Шклоў: розьніца паміж вэрсіямі

|Колькасьць насельніцтва = 1635916310

|Год падліку колькасьці = 20152017

'''Шклоў''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на правым беразе [[Дняпро|Дняпра]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Шклоўскі раён|Шклоўскага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Насельніцтва 16 359 310 чал. ([[20152017]])<ref name="belstat2017" />. Знаходзіцца за 30 км на поўнач ад [[Магілёў|Магілёва]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Ворша]] — [[Магілёў]].

Шклоў — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Аршанскі павет|гістарычнай Аршаншчыны]] (частка [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебшчыны]]), колішняя сталіца [[Шклоўскае графства|графства]]. Да нагаганашага часу захаваліся [[Шклоўская ратуша|меская ратуша]] ([[1772]]), касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ([[1846]]), царква Праабражэньня Гасподняга ([[1900]]), сынагогі. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся збудаваныя ў стылі [[барока]] царква Ўваскрасеньня Хрыстова ([[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]), [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчаная савецкімі ўладамі]] ў [[1960-я]], і комплекс дамініканскага кляштару ([[1619]]), [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваны расейскімі ўладамі]] ў 2-й палове [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]

Першы пісьмовы ўпамін пра Шклоў зьмяшчаецца ў «Запісках» [[Зыгмунд Гербэрштэйн|З. Гербэрштэйна]] і датуецца [[1520]] годам<ref name="evkl">[[Андрэй Лукашэвіч|Лукашэвіч А.]] Шклоў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 757.</ref>. Даўняе паселішча знаходзілася на месцы сучасных вёсак [[Стары Шклоў]] і [[Хоцімка]]. У [[16 стагодзьдзе|XVI]]—[[17 стагодзьдзе|XVІI]] стагодзьдзях у Шклове існаваў магутны [[Шклоўскі замак|замак]] і мескія ўмацаваньні. З 2-й пал.паловы [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] места стала сталіцай [[Шклоўскае графства|графства]]. У [[1619]] годзе [[ваявода троцкі]] [[Аляксандар Хадкевіч]] фундаваў у Шклове кляштар дамініканаў. На [[1643]] год у месьце налічвалася 850 дамоў, на [[1650]] год — 1220<ref name="evkl"/>.

Упершыню [[Масковія|маскоўскія]] войскі спалілі Шклоў у [[1535]] годзе<ref name="evkl"/>. У [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]] захопнікі тройчы (у [[1562]], [[1564]] і [[1581]]) палілі места<ref name="evkl"/>. У пачатку [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] у [[1654]] годзе жыхары Шклова вытрымалі маскоўскую аблогу, але пазьней здалі места; улетку [[1655]] угоду ў Шклове разьмясьцілася часовая стаўка цара маскоўскага [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксея Міхайлавіча]]. Толькі ў [[1660]] годзе войска [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] вызваліла места, аднак неўзабаве ягоныя жыхары вытрымалі яшчэ адну маскоўскую аблогу. На [[1661]] год у Шклове засталося толькі 490 будынкаў<ref name="evkl"/>. У [[1666]] годзе маскоўскія войскі зноў захапілі Шклоў (акупацыя працягвалася да [[1667]] году), мясцовую шляхту за «здраду» прымусова вывезьлі ў [[Казань]]<ref name="evkl"/>.

У выніку ваенных спусташэньняў у кан.канцы [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] адбыўся перанос Шклова на цяперашняе месца (паводле беларускага гісторыка [[Міхась Ткачоў|М. Ткачова]] ў [[1580]] годзе або, паводле іншых зьвестак, па [[1668]] годзе). За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]1700—1721) у [[1708]] годзе расейскія войскі зруйнавалі Шклоў за дапамогу швэдам. У [[1731]] годзе мясьціна перайшла ў валоданьне [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]]. На [[1739]] год тут дзейнічалі 2 царквы. [[10 красавіка]] [[1762]] году [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аўгуст Сас]] надаў Шклову [[Магдэбурскае права]], пячатку і герб: «''у блакітным полі рука, якая трымае срэбны бязьмен''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 254.</ref>. У [[1769]] годзе па тым, як вялікі пажар зьнішчыў амаль 300 дамоў ''Старога места'', пачалося ўзьвядзеньне ''Новага Места'' (сучасная тэрыторыя Шклова).

Файл:Szklow.jpg|Акварэль [[Юзэф Пешка|Ю. Пешкі]], каля [[1800]] году

У выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Шклоў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе ў [[1773]] годзе стаў цэнтрам павету Магілёўскай правінцыі, пазьней [[Магілёўская губэрня|губэрні]]. Аднак у [[1777]] годзе расейскія ўлады панізілі статус паселішча да [[мястэчка]], якое стала цэнтрам воласьці Магілёўскага павету. У [[1778]] годзе колішняе магдэбурскае места перадалі ў валоданьне расейскаму вайскоўцу [[Сямён Зорыч|С. Зорычу]], які заснаваў тут музычныя школы. У канцы [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] у Шклове працавалі шаўковая мануфактура (38 работнікаў у [[1797]] годзе) і гадзіньнікавая фабрыка, а таксама канатнае (у [[1790]]—[[1799]]1790—1799 гадах), парусінавае (у [[1794]]—[[1845]]1794—1845 гадах), гарбарнае (53 работнікі ў [[1796]] годзе) і суконнае (108 работнікаў у [[1797]] годзе) прадпрыемствы. У трупе прыгоннага тэатру (існаваў у [[1788]]—[[1800]]1788—1800 гадах) былі сьпевакі, танцоры, драматычныя акторы і музыкі-інструмэнталісты. На пач.пачатак [[19 стагодзьдзе|ХІХ ст.]] Шклоў быў важным гандлёвым цэнтрам, прыстаньню на Дняпры. У [[1827]] годзе тут штогод праводзіліся 2 кірмашы. З другой паловы [[1820-я|1820-х]] мястэчка пачынае губляць сваё ранейшае эканамічнае значэньне.

На [[1848]] год у Шклове было 1158 двароў, мураваныя 2-павярховы жылы дом, мужчынскі манастыр і будынак былога дамініканскага кляштару, драўляныя царква і касьцёл, на [[1861]] год — 1515 дамоў, штогод праводзіліся 3 кірмашы. У [[1864]] годзе з мэтай [[Маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі краю]] расейскія ўлады адкрылі народную вучэльню. У [[1870-я]] працавалі крупадзёрка, цагельны завод, завод вытворчасьці шроту, 5 ткацкіх прадпрыемстваў. На пачатак [[1880-я|1880-х]] у Шклове было 872 дамы, у тым ліку 11 мураваных, 203 крамы (154 мураваныя), 7 ткацкіх, 2 цагельныя, вінакурнае і воўнаткацкае прадпрыемствы, кафельны завод, аптэка. Насельніцтва займалася кавальскіх, кравецкіх і шавецкіх промысламі. У [[1898]] годзе А. Крывашэін заснаваў кардонавую фабрыку. У пач.пачатку [[20 стагодзьдзе|ХХ ст.]] празь места прайшла чыгунка Ворша — Магілёў, каля яе ў [[1906]] годзе пачаў працаваць лесапільны завод «Дняпро».

[[25 сакавіка]] [[1918]] году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Шклоў абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924]] годзе Шклоў вярнулі [[БССР]], дзе ён стаў цэнтрам раёну. У [[1925]] годзе паселішча зноў атрымала статус [[места]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] зь сярэдзіны ліпеня [[1941]] да пачатку ліпеня [[1944]] году места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

[[26 ліпеня]] [[2002]] году адбылося афіцыйнае зацьверджаньне [[герб Шклова|гістарычнага гербу Шклова]]<ref>[http://www.shklov.mogilev-region.by/ru/region/geraldika Геральдика] на [http://www.shklov.mogilev-region.by/ru/region/geraldika Шкловский районный исполнительный комитет]</ref>.

Файл:Škłoŭskaja ratuša. Шклоўская ратуша (1900).jpg|Ратуша, [[1905]] год

Файл:Škłoŭ, Rynak. Шклоў, Рынак (1905).jpg|Рынак. Царква Праабражэньня Гасподняга, [[1905]] год

Файл:Škłoŭ, Rynak. Шклоў, Рынак (XX).jpg|Рынак, да [[1918]] году

Файл:Škłoŭ, Miaščanskaja. Шклоў, Мяшчанская (XX).jpg|Сынагога, да [[1918]] году

Файл:Škłoŭ. Шклоў (1905).jpg|Кардонавая фабрыка, [[1905]] год

Файл:Škłoŭ, Dniapro. Шклоў, Дняпро (1901) .jpg|Дняпро каля Шклова, [[1901]] год

bar:20152017 from:0 till:1635916310

* '''[[XVII стагодзьдзе]]''': [[1643]] год — 4750 чал.<ref>{{Літаратура/ГВБГарады і вёскі Беларусі|7-3к}} С. 405.</ref>; [[1650]] год — 8540 чал.<ref name="evkl"/>; [[1661]] год — 4375 чал.<ref name="evkl"/>

* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1861]] год — 11 363 чал.<ref>{{Літаратура/ГВБГарады і вёскі Беларусі|7-3к}} С. 409.</ref>; [[1880]] год — 2393 чал., зь іх 1268 праваслаўных, 33 каталікі, 1092 юдэі<ref>Krzywicki J. Szkłów // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/922 922].</ref>

* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1924]] год — 6617 чал.; [[1939]] — год— 8,1 тыс. чал.; [[1959]] год — 7,8 тыс. чал.; [[1979]] год — 11,8 тыс. чал.; [[1991]] год — 15 тыс. чал.>

* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2002]] год — 16,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|17к}} С. 423.</ref>; [[2004]] год — 15,9 тыс. чал.; [[2006]] год — 15,6 тыс. чал.; [[2008]] год — 15,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ГВБГарады і вёскі Беларусі|7-3к}} С. 404.</ref>; [[2009]] год — 16 439 чал.<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-7.pdf Перепись населения — 2009. Могилевская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2015 год — 16 359 чал.<ref name="Pop2015">[http://web.archive.org/web/20150515134329/http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Статистический бюллетень «Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа»]</ref>; 2016 год — 16 425 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 16 359 310 чал.<ref name="belstat2017">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>

* [[Шклоўская ратуша|Ратуша]] ([[1772]])

* Сядзіба Крывашэіна (1902, спаленыспаленая ў траўні [[2004]])

* [[Міхал Гузікаў]] ([[1806]]—[[1837]]1806—1837) — музыка-[[клезьмер]], вынаходнік [[ксыляфон]]у

* [[Сьвятлана Сярова]] (нар. [[1986]]) — беларуская лёгкаатлетка

* {{Літаратура/ГВБГарады і вёскі Беларусі|7-3}}

{{Commons|Category:Shklow}}