасьці]]».
[[Файл:Краковские_ворота_191106.jpg|міні|250пкс|Кракаўская брама]]
* [[Люблінскі замак]]
* [[замкавы пляц (Люблін)|Замкавы пляц]]
* Стары горад з будынкамі ў стылі люблінскага рэнэсансу
* [[Кракаўска брама (Люблін)|Кракаўская брама]]
* Фарны пляц з падмуркам касьцёлу Сьвятога Міхаіла
* [[Помнік Люблінскай уніі]] (1826)
* [[Базыліка Сьвятога Станіслава (Люблін)|Базыліка Сьвятога Станіслава]] і кляштар дамініканаў
* [[Люблінская катэдра|Катэдра]]
* [[Спаса-Праабражэнскі сабор (Люблін)|Праваслаўны сабор]]
* [[Люблінскі музэй]]
* [[Палац Чартарыйскіх (Люблін)|Палац Чартарыйскіх]]
* [[Музэй люблінскай вёскі]]
* [[Батанічны сад (Люблін)|Батанічны сад]]
* Саксонскі парк
* [[Літаратурны музэй імя Юзафа Чаховіча]]
* [[Маёнтак Вінцэнта Поля]]
 
== Гарады-сябры ==
Ад 2001 году ў Любліна ёсьць свой ''блізьнячы горад'' — вёска Люблін у штаце [[Вісконсін]].
{| cellpadding="11"
|- valign="top"
|
* [[Алькала-дэ-Энарэс]], [[Гішпанія]]
* [[Берасьце]], [[Беларусь]]
* [[Дэльмэнгорст]], [[Нямеччына]]
* [[Луганск]], [[Украіна]]
* [[Львоў]], [[Украіна]]
||
||
* [[Мюнстэр (Вэстфалія)|Мюнстэр]], [[Нямеччына]]
* [[Нансі]], [[Францыя]]
* [[Нюкёбінг]], [[Данія]]
* [[Панявеж]], [[Летува]]
* [[Палтава]], [[Украіна]]
|}
 
== Галерэя ==
<gallery>
Stare_Miasto_w_Lublinie_-_kaplica_św._Trójcy_i_donżon_na_zamku.jpg|Люблінскі замак
Nowy_Ratusz_w_Lublinie,_Krakowskie_Przedmieście.JPG|Новая ратуша
2003-Lublin_Sicherlich.JPG|Адна з цэнтральных частак гораду
5_Lublin_04.jpg|Трынітарская вежа і Люблінская катэдра
Cerkiew_Lublin_Skansen.jpg|У Этнаграфічным музэі
Lublin_st._michael's.JPG|Фарны пляц з макетам касьцёлу Сьвятога Міхаіла
</gallery>
== Глядзіце таксама ==
* [[Брыгада імя Канстанціна Астроскага]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Люблін»