|
|Партрэт = Juzef Alaksandar Jabłanoŭski. Юзэф Аляксандар Ябланоўскі (XVIII).jpg
|Шырыня партрэту =
|Подпіс партрэту = Ю.Юзэф А.Аляксандар Ябланоўскі. Невядомы мастак, [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]
|Герб = Herb Jabłonowskich.PNG
|Шырыня гербу =
|Бацька = [[Аляксандар Ян Ябланоўскі]]
|Маці = Тэафілія зь [[Сяняўскія|Сяняўскіх]]
|Жонка = [[Караліна Тэрэза Радзівіл]]з Радзівілаў<br />[[Францішка Вікторыя Варанецкая]]з Варанецкіх
|Дзеці =
|Колер =
|Колер загалоўку =
}}
'''Юзэф Аляксандар Ябланоўскі''' ({{мова-pl|Józef Aleksander Jabłonowski}}; {{Нарадзіўся|4|2|1711}}, [[Тыхомель]] на [[Валынь|Валыні]] — {{Памёр|1|3|1777}}, [[Ляйпцыг|Ліпск]]) — дзяржаўны дзяяч [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], гісторык, бібліёграф, мэцэнат мастацтва. [[Стольнік вялікі літоўскі]] ([[1744]]—[[1755]]1744—1755), [[ваявода наваградзкі]] ([[1755]]—[[1772]]1755—1772), сябра шматлікіх эўрапейскіх акадэміяў і навуковых таварыстваў.
Меў рэзыдэнцыі ў [[Падгорцы|Падгорцах]] каля [[Стрый (горад)|Стрыю]], Ябланове - Літоўскім, [[Ляхавічы|Ляхавічах]]. АднавіўБыў [[Наваградзкістаростам замак]]<refбускім, name="evkl"/>корсунскім і зьвянігарадзкім. ▼
== Біяграфія ==
ЗПрадстаўнік магнацкага роду [[Ябланоўскія|Ябланоўскіх]] гербу «[[Прус ІІІ (герб)|Прус ІІІ]]», адзіны сын [[Аляксандар Ян Ябланоўскі|Аляксандра Яна]] (1670—1723), харунжага вялікага кароннага, і Тэафіліі зь [[Сяняўскія|Сяняўскіх]] (1677—1754). Атрымаў хатнюю адукацыю, падарожнічаў па [[Францыя|Францыі]], [[Італія|Італіі]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Галяндыя|Галяндыі]], [[Ангельшчына|Ангельшчыне]]. Неаднаразова абіраўся [[Пасол соймавы|паслом]] на соймы.
Атрымаў хатнюю адукацыю, падарожнічаў па [[Францыя|Францыі]], [[Італія|Італіі]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Галяндыя|Галяндыі]], [[Ангельшчына|Ангельшчыне]]. Неаднаразова абіраўся [[Пасол соймавы|паслом]] на соймы.
У [[1740]] ажаніўся з Каралінай Радзівіл, дачкой канцлера вялікага літоўскага [[Караль Станіслаў Радзівіл (канцлер вялікі літоўскі)|К. С. Радзівіла]], што дало яму магчымасьць набыць маёнткі і пасады ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]<ref name="evkl">[[Валерый Пазднякоў|Валеры Пазднякоў]]. Ябланоўскі Юзаф Аляксандр // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 774.</ref>. ▼
[[Файл:Juzef Alaksandar Jabłanoŭski. Юзэф Аляксандар Ябланоўскі (XVIII) (2).jpg|зьлева|значак|150px|Ю. А. Ябланоўскі]]
У часы другога панаваньня [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіслава Ляшчынскага]] быў ягоным прыхільнікам, паслом ад караля польскага і вялікага князя літоўскага да караля францускага [[Людовік XV|Людовіка XV]]. У [[1743]] ад імпэратара [[Карл VII|Карла VII]] атрымаў тытул князя. ▼
▲У [[1740 ]] годзе ажаніўся з Каралінай Радзівіл, дачкой канцлера вялікага літоўскага [[Караль Станіслаў Радзівіл (канцлер вялікі літоўскі)| К.Караля С.Станіслава Радзівіла]], што дало яму магчымасьць набыць маёнткі і пасады[[Урад (Вялікае Княства Літоўскае)|ўрады]] ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]<ref name="evkl">[[Валерый Пазднякоў| Валеры Пазднякоў В.]] . Ябланоўскі Юзаф Аляксандр // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 774.</ref>.
Падтрымліваў [[Барская канфэдэрацыя|Барскую канфэдэрацыю]], па паразе якой адмовіўся ад пасады наваградзкага ваяводы, каб ня ўдзельнічаць у санкцыянаваньні [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]]<ref name="evkl"/>.
▲У часы другога панаваньня [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіслава Ляшчынскага]] быў ягоным прыхільнікам, паслом ад караля польскага і вялікага князя літоўскага да караля францускага [[Людовік XV|Людовіка XV]]. У [[1743 ]] годзе ад імпэратара [[Карл VII|Карла VII]] атрымаў тытул князя . Падтрымліваў [[Барская канфэдэрацыя|Барскую канфэдэрацыю]], па паразе якой адмовіўся ад пасады наваградзкага ваяводы, каб ня ўдзельнічаць у санкцыянаваньні [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]]<ref name="evkl"/>.
== Дзейнасьць ==
Напісаў некалькі значных гістарычных працаў. Дзякуючы яго прапанове і фінансаваньню ў [[Парыж]]ы ў [[1772]] годзе выйшаў вядомы атляс ''Rizziego-Zannoniego'', першы атляс [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] «''Carte de Pologne...''»
ЗаснаваўНапісаў унекалькі значных гістарычных працаў. Дзякуючы яго прапанове і фінансаваньню ў [[1774Парыж]]ы ваў 1772 годзе годзе выйшаў вядомы атляс ''Rizziego-Zannoniego'', першы атляс [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] «''Carte de Pologne...''». Заснаваў у 1774 годзе ўва ўнівэрсытэце ў [[Ляйпцыг|Ліпску]] Навуковае Таварыства Ябланоўскіх ({{мова-la|Societas Jablonoviana|скарочана}}), якое існуе да сёньня. У [[XVIII стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзі]] выдаваліся яноныя працы паз гісторыі Польшчы, матэматыцы, эканоміцы. Здолеў вылучыць зь ліку забароненага дасьледаваньні [[Мікалай Капэрнік|Мікалая Капэрніка]], папулярызаваў ягоныя працы. У 1761 годзе выкупіў маёнтак у [[Чарнолесьсе|Чарнолесьсі]], каб захаваць памяць пра [[Ян Каханоўскі|Яна Каханоўскага]]. Напісаў: «Ostafi… tudzież nauka o wierszach i wierszopisach polskich» (1751, вершам), «Museum Polonum» (1752), «L’Empire des Sarmates» (1748) і працы з генэалёгіі.
Аднавіў [[Наваградзкі замак]]<ref name="evkl"/>.
Здолеў вылучыць зь ліку забароненага дасьледаваньні [[Мікалай Капэрнік|Мікалая Капэрніка]], папулярызаваў ягоныя працы. У [[1761]] выкупіў маёнтак у [[Чарнолесьсе|Чарнолесьсі]], каб захаваць памяць пра [[Ян Каханоўскі|Яна Каханоўскага]].
У 1740 годзе ажаніўся з князёўнай Тэрэзай Каралінай (1707—1765), удавой ваяводы берасьцейскага [[Казімер Лявон Сапега|Казімера Лявона Сапегі]] (1697—1738), дачкой канцлера вялікага літоўскага [[Караль Станіслаў Радзівіл (канцлер вялікі літоўскі)|Караля Станіслава Радзівіла]] (1669—1719) і [[Ганна Кацярына Радзівіл|Ганны Кацярыны]] з князёў [[Сангушкі|Сангушкаў]] (1676—1746). У шлюбе нарадзіліся дзеці:
Напісаў: «Ostafi… tudzież nauka o wierszach i wierszopisach polskich» ([[1751]], вершам), «Museum Polonum» ([[1752]]), «L’Empire des Sarmates» ([[1748]]) і працы па генэалёгіі.
* Тэафілія Стражыслава (1743-1816), жонка з 1766 году краўчага вялікага літоўскага [[Юзэф Сапега|Юзэфа Сапегі]] (1737—1792)
* Ганна Дабрагнева (1745—1782), жонка з 1766 году кашталяна кіеўскага і ваяводы брацлаўскага Мацея Лянцкаронскага (1723—1789)
* Ядвіга Тэрэза
Па сьмерці першай жонкі ў 1766 годзе ажаніўся з князёўнай Францішкай Вікторыяй Варанецкай (1742—1827), у шлюбе зь якой нарадзіўся Аўгуст Дабрагост (1769-1792), ротмістар кавалерыі (1789)
▲Меў рэзыдэнцыі ў [[Падгорцы|Падгорцах]] каля [[Стрый (горад)|Стрыю]], Ябланове-Літоўскім, [[Ляхавічы|Ляхавічах]]. Аднавіў [[Наваградзкі замак]]<ref name="evkl"/>.
== Крыніцы ==
| 