Аляска (штат): розьніца паміж вэрсіямі

'''Аля́ска''' ({{мова-en|Alaska}}) — найвялікшы паводле тэрыторыі [[Штат ЗША|штат]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], на паўночна-заходняй ускраіне [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыкі]]. Улучае [[Алеуцкія абтокіастравы]].

Штат разьмешчаны на крайнім паўночным захадзе кантынэнту, аддзелены ад [[Чукоцкі паўвостраў|Чукоцкага паўвострава]] ([[Расея]]) [[Бэрынгаў праліў|Бэрынгавым пралівам]], на ўсходзе мяжуе з [[Канада]]й. Складаецца з мацерыковай часткі і вялікай колькасьці абтокаў: [[Аляксандра архіпэляг|архіпэляг Аляксандра]], [[Алеуцкія абтокіастравы]], [[Абтокі Прыбылава]], [[Кадзяк (абток)|абток Кадзяк]], [[Сьвятога Ляўрына (абток)|абток Сьвятога Ляўрына]]. Абмываецца [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночным Ледавітым]] і [[Ціхі акіян|Ціхім акіянамі]]. На Ціхаакіянскім узьбярэжжы — [[Аляскінскі хрыбэт]]; унутраная частка — [[плято]] вышынёй ад 1200 м на ўсходзе да 600 м на захадзе; пераходзіць у нізіну. На поўначы — [[Брукс (хрыбэт)|хрыбэт Брукс]], за якім разьмешчаная Арктычная нізіна.

Самая даўгая рака — [[Юкан (рака)|Юкан]] даўжынёй 3190 км (амаль 2000 мільміляў).

Тэрыторыя Аляскі была прададзеная Расеяй ЗША па дамове паміж дзьвюма краінамі ад 30 сакавіка 1867<ref>[http://memory.loc.gov/cgi-bin/ampage?collId=llsl&fileName=015/llsl015.db&recNum=572 Treaty with Russia]</ref> за 7,2 млн даляраў, што склала каля 2 цэнтаў за акр зямлі (банкаўскі чэк № 9759<ref>[http://www.ourdocuments.gov/doc.php?flash=true&doc=41 Check for the purchase of Alaska]</ref>). Перамовы вялі расейскі амбасадар у ЗША [[Эдуард Сьцекль|Э. А. Сьцекль]] і дзяржсакратар ЗША [[УільямЎільям Генры Сьюард|У.Ўільям Сьюард]]. Сярод чыньнікаў, паводле якіх Расея вырашыла пазбавіцца Аляскі, называюць слабую разьвітасьць эканомікі і аддаленасьць Аляскі, а таксама боязь страціць калёнію ў выніку вайсковых дзеяньняў супраць ангельцаў без аніякага кампэнсаваньня. Амэрыканцы жа гэтай угодай хацелі нашкодзіць Вялікабрытаніі, «атачыўшы» Канаду, якая ў той час была брытанскай.

Празь пяць гадоў было знойдзенае [[золата]]. Рэгіён разьвіваўся павольна аж да пачатку [[залатая ліхаманка|залатой ліхаманкі]] на [[Кландайк]]у 1896 году.

Аляска была абвешчаная штатам у 1959. З 1968 там распрацоўваюцца розныя мінэральныя рэсурсы, асабліва ў раёне затокі [[Прадха-Бі]], на паўднёвым усходзе ад Роінта-Бараў. У 1977 пракладзены нафтаправод ад затокі Прадха-Бі да порта Валдзязоў. У 1989 годзе разьліцьцё нафты з танкера «Прынц УільямЎільям» стала прычынай сур’ёзнага забруджваньня навакольнага асяродзьдзя.