Тутэйшыя (п’еса): розьніца паміж вэрсіямі

|Подпіс выявы = Вокладка [[мюнхен]]скага выданьня п'есы, [[1953]]

|Напісаны = жнівень [[1922]]

|Публікацыя = [[1924]]

'''«Тутэйшыя»''' — сатырычная [[трагікамэдыя]] [[Янка Купала|Янкі Купалы]] (у вызначэньні аўтара — «''трагічна—сьмяшлівыя сцэны ў 4-х дзеях''»). П'есаП’еса завершаная ў жніўні [[1922]] году.<ref name="enc">{{Артыкул

}}</ref> У аснове п'есып’есы — роздум аўтара пра гістарычныя шляхі і будучыню беларускага народу.<ref name=enc/> У п'есеп’есе Я. Купала мэтафарычна паказвае Беларусь як быццам бы ўкрыжаваную паміж [[Расея]]й і [[Польшча]]й.<ref name="akara">{{Спасылка

Падзеі ў п'есеп’есе разгортваюцца ў складаны для беларускага народу час — [[1918]]—[[1920]]1918—1920 гады, калі адна акупацыя зьмянялася другой. Цэнтральная фігура ў творы — былы вясковец Мікіта Зносак, які пры царызьме быў калескім рэгістратарам. У новых умовах жыцьця гэты чалавек забывае сваё паходжаньне, мову, радзіму і пачынае жыць па прынцыпе: «Можна мець светапогляд адзін, думаць другое, гаварыць трэцяе, а рабіць чацьвёртае». Таму для Мікіты ўсё роўна, пры якой уладзе ён жыве (польскай, нямецкай, царскай, савецкай), хто ён сам (беларус ці не беларус), абы толькі была ежа, вопратка і добрая служба. Палітычная сытуацыя ўплывае нават на імя галоўнага пэрсанажу, які называе сябе то па-польску (Нікіціўш Знасілоўскі), то па-расейску (Никитий Зносилов).<ref name=YK/>

У п'есеп’есе Я. Купала зьедліва і іранічна выкрывае ня толькі Зноска, але і іншых падобных «тутэйшых» пэрсанажаў. Вучоныя Ўсходні і Заходні зьяўляюцца ў п'есеп’есе ў часы крутых паваротаў гісторыі, зьмены ўлады. Адзін другому яны спрабуюць давесьці, што тэрыторыя Беларусі належыць або да [[Расея|Расеі]], або да [[Польшча|Польшчы]]. Згаджаюцца вучоныя толькі ў адным: Беларусь ня можа быць самастойнай. Вобразамі вучоных аўтар імкнецца паказаць згубны ўплыў на людзей невуцтва, псэўдавучонасьці, нацыянальнага нігілізму.<ref name=YK/>

Адмоўным пэрсанажам проціпастаўляюцца ў п'есеп’есе вобразы, якія прадстаўляюць беларускі народ: Янка Здольнік, яго вучаніца і пасьлядоўніца, пазьней жонка Алена, яе бацька Гарошка. Кожны зь іх разумее па-свойму падзеі, якія адбываюцца, і шукае сваё месца ў складаных абставінах часу. Гэтыя вобразы раскрываюць такія рысы беларускага нацыянальнага характару, як працавітасьць, сумленнасьць, шчырасьць, мужнасьць. Станоўчыя імкненьні беларускага народу ўвасабляе Янка Здольнік. Гэта чалавек перадавых поглядаў, зь цьвёрдымі жыцьцёвымі прынцыпамі, які адмаўляе старыя парадкі і хоча далучыцца да грамадзкай працы. Аднак у творы Здольнік — не палітычны дзяяч, а хутчэй рамантычна настроены ідэяліст, поле дзейнасьці якога вельмі нешырокае.<ref name=YK/>

Упершыню п'есап’еса была надрукаваная ў часопісе [[Полымя (часопіс)|«Полымя»]] у [[1924]] годзе (нумары 2 і 3).<ref name=enc/> CцэнічнаеСцэнічнае жыцьцё п'есып’есы пачалося ў [[Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы|Беларускім дзяржаўным тэатры]] ў [[1926]] годзе пастаноўкай расейскага рэжысэра [[Мікалай Папоў|М. Папова]]. Але хутка п'есап’еса была зьнятая з рэпертуару як твор нацыяналістычны.<ref name=YK/>

У [[1927]] годзе, неўзабаве пасьля выхаду ў сьвет, быў забаронены трэці том першага «Збору твораў» Купалы, дзе была надрукаваная п'есап’еса.<ref name="tut">{{Спасылка

| дата публікацыі = [[5 сьнежня]] [[2001]]

У [[1953]] годзе п'есап’еса была надрукаваная ў [[Мюнхэн]]е выдавецтвам «Бацькаўшчына».

Напачатку [[1980-я|1980-х]] у выдавецтве [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|«Мастацкая літаратура»]] быў рассыпаны набор зборніку «Спадчына», дзе пасьля больш як паўвекавога замоўчваньня была зробленая спроба надрукаваць «Тутэйшых».<ref name=tut/>

Толькі ў [[1982]] годзе ў [[Магілёўскі абласны тэатар драмы і камэдыі імя Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча|Магілёўскім абласным драматычным тэатры]] галоўны рэжысэр тэатру [[Валер Масьлюк|В. Масьлюк]] паставіў адзін са сваіх лепшых спэктакляў, спалучыўшы тэкст п’есы з паэмай Я. Купалы [[Адвечная песьня|«Адвечная песьня»]] і асабіста выканаўшы ролю Янкі Здольніка.<ref name="mast">{{Спасылка

}}</ref> Нядоўгім было сцэнічнае жыцьцё п'есып’есы і тут: пасьля ўсяго толькі двух паказаў, у [[Магілёў|Магілёве]] й [[Менск]]у, спэктакль вымусілі зьняць з рэпертуару.<ref name=YK/>

У [[1988]] годзе твор Купалы быў надрукаваны ў часопісе [[Полымя (часопіс)|«Полымя»]] (№9).<ref name=YK/>

У [[1990]] годзе спэктакль быў пастаўлены на сцэне [[Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы|Нацыянальнага тэатра імя Я. Купалы]] рэжысэрам [[Мікалай Пінігін|М. Пінігіным]], які перачытаў трагікамэдыю як філязофскі трагіфарс.<ref name="kam">{{Спасылка

}}</ref> Спэктакль быў успрыняты як сэнсацыя і сапраўднае сцэнічнае адкрыцьцё<ref name=mast/> і стаў вялікай перамогай мастацтва над забаронамі і цэнзурай.<ref name=kam/> Зь перапынкамі [[Тутэйшыя (спэктакль)|спэктакль]] ішоў на сцэне тэатру да [[2010]] году.<ref name=YK/>

| дата публікацыі = [[22 лютага]] [[2013]]

{{ЗноскіКрыніцы}}

* [[Пятро Васючэнка|Васючэнка, П.]] Драматургічная спадчына Янкі Купалы. Вопыт сучаснага прачытання. — Мн., 1994.