Вікіпэдыя

Расея: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д артаграфія
Радок 1:
{{Іншыя значэньні}}
{{Краіна
|Назва = Расея
|НазваЎРоднымСклоне = Расеі
|НазваНаДзяржаўнайМове = Российская Федерация
|Сьцяг = Flag of Russia.svg
Радок 39:
|Дадаткі =
}}
'''Расе́йская Фэдэра́цыя''', альбо '''Расе́я''', ({{мова-ru|Росси́йская Федера́ция}}, альбо ''Росси́я'') — краіна ва [[Усходняя Эўропа|Ўсходняй Эўропе]] і Паўночнай [[Азія|Азіі]], найбольшая краіна ў сьвеце. Расея паводле канстытуцыі зьяўляецца фэдэратыўнай паўпрэзыдэнцкай рэспублікай. З паўночнага захаду на паўднёвы ўсход яна мае сухапутныя межы з [[Нарвэгія]]й, [[Фінляндыя]]й, [[Эстонія]]й, [[Латвія]]й, [[Летува|Летувой]] і [[Польшча]]й ([[Калінінградзкая вобласьць]]), [[Беларусь|Беларусю]], [[Украіна]]й, [[Грузія]]й, [[Азэрбайджан]]ам, [[Казахстан]]ам, [[Кітай|Кітаем]], [[Манголія]]й і [[Карэйская Народна-Дэмакратычная Рэспубліка|Паўночнай Карэяй]]. Акрамя таго Расея мае марскую мяжу зь [[Японія]]й па [[Ахоцкае мора|Ахоцкім моры]], і са штатам [[Аляска (штат)|Аляска]] праз [[Бэрынгаў праліў]]. Паводле плошчы, якая складае 17 млн км², Расея зьяўляецца самай вялікай краінай у сьвеце і ахоплівае больш за адну восьмую частку плошчы сушы Зямлі. Паводле насельніцтва Расея мае дзевяты паказчык у сьвеце з колькасьцю жыхароў у 143 млн чалавек па стане на [[2012]] год<ref>[http://www.gks.ru/bgd/free/B12_00/IssWWW.exe/Stg/dk10/8-0.htm Демография] Федеральная служба государственнной статистики</ref>.
 
Эканоміка Расеі займае дзевятае месца паводле намінальнага [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] і мае шосты паказчык па велічыні паводле [[парытэт пакупніцкай здольнасьці|парытэту пакупніцкай здольнасьці]] на 2014 год. Краіна мае вялікія запасы энэргарэсурсаў, што зрабілі яе адным з найбуйнейшых вытворцаў [[нафта|нафты]] і [[прыродны газ|прыроднага газу]] ва ўсім сьвеце<ref>[http://omrpublic.iea.org/omrarchive/18jan12sup.pdf Oil Market Report]. International Energy Agency. 18.01.2012</ref>.
Радок 57:
Рэформы, праведзеныя імпэратарам [[Пётар I|Пятром I]] (канец 17 стагодзьдзя — першая чвэрць [[18 стагодзьдзе|18 стагодзьдзя]]) мелі вялізны ўплыў на сацыяльна-эканамічнае разьвіцьцё краіны, паспрыялі значнай мадэрнізацыі Расеі. Перамога ў [[Вялікая Паўночная вайна|Паўночнай Вайне]] [[1700]]—[[1721]] гг. дала Расеі выйсьце да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]].
 
У выніку далучэньня ў 16-16—[[19 стагодзьдзе|19 стагодзьдзі]] тэрыторыяў Поўначы, ПаволжжаПаволжа, [[Урал]]у, [[Сыбір]]ы, Далёкага Ўсходу, уваходжаньня ў склад Расеі шэрагу народаў утварылася шматнацыйная [[Расейская імпэрыя]]. Расея адбіла нашэсьце францускіх войскаў у [[Вайна 1812 году|Вайне 1812 году]].
 
Сялянская рэформа [[1861]] году, што адмяніла прыгон, і іншыя рэформы пахутчылі разьвіцьцё капіталізму.
 
Напрыканцы 19 — напачатку [[20 стагодзьдзе|20 стагодзьдзя]] ўзьніклі палітычныя партыі.
Радок 152:
Большую частку СУП дае дабыча палезных выкапняў: [[Нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|прыроднага ґазу]] (асноўныя радовішчы ў Заходнім Сыбіры), каменны [[вугаль]], [[жалезная руда]] (Курская маґнітная анамалія, радовішчы [[Урал|Ўралу]], Заходняга [[Сыбір]]у і інш.), [[апатыты]], [[калійныя солі]], [[фасфарыты]], [[дыямэнт]]ы і інш. У [[2010]] г. вываз сыравіны склаў 65% агульнага аб’ёму экспарту<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Антон Запольскі]].|загаловак=10 гадоў кіраваньня Пуціна. Што адбываецца сёньня ў Расеі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=61516|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=29 чэрвеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-06-29 124 (26732)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/61477/29cher-7.indd.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>.
 
Асноўныя галіны прамысловасьці: [[Машынабудаўніцтвамашынабудаўніцтва]] (цяжкае, агульнае, сярэдняе, выраб прыбораў інструмэнтаў, і інш.), чорная (галоўным чынам [[Урал]] і інш.) і каляровая ([[Урал]], [[Сыбір]], Далёкі Ўсход і інш.) [[мэталюргія]]. Разьвітыя хімічная і нафтахімічная прамысловасьці (цантральны і паўночна-заходні рэгіён, ПаволжжаПаволжа, Урал), лясная (на поўначы і ўсходзе краіны), лёгкая (галоўным чынам тэкстыльная) і харчовая прамысловасьць.
 
[[Земляробства]] дае каля 40% агульнае прадукцыі [[Сельская гаспадарка|сельскае гаспадаркі]], [[жывёлаводзтва]]&nbsp;— звыш за 60%. Больш як 4/5 пашні прыходзіцца на Цэнтральнае ПаволжжаПаволжа, Паўночны [[Каўкаскія горы|Каўказ]], [[Урал]] і ЗаходніЗаходнюю [[Сыбір]]. Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры: [[зернавыя]], [[цукровы бурак]], [[сланечнік]], [[бульба]], [[лён]].
 
На тэрыторыі Расеі функцыянуюць аб’яднаныя энэрґетычныя сыстэмы Цэнтру, Паўночнага Захаду, ПаволжжаПаволжа, Паўночнага Каўказу, Сыбіру, Далёкага Ўсходу. Расея мае буйную сетку трубаправодаў. Важныя элемэнты водных сыстэмаў: Беламора-балтыйскі канал, канал імя Масквы, Волга-Донскі канал, Волга-Балтыйскі шлях. Важную ролю грае марскі транспарт. Буйныя порты: [[Санкт-Пецярбург]], [[Калінінград]], [[Мурманск]], [[Архангельск]], [[Новарасейск]], [[Уладзівасток]], [[Находка]]. У Расеі ёсьць звыш за 100 [[курорт]]аў: на ўзьбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]], група курортаў Каўкаскіх Мінэральных Водаў і інш.
 
== Культура ==
Радок 183:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Russia}}
* [http://www.gov.ru/ Афіцыйная старонка ўраду Расеі] {{ref-ru}}
* [http://demoscope.ru/weekly/app/popclock/popclock.php Лічыльнік насельніцтва Расеі] {{ref-ru}}
 
{{Суб’екты Расеі }}
{{Краіны Эўропы}}
{{АБСЭ}}
{{Славянскія краіны}}
{{ВП-парталы|Азія|Эўропа}}
 
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Расея»