Вікіпэдыя

Ягайлавічы: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма апісаньня зьменаў
Радок 12:
| Тытулы = Вялікі [[князь]], [[кароль]]
| Прызнаныя ў = Вялікае Княства Літоўскае, [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Польскае Каралеўства]], [[Рэч Паспалітая]], [[Каралеўства Вугоршчына]], [[Чэскае Каралеўства]]
| Першы з роду = [[Ягайла]] ([[1352]]—[[1434]]1352—1434)
| Апошні з роду = [[Жыгімонт Аўгуст]] ([[1520]]—[[1572]]1520—1572)
| Адгалінаваньне роду = [[Гедымінавічы]], [[Альгердавічы]]
| Адгалінаваньні ад роду =
}}
'''Ягайлавічы''' (Ягелоны) — валадарская [[дынастыя]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] (ВКЛ; [[1377]]—[[1381]]1377—1381, [[1382]]—[[1387]]1382—1387, [[1440]]—[[1572]]1440—1572), [[Польшча|Польшчы]] ([[1386]]—[[1572]]1386—1572), [[Вугоршчына|Вугоршчыны]] ([[1440]]—[[1444]]1440—1444, [[1490]]—[[1526]]1490—1526) і [[Чэхія|Чэхіі]] ([[1471]]—[[1526]]1471—1526). Галіна роду [[Гедымінавічы|Гедзімінавічаў]].
 
* [[Ягайла]] (у [[Праваслаўе|праваслаўі]] Якаў; [[1352]]—[[1434]]1352—1434), заснавальнік дынастыі, быў старэйшым [[сын]]ам вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а ([[1295]]—[[1377]]1295—1377) ''ад 2-ой'' жонкі [[Юльяна Цьвярская|Юльяны Цьвярской]] ([[1325]]—[[1399]]1325—1399) і адпаведна ўнукам вялікага князя [[Гедзімін]]а. У траўні 1377 г. заняў вялікакняскі сталец, зь якога ў [[1381]] г. яго скінуў [[дзядзька]] [[Кейстут]]. У чэрвені [[1382]] г. вярнуў сабе сталец. У лютым [[1386]] г., ахрысьціўшыся ў [[каталіцтва]], ажаніўся з польскай каралевай [[Ядвіга Анжуйская|Ядвігай Анжуйскай]] (1370—1399; на стальцы з [[1382]] г.), дачкой вугорскага і польскага караля [[Людвік I Вялікі|Людвіка І Вялікага]], і заняў польскі сталец пад імем ''Уладзіслава II Ягайлы'' (валадарыў да 1434 г.). У [[1387]] г. перадаў уладу ў [[ВКЛ]] роднаму малодшаму [[брат]]у [[Скіргайла Альгердавіч|Скіргайлу]] (у праваслаўі Іван; [[1354]]—[[1394]]1354—1394). Да [[1440]] г. яе трымалі прадстаўнікі іншых галін роду Гедзімінавічаў. У першых 2 [[шлюб]]ах меў па дачцэ, кожная зь якіх памерла пры яго жыцьці: першая — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Лізавета-Баніфацыя||pl|Elżbieta Bonifacja}} (22 чэрвеня—13 ліпеня 1399) памерла на 21 дзень пасьля нараджэньня, другая — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ядвіга Ягайлаўна||en|Hedwig Jagiellon (1408–1431)}} ([[1408]]—[[1431]]1408—1431) памерла ў 13-гадовым узросьце. У 4-ым шлюбе з [[Соф’я Гальшанская|Соф’яй Гальшанскай]] (Друцкай; [[1405]]—[[1461]]1405—1461) меў 3-ох сыноў, 2-і зь якіх памёр пры яго жыцьці ў 7-месячным узросьце: Казімер ([[1426]]—[[1427]]1426—1427). Дынастыю працягнулі старэйшы і малодшы браты: Уладзіслаў ІІІ (1427—1444) і Казімер-Андрэй (Казімер IV; 1427—1492).
* [[Уладыслаў III Варнэньчык|Уладзіслаў III]] ([[31 кастрычніка]] [[1424]], [[Кракаў]] — [[10 лістапада]] [[1444]], [[Варна]]), старэйшы сын Ягайлы ад 4-ай жонкі [[Соф’я Гальшанская|Соф’і Гальшанскай]] (Друцкай; [[1405]]—[[1461]]1405—1461), заняў польскі сталец у 1434 г. пасьля сьмерці бацькі. У 1440 г. яго абралі і вугорскім каралём пад імем Уласла V (валадарыў да [[1444]] г.). Загінуў у {{Артыкул у іншым разьдзеле|Бітва пад Варнай|бітве пад Варнай|en|Battle of Varna}} (цяпер [[Баўгарыя]]) супраць [[Асманская імпэрыя|асманскага]] войска на чале з [[султан]]ам [[Мурад II|Мурадам ІІ]], ад чаго пасьмяротна атрымаў мянушку ''Варнэньчык''. Пасьля яго сьмерці Ягайлавічы страцілі вугорскі сталец.▼
 
* [[Казімер Ягайлавіч]] (Казімер-Андрэй; [[30 лістапада]] [[1427]]—[[71427—7 чэрвеня]] [[1492]]), малодшы сын Ягайлы і малодшы брат Уладзіслава III, вярнуў Ягайлавічам сталец ВКЛ у 1440 г. пасьля [[забойства]] вялікага князя літоўскага [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]] (валадарыў да 1492 г.). У [[1447]] г. праз 3 гады пасьля сьмерці брата Ўладзіслава ІІІ заняў і польскі сталец пад імем Казімер IV (валадарыў да 1492 г.). У [[1454]] г. ажаніўся з [[Эльжбэта Аўстрыйская|Эльжбэтай Аўстрыйскай]] ([[1436]]—[[1505]]1436—1505), дачкой нямецкага караля [[Альбрэхт II|Альбрэхта ІІ]] [[Габсбургі|Габсбурга]], ад якой меў 6 сыноў і 7 дачок. Сыны: [[Уладзіслаў Ягелончык|Уладзіслаў]] ([[1456]]—[[1516]]1456—1516), [[Княжыч Казімер|сьв. Казімер]] ([[1458]]—[[1484]]1458—1484), [[Ян I Ольбрахт]] ([[1459]]—[[1501]]1459—1501), [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] ([[1461]]—[[1506]]1461—1506), [[Жыгімонт Стары]] ([[1467]]—[[1548]]1467—1548), [[Фрыдэрык Ягелончык|Фрыдэрык]] ([[1468]]—[[1503]]1468—1503).▼
▲* [[Уладыслаў III Варнэньчык|Уладзіслаў III]] ([[31 кастрычніка]] [[1424]], [[Кракаў]] — [[10 лістапада]] [[1444]], [[Варна]]), старэйшы сын Ягайлы ад 4-ай жонкі [[Соф’я Гальшанская|Соф’і Гальшанскай]] (Друцкай; [[1405]]—[[1461]]), заняў польскі сталец у 1434 г. пасьля сьмерці бацькі. У 1440 г. яго абралі і вугорскім каралём пад імем Уласла V (валадарыў да [[1444]] г.). Загінуў у {{Артыкул у іншым разьдзеле|Бітва пад Варнай|бітве пад Варнай|en|Battle of Varna}} (цяпер [[Баўгарыя]]) супраць [[Асманская імпэрыя|асманскага]] войска на чале з [[султан]]ам [[Мурад II|Мурадам ІІ]], ад чаго пасьмяротна атрымаў мянушку ''Варнэньчык''. Пасьля яго сьмерці Ягайлавічы страцілі вугорскі сталец.
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзіслаў II Ягелончык|Уладзіслаў Ягелончык|en|Vladislaus II of Hungary}} (1 сакавіка 1456, Кракаў — 13 сакавіка 1516, [[Будапэшт|Буда]]), старэйшы сын Казімера Ягайлавіча, стаўся каралём Чэхіі пад імем Уладзіслава ІІ ў [[1471]] г. і валадарыў да 1516 году. У [[1490]] г. яго абралі і каралём Вугоршчыны пад імем Уласла VI (валадарыў да 1516 г.). У 3-ім шлюбе ад [[Ганна з Фуа|Ганны з Фуа]] ([[1484]]—[[1506]]1484—1506) меў сына [[Людвік II Ягелончык|Людвіка II]] (1506—1526) і дачку [[Ганна Ягелонка (каралева Чэхіі)|Ганну]] ([[1503]], Буда —[[1547]]—1547, [[Прага]]), якая выйшла за муж за аўстрыйскага эрцгерцага [[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанда I Габсбурга]].▼
 
** [[Людвік II Ягелончык|Людвік II]] ([[1 ліпеня]] 1506, Буда — [[29 жніўня]] 1526, [[Мохач]]), адзіны сын і спадкаемца Ўладзіслава ІІ, заняў вугорскі і чэскі стальцы ў 1516 г. (Лаяш II) і валадарыў да 1526 году. Загінуў у {{Артыкул у іншым разьдзеле|Бітве пад Мохачам|бітве пад Мохачам|en|Battle of Mohács}} (цяпер поўдзень Вугоршчыны) супраць асманскага войска на чале з султанам [[Сулейман I|Сулейманам I]]. У выніку праз шлюб старэйшай сястры Ганны з аўстрыйскім эрцгерцагам Фэрдынандам I вугорскі і чэскі стальцы перайшлі да Габсбургаў, чые нашчадкі валадарылі ў Вугоршчыне і Чэхіі да [[1918]] году.▼
▲* [[Казімер Ягайлавіч]] (Казімер-Андрэй; [[30 лістапада]] [[1427]]—[[7 чэрвеня]] [[1492]]), малодшы сын Ягайлы і малодшы брат Уладзіслава III, вярнуў Ягайлавічам сталец ВКЛ у 1440 г. пасьля [[забойства]] вялікага князя літоўскага [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]] (валадарыў да 1492 г.). У [[1447]] г. праз 3 гады пасьля сьмерці брата Ўладзіслава ІІІ заняў і польскі сталец пад імем Казімер IV (валадарыў да 1492 г.). У [[1454]] г. ажаніўся з [[Эльжбэта Аўстрыйская|Эльжбэтай Аўстрыйскай]] ([[1436]]—[[1505]]), дачкой нямецкага караля [[Альбрэхт II|Альбрэхта ІІ]] [[Габсбургі|Габсбурга]], ад якой меў 6 сыноў і 7 дачок. Сыны: [[Уладзіслаў Ягелончык|Уладзіслаў]] ([[1456]]—[[1516]]), [[Княжыч Казімер|сьв. Казімер]] ([[1458]]—[[1484]]), [[Ян I Ольбрахт]] ([[1459]]—[[1501]]), [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] ([[1461]]—[[1506]]), [[Жыгімонт Стары]] ([[1467]]—[[1548]]), [[Фрыдэрык Ягелончык|Фрыдэрык]] ([[1468]]—[[1503]]).
* [[Ян I Ольбрахт]] ([[27 сьнежня]] 1459, Кракаў — [[17 чэрвеня]] [[1501]]), 3-і сын Казімера Ягайлавіча, пераняў уладу ў толькі Польшчы ў 1492 г. пасьля сьмерці бацькі. У выніку ўнія з ВКЛ спыніла існаваньне.▼
 
* [[Аляксандар Казімеравіч]] ([[5 жніўня]] [[1461]], Кракаў — [[19 жніўня]] [[1506]]), 4-ы сын Казімера Ягайлавіча, стаўся вялікім князем літоўскім у 1492 г. і валадарыў да 1506 году. У [[1501]] г. заняў і польскі сталец пасьля сьмерці брата Яна І Ольбрахта (валадарыў да 1506 г.).▼
▲* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзіслаў II Ягелончык|Уладзіслаў Ягелончык|en|Vladislaus II of Hungary}} (1 сакавіка 1456, Кракаў — 13 сакавіка 1516, [[Будапэшт|Буда]]), старэйшы сын Казімера Ягайлавіча, стаўся каралём Чэхіі пад імем Уладзіслава ІІ ў [[1471]] г. і валадарыў да 1516 году. У [[1490]] г. яго абралі і каралём Вугоршчыны пад імем Уласла VI (валадарыў да 1516 г.). У 3-ім шлюбе ад [[Ганна з Фуа|Ганны з Фуа]] ([[1484]]—[[1506]]) меў сына [[Людвік II Ягелончык|Людвіка II]] (1506—1526) і дачку [[Ганна Ягелонка (каралева Чэхіі)|Ганну]] ([[1503]], Буда —[[1547]], [[Прага]]), якая выйшла за муж за аўстрыйскага эрцгерцага [[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанда I Габсбурга]].
* [[Жыгімонт Стары]] (1 студзеня 1467, {{Артыкул у іншым разьдзеле|Казаніца||en|Kozienice}} — [[1 красавіка]] 1548, Кракаў), 5-ы сын Казімера Ягайлавіча, заняў літоўскі і польскі стальцы ў 1506 г. пасьля сьмерці брата Аляксандра Казімеравіча. У 1-ым шлюбе меў 2 дачок: {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ядвіга Баварская||en|Hedwig Jagiellon, Electress of Brandenburg}} ([[1513]]—[[1573]]1513—1573), Ганна ([[1515]]—[[1520]]1515—1520). У [[1517]] г. ажаніўся з [[Бона Сфорца|Бонай Сфорцай]] ([[1494]]—[[1557]]1494—1557), дачкой мілянскага князя [[Джан Галеаца Сфорца|Джана Галеаца Сфорцы]], ад якой меў сына [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] (1520—[[1572]]1520—1572) і 4 дачок. Другі сын Войцех Ольбрахт памёр у дзень народзінаў [[20 верасьня]] 1527 году. Тры з 4 дачок сталі каралевамі: [[Ізабэла Ягелонка|Ізабэла]] ([[1519]]—[[1559]]1519—1559) — каралевай Вугоршчыны (з [[1539]] г.), [[Ганна Ягелонка|Ганна]] ([[1523]]—[[1596]]1523—1596) — вялікай княгіняй літоўскай і каралевай Польшчы (з [[1576]] г.), [[Кацярына Ягелонка|Кацярына]] ([[1526]]—[[1583]]1526—1583) — каралевай Швэцыі (з [[1569]] г.).▼
▲** [[Людвік II Ягелончык|Людвік II]] ([[1 ліпеня]] 1506, Буда — [[29 жніўня]] 1526, [[Мохач]]), адзіны сын і спадкаемца Ўладзіслава ІІ, заняў вугорскі і чэскі стальцы ў 1516 г. (Лаяш II) і валадарыў да 1526 году. Загінуў у {{Артыкул у іншым разьдзеле|Бітве пад Мохачам|бітве пад Мохачам|en|Battle of Mohács}} (цяпер поўдзень Вугоршчыны) супраць асманскага войска на чале з султанам [[Сулейман I|Сулейманам I]]. У выніку праз шлюб старэйшай сястры Ганны з аўстрыйскім эрцгерцагам Фэрдынандам I вугорскі і чэскі стальцы перайшлі да Габсбургаў, чые нашчадкі валадарылі ў Вугоршчыне і Чэхіі да [[1918]] году.
* [[Жыгімонт Аўгуст]] ([[1 жніўня]] 1520, Кракаў — [[7 ліпеня]] 1572), сын Жыгімонта Старога і апошні мужчынскі прадстаўнік дынастыі, яшчэ пры жыцьці бацькі ў 1529 г. заняў літоўскі сталец (валадарыў да 1572 г.). У 1548 г. заняў і польскі сталец (валадарыў да 1572 г.). У [[1569]] г. ВКЛ і Польшча заключылі [[Люблінская унія|Люблінскую ўнію]] аб утварэньні [[Фэдэрацыя|фэдэратыўнай]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], што прадугледжвала адзінага [[манарх]]а<ref>{{Кніга|аўтар=[[Анатоль Грыцкевіч]].|частка=Ягайлавічы|загаловак=[[Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)|Вялікае Княства Літоўскае]]|арыгінал=|спасылка=http://files.knihi.com/Slounik/01/enc/VKL_2.pdf|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=2-ое выд|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2007|том=2|старонкі=776|старонак=792|сэрыя=|isbn=978-985-11-0394-8|наклад=3000}}</ref>.▼
 
▲* [[Ян I Ольбрахт]] ([[27 сьнежня]] 1459, Кракаў — [[17 чэрвеня]] [[1501]]), 3-і сын Казімера Ягайлавіча, пераняў уладу ў толькі Польшчы ў 1492 г. пасьля сьмерці бацькі. У выніку ўнія з ВКЛ спыніла існаваньне.
 
▲* [[Аляксандар Казімеравіч]] ([[5 жніўня]] [[1461]], Кракаў — [[19 жніўня]] [[1506]]), 4-ы сын Казімера Ягайлавіча, стаўся вялікім князем літоўскім у 1492 г. і валадарыў да 1506 году. У [[1501]] г. заняў і польскі сталец пасьля сьмерці брата Яна І Ольбрахта (валадарыў да 1506 г.).
 
▲* [[Жыгімонт Стары]] (1 студзеня 1467, {{Артыкул у іншым разьдзеле|Казаніца||en|Kozienice}} — [[1 красавіка]] 1548, Кракаў), 5-ы сын Казімера Ягайлавіча, заняў літоўскі і польскі стальцы ў 1506 г. пасьля сьмерці брата Аляксандра Казімеравіча. У 1-ым шлюбе меў 2 дачок: {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ядвіга Баварская||en|Hedwig Jagiellon, Electress of Brandenburg}} ([[1513]]—[[1573]]), Ганна ([[1515]]—[[1520]]). У [[1517]] г. ажаніўся з [[Бона Сфорца|Бонай Сфорцай]] ([[1494]]—[[1557]]), дачкой мілянскага князя [[Джан Галеаца Сфорца|Джана Галеаца Сфорцы]], ад якой меў сына [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] (1520—[[1572]]) і 4 дачок. Другі сын Войцех Ольбрахт памёр у дзень народзінаў [[20 верасьня]] 1527 году. Тры з 4 дачок сталі каралевамі: [[Ізабэла Ягелонка|Ізабэла]] ([[1519]]—[[1559]]) — каралевай Вугоршчыны (з [[1539]] г.), [[Ганна Ягелонка|Ганна]] ([[1523]]—[[1596]]) — вялікай княгіняй літоўскай і каралевай Польшчы (з [[1576]] г.), [[Кацярына Ягелонка|Кацярына]] ([[1526]]—[[1583]]) — каралевай Швэцыі (з [[1569]] г.).
 
▲* [[Жыгімонт Аўгуст]] ([[1 жніўня]] 1520, Кракаў — [[7 ліпеня]] 1572), сын Жыгімонта Старога і апошні мужчынскі прадстаўнік дынастыі, яшчэ пры жыцьці бацькі ў 1529 г. заняў літоўскі сталец (валадарыў да 1572 г.). У 1548 г. заняў і польскі сталец (валадарыў да 1572 г.). У [[1569]] г. ВКЛ і Польшча заключылі [[Люблінская унія|Люблінскую ўнію]] аб утварэньні [[Фэдэрацыя|фэдэратыўнай]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], што прадугледжвала адзінага [[манарх]]а<ref>{{Кніга|аўтар=[[Анатоль Грыцкевіч]].|частка=Ягайлавічы|загаловак=[[Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)|Вялікае Княства Літоўскае]]|арыгінал=|спасылка=http://files.knihi.com/Slounik/01/enc/VKL_2.pdf|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=2-ое выд|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2007|том=2|старонкі=776|старонак=792|сэрыя=|isbn=978-985-11-0394-8|наклад=3000}}</ref>.
 
== Галерэя ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Ягайлавічы»