Марыя Косіч: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Knedlik-Pod (гутаркі | унёсак) |
д афармленьне |
||
Радок 30:
|Муж = Мікалай Косіч
}}
'''Мары́я Мікала́еўна Ко́січ''', у дзявоцтве '''Ўладзі́мерава''' (1850, в. [[Расуха]], [[Мглінскі павет]] [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай губэрні]] — {{Дата ў старым стылі|10 красавіка|1911|28 сакавіка}}, там жа) — беларуская [[Фальклёр|фальклярыстка]], [[Этнаграфія|этнаграфістка]] і [[пісьменьніца]].
Радок 45 ⟶ 44:
Ужо ў юнацтве пачала вывучаць фальклёр (у 60-я гг. стала дасьледаваць [[Беларускія народныя песьні|беларускую народную песьню]]). З 1897 р. пад уплывам вядомага [[Украінцы|ўкраінскага]] грамадзкага дзеяча [[Аляксандар Русаў (этнограф)|Аляксандра Русава]], які пасяліўся непадалёку, прыступіла да сыстэматычнага збору народных песень.
Аўтарка працы «Літвіны-беларусы Чарнігаўскай губэрні, іх побыт і песьні» (1901), прысьвечанай вуснай народнай паэзіі і духоўнай культуры беларусаў. У прадмове да зборніка характарызавала жыцьцё і побыт сялянаў, іх вераваньні, паданьні, песьні, асаблівасьці гаворкі і сьпеваў. У 1906 р. надрукавала этнаграфічны артыкул «Аб пабудовах беларускага селяніна Чарнігаўскай губэрні». Гэтыя працы былі выкарыстаны ў сваёй рабоце беларускім мовазнаўцам [[Павал Растаргуеў|Паўлам Растаргуевым]]<ref>Мы маем шэраг крыніц, якія ўтрымліваюць фальклёрныя запісы, даюць магчымасьць зазірнуць у мінулае слоўніка, аддаленае ад нас пэрыядам часу ў 100 і больш гадоў. Якая каштоўнасьць гэтых крыніц як лексікаграфічных матэрыялаў? Вядома, ня ўсе яны аднолькавай каштоўнасьці. Найбольшае значэньне, як па аб’ёме, так і па якасьці матэрыялу мае мае работа М. М. Косіч «Літвіны-беларусы Чарнігаўскай губэрні». Запісы рабіліся амаль выключна паводле словаў асоб жаночага полу ва ўзросьце да 78 гадоў, прычым пераважна ад асоб ва ўзросьце ад 40 да 65 гадоў. З указанай колькасьці запісаў толькі 35 зроблены паводле словаў маладых людзей ва ўзросьце ад 16 да 25 гадоў. Запісы рабіліся ў розныя часы; найбольш раньнія зь іх адносяцца да 50-х гг. ХІХ ст., пазьнейшыя — да канца стагодзьдзя. Найбольшая колькасьць запісаў прыходзіцца на 90-я гг. ХІХ ст. Мэта працы М. М. Косіч — літаратурна-этнаграфічная: паказаць, як у песьнях адлюстраваліся розныя бакі сялянскага быту. Але не без цікавасьці яна ставіцца і да мовы запісаў, у прыватнаьсці да слоўнікавага складу. Ёй указана (у тэксьце і зносках) значэньне многіх слоў: барджэй, магерка, брыль, мушкаваны, хліп, бурдзяны, шапавал, намётка, ксьціны, брахнійка, прыкліка, абыдзень і інш. Расторгуев П. А. Словарь народных говоров Западной Брянщины. Мн., 1973. С.
=== Літаратурная ===
Радок 58 ⟶ 57:
}}}
| width="30" valign=bottom | [[Файл:Aquote2.png|30px|Правыя двукосьсі]]
|}
Адначасова яна працавала над «пералажэньнямі» баек Крылова на беларускую мову. Па сутнасьці, гэта былі не пераклады, а пераробкі-перапрацоўкі, творы ў многім самастойныя. Выклаўшы сюжэт байкі Крылова, Косіч пераходзіла потым на блізкія сытуацыі з бытавога і грамадзкага жыцьця роднай вёскі. У яе творах парушаны байкавы памер — вольны верш<ref>Беларуская літаратура XIX ст. Хрэстаматыя. Мн., 1971. С. 368.</ref>.
Радок 66 ⟶ 65:
}}}
| width="30" valign=bottom | [[Файл:Aquote2.png|30px|Правыя двукосьсі]]
|}
У 1901 г. перадала рукапіс сваіх пералажэньняў 11 баек Крылова ў кіеўскую цэнзуру. Рукапіс разглядаўся ў Галоўным упраўленьні па справах друку, ва ўпраўленьні Віленскай навучальнай акругі. Рукапіс забаранілі, але нейкім чынам у 1903 року Марыі Мікалаеўне ўдалося выдаць сваю кнігу ў друкарні Чарнігаўскага земства.
Радок 95 ⟶ 94:
| width="30" valign=top | [[Файл:Aquote1.png|30px|Левыя двукосьсі]]
| {{{1|<br />''Ой рана на Йвана<br /> Проці Йвана ночка мала,<br />Йдзе Купала начавала?<br />Начавала ў чыстым полі<br />У чыстым полі ў густом жыці<br />Што Купала вячэрала?<br />Вячэрала варэнікі<br />Чым Купала запівала?<br />Запівала гарэлачкай.<br /><ref>. Паводле Гілевіч Н. С. З клопатам пра песні народа. Мн., 1970. С. 104—105.</ref>.
}}}
| width="30" valign=bottom | [[Файл:Aquote2.png|30px|Правыя двукосьсі]]
|}
Такім чынам, большасьць дасьледчыкаў, высока ацэньваючы этнаграфічную частку яе працы, лічаць літаратурную творчасьць Марыі Мікалаеўны дастаткова аматарскай.
== Дадатковыя зьвесткі ==
У 1909 року адна зь першых беларускіх перакладчыц [[Тэрэза Гардзялкоўская]] прасіла рэдакцыю «[[Наша Ніва (1906)|Нашай Нівы]]» выслаць ёй кнігі Марыі Косіч «На перасяленьне» і «Басьні Крылова на беларускую мову пераложанныя»<ref>Беларускі дзяржаўны архіў літаратуры і мастацтва (БДАМЛіМ. Ф. 3. Воп. 1, Спр. 73, Арк. 64.)</ref>.
Радок 111 ⟶ 109:
}}}
| width="30" valign=bottom | [[Файл:Aquote2.png|30px|Правыя двукосьсі]]
|}
== Бібліяграфія ==
Радок 145 ⟶ 143:
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Косіч, Марыя Мікалаеўна}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў
[[Катэгорыя:
[[Катэгорыя:Беларускія фальклярысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія літаратаркі]]
Радок 152 ⟶ 150:
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменьнікі]]
[[Катэгорыя:Беларускія этнографы]]
[[Катэгорыя:Памерлі ва Ўнецкім раёне]]
| |||