|
'''Габсбургі''' і ім спадкаемная сям'ясям’я Габсбургаў-Лятарынскіх былі адной з найважнейшых правячых дынастыяў [[Эўропа|Эўропы]], і найлепш вядомыя як гаспадары [[Гішпанія|Гішпаніі]] і [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. Час іх гаспадараньня ахоплівае шэсьць стагодзьдзяў.
Пачатак дынастыі Габсбургаў палягае ў супрацьстаяньні паміж [[Папа Рыгор Х|Папам Рыгорам Х]] і каралём Сыцыліі ў пытаньні скліканьня чарговага крыжовага паходу. У [[1273]] годзе, каб дамагчыся падтрымкі [[Сьвятая Рымская Імпэрыя|Імпэрыі]], Папа Рыгор пераканаў нямецкіх уладароў абраць [[граф Рудольф Габсбург|графа Рудольфа Габсбурга]] на імпэратарскі пасад.
Аднак сапраўднае ўзвышаньне Габсбургаў пачалося, калі Фрыдрых V Габсбург, кароль Нямеччыны з [[1440]] году, быў каранаваны Сьвятым Рымскім Імпэратарам у [[1452]] годзе пад імем [[Фрыдрых ІІІ (імпэратар Сьвятой Рымскай Імпэрыі)|Фрыдрых ІІІ]]. Тытул імпэратараў захаваўся ў сям'ісям’і Габсбургаў і іх прамых спадкаемцаў, Габсбургаў Лятарынскіх, аж да самага ануляваньня Імпэрыі ў [[1806]] годзе зь невялікімі перапынкамі 1610-ых і 1740-ых гадох.
Некаторыя дынастыі ваявалі, каб дамагчыся вяршыняў улады, іншыя пайшлі шляхам інтрыгаў і змоваў, але Габсбургі пайшлі шляхам шлюбаў. Яны пачалі з [[Аўстрыя|Аўстрыі]], а пасьля ажаніліся на [[Нідэрлянды|Нідэрляндах]], [[Бургундыя|Бургундыі]], [[Мілянскае герцагства|Мілянскім герцагстве]], [[Сыцылія|Сыцыліі]] і, зрэшты, [[Гішпанія|Гішпаніі]] з усімі яе ўладаньнямі ў [[Амэрыка|Амэрыцы]]. Найвышэйшы ўздым Габсбургаў прыйшоўся на час гаспадараньня [[Карл V (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)|Карла V, імпэратара Сьвятое Рымскае Імпэрыі]] ([[1516]]-[[1556]]), над чыёй імпэрыяй «ніколі не заходзіла сонца».
Пасьля яго сьмерці Габсбургі падзяліліся на дзьве лініі: [[Гішпанскія Габсбургі]] (да [[1700]] году) ды [[Аўстрыйскія Габсбургі]] (да [[1780]] году). Прамымі спадкаемцамі аўстрыйскае лініі дому былі Габсбургі Лятарынскія, якія знаходзіліся на Аўстрыйскім, а пасьля Аўстра-Вугорскім троне да [[1918]] годагоду. [http://www.hyperhistory.com/online_n2/civil_n2/histscript6_n2/habsburg.html]
== Кароткая гісторыя дому Габсбургаў ==
Імя дынастыі паходзіць ад назвы іх радавога замку Габсбург, які знаходзіцца ў сёняшнім швайцарскім кантоне [[Ааргаў]]. ГабсбургскіГабсбурскі замак быў радавым гняздом і цэнтрам улады дынастыі на працягу 11-13 стст.стагодзьдзяў і знаходзіўся ў [[герцагства Швабія|герцагстве Швабія]], на тэрыторыі [[Сьвятая Рымская Імпэрыя|Сьвятое Рымскае Імпэрыі]].
Зь цягам часу сям'ясям’я Габсбургаў пашырыла свой уплыў з паўднёва-заходняе [[Нямеччына|Нямеччыны]] на паўднёва-ўсходнія абшары Імпэрыі, прыблізна, тэрыторыя сёняшняе [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. Ажаніўшыся на [[Марыя (герцагіня Бургундзкая)|Марыі]], спадкаемцы [[герцагства Бургундыя|Бургундыі]], [[Максыміліян І (імпэратар Сьвятой Рымскай Імпэрыі)|Максыміліян І]] атрымаў кантроль над [[Нідэрлянды|Нідэрляндамі]]. Ягоны сым [[Філіп Бургундзкі|Філіп Прыгожы]] ажаніўся на [[Хуана І Вар'ятка|Хуане]], будучай каралеве [[Кастылія|Кастыліі]] — так [[Карл V (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)|Карл V]] стаў спадкаемцам [[Гішпанія|Гішпаніі]], паўднёвае [[Італія|Італіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Нідэрлянды|Нідэрляндаў]]. У [[1580]] годзе сын Карла, [[Філіп ІІ (кароль Гішпаніі)|Філіп ІІ]] таксама атрымаў у спадчыну [[Партугалія|Партугалію]] і яе калёніі.
Падзел дынастыі на аўстрыйскую і гішпанскую лінію адбыўся ў [[21 красавіка]] [[1521]] году, калі [[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанд І]] атрымаў у кіраваньне ад [[Карл V (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)|Карла V]] (таксама вядомы як Карл І, кароль Гішпаніі) землі Аўстрыі. Аўстрыйскія Габсбургі трымалі (з 1556 году) тытул імпэратараў Сьвятое Рымскае Імпэрыі, габсбургскіягабсбурскія спадкаемныя землі, каралеўствы [[Багемія|Багеміі]] і [[Вугоршчына|Вугоршчыны]], а гішпанскія Габсбусргі гаспадарылі над каралеўствамі Гішпаніі, Нідэрляндамі, уладаньнямі ў паўднёвае Італіі і, непрацяглы час, Партугаліяй.
Гішпанскія Габсбургі зьніклі ў [[1700]] годзе са сьмерцю [[Карл ІІ (кароль Гішпаніі)|Карла ІІ]]. Яго сьмерць стала пачаткам і прычынай для [[Вайна за Гішпанскую спадчыну|вайны за Гішпанскую спадчыну]]. Аўстрыскія лінія скончылася ў 1780 годзе са сьмерцю [[Марыя Тэрэзія (імпэратрыца)|Марыі Тэрэзіі]]. Спадкаемцы Марыі Тэрэзіі і яе мужа [[Франц (герцаг Лятарынскі)|Франца Стэфана, герцага Лятарынскага]] працягнулі ГабсбургскуюГабсбурскую лінію пад імем Габсбургаў Лятарынскіх.
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:House of Habsburg|выгляд=міні}}
{{Накід:Гісторыя}}
| 