|
[[Файл:Beauplan Poland XVII map.jpg|thumbміні|upright=1.2|Дзікае поле і ''рускія землі'' Рэчы Паспалітай на мапе Беаўплана з 1648 году]]
[[Файл:Ukraine-Dyke Pole.png|thumbміні|upright=1.2|Прыблізная лакалізацыя Дзікага поля на мапе сучаснай Ўкраіны]]
'''Дзікае поле''', ''Поле'' — гістарычная вобласьць незаселеных тэрыторыяў [[Запарожжа]].
Займала тэрыторыю сучаснага Цэнтральнага Чарназем’я і частку сучаснай [[Украіна|Украіны]] (басэйны рэк [[Северскі Данец]], [[Ворскла]] і інш.), а таксама землі Ніжняга Прыдоньня, Сярэдняга і Ніжняга [[Паволжа]]. Тэрыторыя Дзікага поля ахоплівала акрамя дзікага стэпу вялікую частку асвоеных зямель, якія ўваходзілі ў склад [[Курскае княства|Курскага]], [[Ялецкае княства|Ялецкага]] і часткова [[Вялікае княства Разанскае|Разанскага]] княстваў. Да канца [[14 стагодзьдзе|XIV ст.]]стагодзьдзя першыя 2 княствы спынілі сваё існаваньне, а іх цэнтры, як і іншыя навакольныя гарады, ператварыліся ў гарадзішчы.
Падчас падпісаньня [[Люблінская унія|Уніі]] паміж [[ВКЛ|Літвой]] і [[Польшча]]й (1569) украінская Русь ўяўляла сабою бязьлюдны стэп. Былі гэта землі, якія патрабавалася засяліць і пачаць весьці на іх гаспадарку. Старасты каралеўскіх замкаў –— [[Кіеў|Кіева]], [[Белая Царква (Кіеўская вобласьць)|Белай Царквы]], [[Канеў|Канева]], [[Чаркасы|Чаркас]] і іншых, прымалі валацугаў рознага паходжаньня, а таксама сялянаў і шляхту, і асаджвалі іх у стэпах, а таксама ўжывалі пры змаганьні з татарскімі наездамі.
Асаднікі часта гінулі пры шматлікіх нападах і паходах ворагаў. Аднак сюды ўвесь час беглі сяляне, што ўцякалі з Маскоўскага княства ад паншчыны, злачынцы і іншыя шукальнікі прыгод. Галоўным повадам, дзеля чаго сюды беглі – была поўная адсутнасьць улады і кантролю.
У XIVXIV—XVI — [[16 стагодзьдзе|XVI]] ст.стагодзьдзях тэрыторыя Дзікага поля ўмоўна падзелена паміж [[ВКЛ]] (потым [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]]) і Расейскай дзяржавай. Але гэты падзел не прызнаваўся нашчадкамі [[Залатая Арда|Залатой Арды]] (Вялікай Ардой, [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]]), а Дзікае поле выкарыстоўвалася імі эпізадычна як качэўі (напрыклад, у 1490, 1491, 1501 гг.). Рэальнай улады над тэрыторыяй Дзікага поля ня мелі ні маскоўскі, ні літоўскі бок. Паводле дамовы 1503 году вялікая частка Дзікага поля намінальна трапіла ў склад Расейскай дзяржавы. Паступова яго памеры скарачаліся. Калі ў 1-й палове XVI ст. Дзікае поле пачыналася адразу за [[Тула]]й, то ў сярэдзіне таго ж стагодзьдзя яно адсунулася да адноўленых гарадоў: [[Арол|Арла]], [[Данкоў|Данкава]], [[Шацк]]у і інш. 3 1571 г. «на Полі» пачала няспынна дзейнічаць агульнадзяржаўная расейская вартавая служба, арганізатарам якой быў баярын [[Міхаіл Варатынскі|М. І. Варатынскі]]. Неўзабаве полем сталі называць тэрыторыю, на якой стаяла расейская ахова і дзейнічалі разьезды. Да канца XVI ст. былі пабудаваны ці адноўлены шэраг гарадоў ([[Варонеж]], [[Ліўны]], [[Курск]], [[Белгарад]], [[Ялец]] і інш.), а сама тэрыторыю Дзікага поля стала часткай расейскіх зямель. У нізоўях [[Дон]]у пачало канцэнтравацца аўтаномнае данское казацтва. Такім чынам, напрыканцы XVI ст. тэрмін «Поле» страціў першапачатковы сэнс, але працягваў ужывацца для абазначэньня пэўнага геаграфічнага рэгіёну.
== У літаратуры ==
== Цікавыя зьвесткі ==
У рамане [[Генрык Сянкевіч|Генрыка Сянкевіча]] «[[Агнём і мячом (раман)|Агнём і мячом]]» шмат падзеяў адбываецца на Дзікім полі.
== Літаратура ==
* Цемушаў В. Дзікае поле // {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* Цемушаў В. Дзікае поле // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. Т.1: Абаленскі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал.рэд.) і інш.; Маст. З.Э. Герасімовіч. – Мн.: БелЭн, 2005. – 688 с.: іл. С. 585. ISBN 985-11-0315-2 ISBN 985-11-0314-4 (т. 1)
* Заговорский, В.П. История вхождения Центрального Черноземья в состав Российского государства в XVI веке / В.П.Загоровский. - Воронеж: Издательство Воронежского университета, 1991. - 269, [1] с.
* Władysław A. Serczyk: Na dalekiej Ukrainie: dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984, {{ISBN |83-08-01214-0}}.
[[Катэгорыя:Гістарычныя вобласьці Ўкраіны]]
| 