Воўчын: розьніца паміж вэрсіямі

| Назва = Воўчын

|Назва Краіны ў родным склоне = БеларусіВоўчына

|Герб Плошча =

|Сьцяг Вышыня = 137

'''Во́ўчын''' — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Пульва|Пульве]]. Цэнтар [[Воўчынскі сельсавет|сельсавету]] [[Камянецкі раён|Камянецкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Насельніцтва 502547 чал. ([[1992]]1996). Знаходзіцца за 55 км на паўднёвы захад ад [[Камянец|Камянца]], за 10 км ад чыгуначнай станцыі [[Высока-Літоўск (станцыя)|Высока-Літоўск]].

Воўчын — даўняе [[мястэчка]] [[Берасьцейскі павет|гістарычнай Берасьцейшчыны]]. Да нашага часу тут захаваўся [[барока|барокавы]]збудаваны ў стылі [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]], часовая пахавальня апошняга [[Сьпіс каралёў польскіх|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], а таксама царква Сьвятога Мікалая, помнікі архітэктуры XVIII ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] (барока, XVIII ст.), [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваны расейскімі ўладамі]].

Упершыню Воўчын упамінаецца ў [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] як мястэчка [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага павету]], уладаньне [[Солтаны|Солтанаў]]. Першым вядомым гаспадаром Воўчынскага ключа быў [[Аляксандар Солтан]], па сьмерці якога ў [[1554]] годзе мястэчка паводле спадчыны перайшло да ягонага сына [[Іван Солтан|Івана]]. У [[1586]] годзе Яраслаў Солтан, імаверна, сын Івана, разам з жонкай Марыяй збудавалі тут царкву ў гонар Сьвятога Мікалая.

[[Файл:Voŭčyn, Čartaryjski. Воўчын, Чартарыйскі (1761).jpg|міні|Фаервэрк у Воўчыне у гонар зашлюбін Адама Чартарыйскага і Ізабэлы з Флемінгаў, [[1761]]]]

У пачатку [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] Воўчынскі ключ перайшоў да роду [[Гасеўскія|Гасеўскіх]]. Паводле фундацыі [[Аляксандар Гасеўскі|Аляксандра Гасеўскага]] ў мястэчку ў [[1639]] узьвялігодзе ўзьвялі першы драўляны касьцёл. А. Гасеўскі і ягоная жонка Ева з [[Пацы|Пацаў]] падзялілі маёнтак паміж сынамі наступным чынам: старэйшы сын, Крыштап атрымаў у спадчыну Стары Воўчын і фальварак Грымяча, а малодшы, [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі|Вінцэнт]] — Новы Воўчын. Неўзабаве ўсе фальваркі апынуліся зноў у адных руках.

[[Файл:Voŭčyn, Eleanora Čartaryjskaja. Воўчын, Элеанора Чартарыйская (XVIII).jpg|міні|Элеанора Чартарыйская на фоне палаца, [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]]]

У [[1708]] годзе Тэрэза Гасеўская выйшла замуж за [[Казімер Сапега|Казімера Сапегу]] і тэстамэнтам запісала Воўчын разам з фальваркамі ШчытнікіШчытнікамі, ГрымячаГрымячай, ЛютаЛютай і інш.іншымі на мужа. У [[1710]] годзе К. Сапега прадаў Воўчын і Радванічы [[Якуб Генрык Флемінг|Якубу Генрыку Флемінгу]] і яго першай жонцы Францішцы Ізабэле з Сапегаў. 3 атрыманых сродкаў Казімер Сапега фундаваў узьвядзеньне ў Воўчыне палаца і адбудову зьнішчаных швэдамі фальваркаў, сядзібаў і гаспадарак для мясцовых сялянаў. Наступным гаспадаром Воўчынскіх маёнткаў быў князь [[Казімер Чартарыйскі]]. Ягоная дачка Канстанцыя выйшла замуж за [[Станіслаў Панятоўскі (сын Францішка)|Станіслава Панятоўскага]], які збудаваў тут палац і касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы ([[1733]]). Каля [[1738]] годам ад С. Панятоўскага маёнтак выкупіў [[Фрыдэрык Міхал Чартарыйскі]]. [[Чартарыйскія]] ўзьвялі пышны 36-пакаёвы палац, пры ім тэатар і аранжарэю. У [[1769]] годзе [[Барская канфэдэрацыя|барскія канфэдэраты]] забралі зь мястэчка 7 гарматаў і шмат амуніцыі<ref>Szpilewski G. Wołczyn // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/867 867].</ref>.

У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) Воўчын апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам воласьці Берасьцейскага павету Гарадзенскай губэрні. У [[1828]] годзе мястэчка перайшло да [[Пуслоўскія|Пуслоўскіх]], пазьней Марчэўскіх.

У [[1880-я]] гады ў Воўчыне было 102 двары, касьцёл, царква, юдэйскі малітоўны дом, народная школа, 24 крамы, вадзяны млын, штогод праводзіліся 3 кірмашы.

[[25 сакавіка]] [[1918]] году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Воўчын абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] угоду ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Берасьцейскі павет («падраён») Баранавіцкага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>.

Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] ([[1921]]) Воўчын апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. У [[1938]] угодзе ў касьцёле адбылося пахаваньне парэшткаў [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], перавезеных сюды з [[Санкт-Пецярбург]]у (у [[1995]] годзе перададзеныя да Варшаўскай катэдры)<ref>[http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3997838 Wołczyn (w:) Internetowa encyklopedia PWN]{{ref-pl}}</ref>.

У [[1939]] годзе Воўчын увайшоў у [[БССР]], дзе стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На [[1970]] год тут было 162 двары, на [[1992]] год — 193, на 1996 год — 202.

* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1830]] год — 539 муж., зь іх духоўнага стану 2, мяшчанаў-юдэяў 463, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 72, жабракоў 2<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 412.</ref>; [[1885]] год — 804 чал.

* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1970]] год — 460 чал.; [[1992]] год — 502 чал.<ref>Міронаў В., Шаблюк В. Воўчын // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 364.</ref>; 1996 год — 547 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|4к}} С. 280.</ref>

* [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] ([[1729]]—[[1733]]1729—1733)

* Царква Сьвятога Мікалая (XVIII ст.; колішняя [[Беларуская Грэка-Каталіцкая Царква|грэцка-каталіцкаяСьвяты Пасад]], цяпер у валоданьні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|БЭМПБеларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]])

Краявіды Воўчына 09.jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|Касьцёл]]

* [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]] (каля [[1620]]—[[1662]]1620—1662) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]

* [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] ([[1732]]—[[1798]]1732—1798) — апошні [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]]

* [[Зыгмунд Фогель]] ([[1764]]—[[1826]]1764—1826) — мастак часоў падзелаў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]