Магілёў: розьніца паміж вэрсіямі

|Раён =

|Сельсавет =

|Гарадзкі савет =

|Старшыня гарвыканкаму =

|Пазыцыя подпісу на мапе =

|Водступ подпісу на мапе =

|Сайт = [http://city.mogilev.by/index.php?lang=bel Афіцыйны сайт]

}}

У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) 8 верасьня 1708 году расейскія войскі на загад цара маскоўскага [[Пётар I|Пятра I]] спалілі Магілёў. На 1745 год у месьце быў 1301 будынак<ref name="evkl244"/>, працавалі некалькі цагельняў — «Антона Апоці», «паноў Батвіньнікаў», «Дарошкі з братам Сапрончыкаў». На тэрыторыі пасадаў знаходзіліся «ізба цэху шавецкага… цэх гарбарскі… дом цэхавы пякарскі… цэх шавецкі», непадалёку ад царквы Сьвятога Міколы — «цэх алейніцкі». Тут жылі злотнікі (ювэліры), алейнікі, дойліды, бондары, хлебнікі, багамазы (іканапісцы), шкляры, шаўцы і кавалі. На 1756 дзейнічалі 9 цэркваў і 2 манастыры, 2 уніяцкія цэрквы (Дальняя Ўваскрасеньня Хрыстова і Покрыва Багародзіцы), 6 рымска-каталіцкіх касьцёлаў і 3 кляштары (кармэлітаў, езуітаў і бэрнардынаў). На 1765 год у месьце налічвалася 1879 будынкаў.

 

Mahiloŭ. Магілёў (J. Pieška, 1800).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Францішка Ксавэрыя і Анёлаў-Ахоўнікаў і калегіюм езуітаў (Магілёў)|Касьцёл езуітаў]]. [[Юзэф Пешка|Ю. Пешка]]

Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (J. Pieška, 1800).jpg|Панарама з боку Дняпра. Ю. Пешка

Mahiloŭski zamak. Магілёўскі замак (XVIII).jpg|Рынак з боку Старога замка. [[Мікалай Львоў|М. Львоў]]

Mahiloŭ, Dubravienka. Магілёў, Дубравенка (N. Lvov, XVIII).jpg|Панарама з боку ўтокі Дубравенкі ў Дняпро. М. Львоў

Mahiloŭ, Archirejski Vał. Магілёў, Архірэйскі Вал (N. Lvov, XVIII).jpg|[[Магілёўская ратуша|Ратуша]]. М. Львоў

Mahiloŭ, Šlachieckaja. Магілёў, Шляхецкая (N. Lvov, XVIII).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Станіслава і кляштар кармэлітаў (Магілёў)|Касьцёл кармэлітаў]]. М. Львоў

Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (N. Lvov, XVIII).jpg|Агульны выгляд з Старабыхаўскага кірунку. М. Львоў

Mahiloŭ, Saborny. Магілёў, Саборны (N. Lvov, XVIII).jpg|[[Царква Сьвятога Ёсіфа (Магілёў)|Царква саборная Сьвятога Ёсіфа]]. М. Львоў

 

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] ў жніўні 1915 — лістападзе 1917 году ў Магілёве знаходзілася [[Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага|Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага]], у месьце спыняўся расейскі цар [[Мікалай II]].

 

Mahiloŭ, Rynak. Магілёў, Рынак (XIX).jpg|Рынак, XIX ст.

Mahiloŭ, Spaski. Магілёў, Спаскі (1844).jpg|[[Царква Сьвятога Спаса (Магілёў)|Спаская царква]], 1844 г.

Mahiloŭ, Hlebabarysaŭskaja. Магілёў, Глебабарысаўская (D. Strukov, 1864-67).jpg|Царква Сьвятых Барыса і Глеба. Д. Струкаў, 1864 г.

Mahiloŭ, Teatralny. Магілёў, Тэатральны (1871).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Станіслава і кляштар кармэлітаў (Магілёў)|Касьцёл кармэлітаў]], 1871 г.

Mahiloŭskaja ratuša. Магілёўская ратуша (1871).jpg|[[Магілёўская ратуша|Ратуша]], 1871 г.

Mahiloŭ, Dniapro. Магілёў, Дняпро (N. Orda, 1877).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў (Магілёў)|Касьцёл бэрнардынаў]]. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1877 г.

Mahiloŭ, Saborny. Магілёў, Саборны (1882).jpg|[[Сабор Сьвятога Ёсіфа (Магілёў)|Царква саборная Сьвятога Ёсіфа]], 1882 г.

Mahiloŭ, Dubravienka. Магілёў, Дубравенка (1882) (2).jpg|Панарама з боку Дубравенкі, 1882 г.

 

=== Найноўшы час ===

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] зь ліпеня 1941 да чэрвеня 1944 году Магілёў знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У 1946 годзе тут адкрыўся першы аўтобусны маршрут, у 1970 годзе адбыўся пуск [[Магілёўскі тралейбус|тралейбуса]]. У 2005 годзе гістарычны герб места атрымаў афіцыйны статус, хаця ён шырока выкарыстоўваўся ўжо з пачатку 1990-х гадоў.

 

Mahiloŭ, Škłoŭskaja. Магілёў, Шклоўская (1909).jpg|[[Царква Божага Яўленьня (Магілёў)|Царква Божага Яўленьня]]

Mahiloŭ, Farny. Магілёў, Фарны (1901-17).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Казімера (Магілёў)|Фарны касьцёл]]

Mahiloŭ, Pakroŭskaja. Магілёў, Пакроўская (1901-17).jpg|[[Царква Покрыва Багародзіцы (Магілёў)|Царква Покрыва Багародзіцы]]

Mahiloŭ, Teatralny-Škłoŭskaja. Магілёў, Тэатральны-Шклоўская (1901-17).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Францішка Ксавэрыя і Анёлаў-Ахоўнікаў і калегіюм езуітаў (Магілёў)|Касьцёл і калегіюм езуітаў]]

Mahiloŭ, Pračyścienskaja. Магілёў, Прачысьценская (1901-18) (3).jpg|[[Царква Прачыстай Багародзіцы (Магілёў)|Царква Прачыстай Багародзіцы]]

Mahiloŭ, Mohiłkavy. Магілёў, Могілкавы (1926) (2).jpg|Могілкавая царква

Mahiloŭ, Školišča. Магілёў, Школішча (1901-18) (2).jpg|Школішча. Сынагога

Mahiloŭ, Čarnihaŭskaja brama. Магілёў, Чарнігаўская брама (1901-40).jpg|Чарнігаўская брама

 

== Геаграфія ==

=== Рэльеф і карысныя выкапні ===

[[Файл:Магілёўскія відарысы 07.jpg|значак|Краявід цэнтру з Дняпра]]

Тэрыторыя Магілёва падзяляецца ракой [[Дняпро]]м на дзьве няроўныя і неаднолькавыя паводле [[рэльеф Беларусі|рэльефу]] часткі. Правабярэжная частка — паката-ўзгорыстае плято, якое абрываецца крутым уступам у даліне Дняпра. Левабярэжная частка разьмяшчаецца ў даліне ракі Дняпра, на яго [[абалона|абалоннай]] тэрасе. У тэктанічных адносінах тэрыторыя гораду разьмяшчаецца ў межах [[Маскоўская ўпадзіна|Маскоўскай упадзіны]].

=== Гідраграфія і гідралёгія ===

[[Файл:Dubrovienka 01 big.jpg|значак|Рака [[Дубравенка]]]]

На тэрыторыі Магілёва цякуць з поўначы на поўдзень і ўпадаюць у Дняпро справа невялікая рака [[Дубравенка]] (з прытокам Струшняй) і ручай Дзебра. У межах гораду Дубравенка працякае па старой добра распрацаванай даліне, шырынёй да 150 м. Крутыя схілы карэннага берага падымаюцца на 18—20 м, праразаюцца шматлікімі ярамі. Рэчышча ракі моцна мэандыруе і падмывае карэнныя берагі. Паблізу вусьця схілы Дубравенкі маюць шматлікія сьляды аплывін і апоўзняў. У цяперашні час гэтыя працэсы тармозяцца ненатуральнымі насаджэньнямі дрэваў і кустоў ці тэхнічным спосабам (забіўка сваяў, цэмэнтаваньне водаадводаў і г. д.). Узімку рака амаль не памяншае свой дэбэт, замярзае толькі ў найбольш моцныя маразы, ды і то не цалкам, заўсёды застаюцца праталіны. Пры паслабленьні марозу ўтвораны лёд зноў растае, паводкі на Дубравенцы звычайна праходзяць хутка, за некалькі дзён. Пасьля таго, як выйдзе зь берагоў Дняпро, Дубравенка ў нізоўях амаль спыняе цячэньне, яе падпіраюць воды Дняпра.

 

Сярод сысуноў лесапарку сустракаюцца [[вавёрка звычайная|вавёрка]], [[крот]], [[вожык]], на ўскрайках гораду сустракаецца заяц, вядомыя выпадкі заходу ў горад [[лось|лася]], [[янотападобны сабака|янотападобнага сабакі]]. З [[драпежныя|драпежнікаў]] сустракаюцца [[гарнастай]], чорная тхара, [[ласка]]. Часам у межах гораду на вадаёмах зьяўляюцца бабры. Шматлікія [[пацукі]] (чорны і шэры), мышы (хатняя, палявая, лясная), палёўка (рыжая, звычайная).

 

 

Рыбы прадстаўлены некалькімі сем'ямі. Пераважаюць карпавыя: [[плотка]], [[верхаводка]], [[лешч]], [[карась]], ялец. Сустракаюцца [[акунь звычайны|акунь]], [[шчупак звычайны|шчупак]], галец.

=== Дэмаграфія ===

<div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours">

ImageSize = width:auto height:230 barincrement:27

PlotArea = left:50 bottom:20 top:30 right:20

fontsize:10px pos:(15,225)

text:Дынаміка зьмяненьня колькасьці насельніцтва Магілёва (ХVII—XXI стагодзьдзі)

</div>

 

|}

 

 

== Прамысловасьць ==

=== Славутасьці ===

[[Файл:Магілёў. Мікольскі сабор.JPG|значак|[[Магілёўскі Мікольскі манастыр|Царква Сьвятога Мікалая]]]]

* [[Арка Славы (Магілёў)|Арка мэмарыяльная]] (XVIII ст.)

* Дом купца Анташкевіча (1698)

 

== Галерэя ==

Магілёў. Палац архірэя Георгія Каніскага (02).jpg|[[Архірэйскі палац (Магілёў)|Архірэйскі палац]]

Магілёў. Палац архіепіскапа Станіслава Богуш-Сестранцэвіча (14).jpg|[[Арцыбіскупскі палац (Магілёў)|Палац арцыбіскупа]]

Магілёў. Краявід Свята-Мікольскага манастыра.JPG|[[Магілёўскі Мікольскі манастыр|Манастыр Сьвятога Мікалая]]

Касцёл Святога Станіслава.JPG|[[Касьцёл Сьвятога Станіслава і кляштар кармэлітаў (Магілёў)|Касьцёл Сьвятога Станіслава]]

Church of Saint Casimir, Mahiloŭ (2009).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Казімера (Магілёў)|Касьцёл Сьвятога Казімера]], часткова [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зруйнаваны савецкімі ўладамі]]

Магілеў, мэмарыяльная арка (сучасны выгляд).jpg|[[Арка Славы (Магілёў)|Мэмарыяльная арка]]

Магілёў, былы пазямельна-сялянскі банк, foto by futureal.jpg|Будынак Пазямельна-сялянскага банку

Крыжаўзьдзьвіжанская царква ў Магілеве.jpg|[[Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа (Магілёў)|Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа]]

 

== Месты-сябры ==

|-

|

|}

 

== Асобы ==

[[Файл:Kniga Apostol 1632 Drukarnya S Sobal.jpg|міні|200пкс|«Апостал». Друкарня С. Собаля]]

* [[Матэст Агрэст]] (нар. 1915) — этнограф, матэматык, заснавальнік [[тэорыя палеавізытаў|тэорыі палеавізытаў]]

* [[Алёна Беланожка]] (нар. 1985) — паэтка

 

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.radzima.org/be/gorad/magilyeu.html м. Магілёў] на [[Radzima.org]]

* [http://www.city.mogilev.by/be.html Гарвыканкам Магілёва]

* [http://www.mahilou.org Магілёўская бачына] [[Таварыства беларускай мовы]]

* [http://m.euroradio.by/taxonomy/term/37762 Навіны Магілёўшчыны] на [[Эўрарадыё]]

* [http://wiki.mogilev.by/ Свабодная энцыкляпэдыя Магілёва]{{ref-ru}}

 

[[Катэгорыя:Магілёў| ]]

[[Катэгорыя:Гарады на Дняпры]]