Васіль Русак: розьніца паміж вэрсіямі

|апісаньне = ''Васіль Русак. [[Прага]], [[1930-я]]''

'''Васі́ль Максі́мавіч Руса́к''' ([[4 красавіка]] [[1896]], [[Ячава]], цяпер [[Слуцкі раён]], [[Беларусь]] — [[23 жніўня]] [[1954]], [[ГУЛАГ]]<ref name="Свабода">{{Спасылка | аўтар = Міхась Скобла| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 28 лістапада 2014| url = http://www.svaboda.org/content/transcript/26714759.html| копія = | дата копіі = | загаловак = Уладзімер Ляхоўскі: У Слуцкім паўстаньні сацыяльны чыньнік супаў з нацыянальным| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Радыё Свабода]]| дата доступу = 4 сьнежня 2014 | мова = | камэнтар = }}</ref>) — беларускі нацыянальны дзяяч, выдавец, прадпрымальнік. Удзельнік [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]].

[[Файл:Vasil Rusak, paśviedčańnie BVK.png|міні|250пкс|Пасьведчаньне [[Беларуская вайсковая камісія|БВК]] на імя Васіля Русака, [[11 сакавіка]] [[1921]]]]

Нарадзіўся [[4 красавіка]] [[1896]] году ў вёсцы [[Ячава]] Слуцкае воласьці.

Прымаў удзел у [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]] ў чыне прапаршчыка на Паўночным фронце. З [[1917]] сябра [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускае сацыялістычнае грамады]], адзін зь лідэраў Беларускае рады беларусаў-вайскоўцаў Паўночнага фронту, удзельнік Беларускага вайсковага зьезду ў Віцебску. Удзельнік [[Першы Ўсебеларускі кангрэс|Першага Ўсебеларускага кангрэсу]] ў [[Менск]]у (сьнежань 1917)<ref name="збройны">{{Кніга|аўтар = [[Уладзімер Ляхоўскі|Ул. Ляхоўскі]], [[Уладзімер Міхнюк|Ул. Міхнюк]], [[Аляксандра Гесь|А. Гесь]]|частка = |загаловак = Слуцкі збройны чын 1920 г. у дакумэнтах і ўспамінах|арыгінал = |спасылка = http://www.belhistory.eu/wp-content/themes/ah/library/slucky_zbrojny_chyn.pdf|адказны = |выданьне = 2-ое выд. дапрац.|месца = Менск|выдавецтва = Энцыклапедыкс|год = 2006|том = |старонкі = 295—296|старонак = 400|сэрыя = |isbn = 985–6599–25–3|наклад = }}</ref>.

У пачатку [[1918]] году працуе ў Беларускім камітэце Воршы, пазьней вяртаецца на Случчыну, уключаецца ў дзейнасьць культурніцкае арганізацыі «[[Папараць-Кветка (арганізацыя)|Папараць-Кветка]]». З траўня 1918 году ў [[Беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянэраў|Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянэраў]], уваходзіць у ейны ЦК. Увосень таго ж году арыштаваны немцамі, пасьля вызваленьня ў сьнежні — адзін з арганізатараў «Саюзу абароны краю». З прыходам бальшавікоў працаваў у валасных ды вясковых установах павету як выбраны ад сялянства, адначасова займаецца нацыянальна-культурнай працай<ref name="збройны"/>.

У сакавіку [[1919]] году арыштаваны бальшавікамі, але празь месяц без выстаўленьня абвінавачаньня выпучаны пад заклад 3 тыс. рублёў, якія сабралі мясцовыя сяляне. Усё лета хаваўся ад ЧК у сялянскіх хатах. У час польска-савецкае вайны актыўны ўдзельнік антыпольскага падпольнага руху, сябра [[Беларускі нацыянальны камітэт (Слуцак)|Слуцкага Беларускага нацыянальнага камітэту]], кіраваў беларускім хорам «Папараць-Кветкі», разам зь ейнай драматычнай дружынай езьдзіў па павеце з спэктаклямі, у якіх браў удзел як артыст пад псэўданімам Базыль Карусь.

У ліпені [[1920]] году, зь вяртаньнем савецкае ўлады, мабілізаваны ў чырвоную армію, адбываў службу ў Слуцку. У лістападзе 1920, у час зьезду Случчыны, абраны ягоным старшынём, увайшоў у склад прэзыдыюму [[Рада Случчыны|Рады Случчыны]]. Прымаў удзел у [[Слуцкае паўстаньне|Слуцкім паўстаньні]] [[1920]] году — камандзір Другога Грозаўскага палку<ref name="збройны"/>.

У [[1921]] інструктар [[Беларуская Вайсковая Камісія|Беларускай вайсковай камісіі]], нелегальна вёў эсэраўскую агітацыю сярод беларускага батальёну [[Беларуская вайсковая камісія|БВК]] і беларускага сялянства Баранавіцкага павету<ref name="збройны"/>.

Ратуючыся ад польскае дэфэнзывы, у траўні [[1922]] году ў [[Коўна|Коўне]] ([[Летува]]), займаўся арганізацыяй партызанскіх аддзелаў на Віленшчыне супраць палякаў, зьвязаны зь летувіскімі стралецкімі арганізацыямі<ref name="збройны"/>.

У канцы [[1922]] году з рэкамэндацыі прадстаўніцтва БНР у Коўне выяжджае на вучобу ў [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыну]], дзе ўвосень [[1923]] году паступае ў Праскую вышэйшую тэхнічную школу на агранамічны факультэт. У час вучобы актыўна ўдзельнічае ў грамадзка-палітычным жыцьці беларускае эміграцыі: уваходзіць у Загранічную групу [[БПСР]], адзін з кіраўнікоў Аб’яднаньня беларускіх студэнцкіх арганізацыяў за граніцай і Заходняй Беларусі (АБСА), працуе ў [[Беларускае (Крывіцкае) культурнае таварыства імя Ф. Скарыны|Беларускім (Крывіцкім) культурна-асьветным таварыстве імя Ф. Скарыны]], супрацоўнічае з часапісам «Перавясла» ды інш. Пасьля атрыманьня вышэйшае адукацыі застаецца жыць у [[Прага|Празе]]<ref name="збройны"/>.

Узяўшы шлюб з чэскай дзяўчынай, пасьпяхова займаецца прадпрымальніцтвам. У [[1931]] годзе ўзначаліў [[Беларускі нацыянальны камітэт (Прага)|Праскі Беларускі нацыянальны камітэт]], за свой кошт падрыхтаваў і выслаў у [[Ліга Нацыяў|Лігу Нацыяў]] мэмарандумы на францускай мове ў абарону нацыянальных і сацыяльных правоў беларускага народу. У [[1934]] годзе выдаў на лацінцы «Biełaruski śpieŭnik», фундаваў выданьне часапісу «Iskry Skaryny». У [[1936]] годзе разам з украінцамі-эмігрантамі арганізаваў у Празе сумесны беларуска-ўкраінскі фэст народнае песьні. Улетку [[1939]] году выдаў на [[нямецкая мова|нямецкай мове]] інфармацыйную брашуру «Bielarus — Weissruthenien» з этнаграфічнай мапай Беларусі<ref name="збройны"/>.

У [[1941]] годзе паводле асабістага праекту з дапамогай А. Жука выдаў паштоўкі з гербам [[Пагоня]], які спалучаў беларускага вершніка й імянны знак [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]] (сонца з маладзіком)<ref name="збройны"/>.

[[2 чэрвеня]] [[1945]] арыштаваны ў Празе савецкіай контрвыведкай за «антысавецкую дзейнасьць у эміграцыі», 2 чэрвеня [[1946]] Ваенным трыбуналам войскаў Міністэрства ўнутраных справаў Беларускае вайсковае акругі асуджаны на 10 гадоў лягераў<ref name="збройны"/>. Памёр у лягеры [[23 жніўня]] [[1954]] году<ref name="Свабода"/>.

* [[Спадчына]] 6-[[1995]], Ліст Васіля Русака [[Кастусь Езавітаў|Кастусю Езавітаву]]