Вікіпэдыя

Аруба: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дапаўненьне
Jarash (гутаркі | унёсак)
6952 праўкі
артаграфія
Радок 38:
|Дадаткі =
}}
'''Аруба''' ([[нідэрляндзкая мова|па-нідэрляндзку]] і на мове [[папіямэнта]]: ''Aruba'')  — востраў у [[Карыбскае мора|Карыбскім моры]] ля [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэлы]]. У цяперашні час Аруба  — суб’ект фэдэрацыі ў складзе [[Каралеўства Нідэрляндаў]], сталіцай якога зьяўляецца горад [[Араньестад]].
 
== Гісторыя ==
Радок 47:
Існуе таксама іншая вэрсія паходжаньня назвы Арубы, паводле якой назва паходзіць ад [[гішпанская мова|гішпанскіх]] словаў ''oro hubo'' ({{мова-be|тут было [[золата]]}}). Гэтая вэрсія зьвязаная з тым, што [[гішпанцы|гішпанскія]] мараплаўцы шукалі гэты мэтал у карыбскім рэгіёне.
 
Аруба ўпершыню згаданая на мапе ў 1562 годзе, тады яна была пазначаная як ''Orua''. На іншых мапах [[XVI16 стагодзьдзе|XVI]]—[[XVII17 стагодзьдзе|XVII стагодзьдзяў]] сустракаюцца такія назвы вострава як «Oruba», «Ouraba», «Uruba» й «Arouba»<ref name="indi">{{Спасылка|выдавец=Historia di Aruba|url=http://www.historiadiaruba.aw/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=27|загаловак=De Indianen|accessdate=2008-07-069 лютага 2016|мова=nl}}</ref>.
 
=== Індзейцы ===
Радок 54:
Знаходкі, якія адносяцца прыблізна да 900 году да н. э., паказваюць, што індзейцы Арубы ўжо тады выраблялі ўручную гліняныя гаршкі і таўклі ў іх соль. Апроч таго, ужо ў той час яны мелі сямейныя паселішчы, выкарыстоўвалі каменныя інструмэнты й ужывалі ўпрыгажэньні, якія рабілі з кавалкаў ракавінак. Наскальныя малюнкі арубанскіх індзейцаў знаходзяцца ў асноўным у [[пячора (форма рэльефу)|пячорах]] ([[Фантэйн]], [[Гвадарыкіры]] ды іншых), яны маюць выгляд [[геамэтрычная фігура|геамэтрычных фігураў]], пасярэдзіне якіх намаляваныя людзі ці жывёлы. Верагодна, пячоры зьяўляліся культавымі месцамі індзейцаў Арубы, бо вядома, што яны ў іх ня жылі<ref name="indi" />.
 
У [[XIV14 стагодзьдзе|XIV стагодзьдзі]] Аруба была захопленая [[карыбы|карыбамі]].
 
=== Калянізацыя вострава ===
[[Файл:AlonsoDeOjeda.jpg|150пікс|міні|[[Алёнса дэ Ахэда]]]]
[[Наветраныя астравы]] адкрытыя гішпанцамі ([[Алёнса дэ Ахэда]] ці [[Амэрыга ВэспучыВэспуччы]] — на гэты конт у сучасных гісторыкаў няма адзінага меркаваньня). Ахэда, як відаць зь ягоных малюнкаў і мапаў, наведваў астравы [[Банэйр]] ды [[Кюрасао]], але не Арубу. Існуе меркаваньне, што Аруба была адкрытая колькі гадоў пазьней, падчас адной зь ягоных экспэдыцыяў.
 
Пачаткова, гішпанцы назвалі [[Наветраныя астравы]] «астравамі гігантаў» ({{мова-es|Islas de los Gigantes}}), бо мясцовае насельніцтва было значна вышэй за іх. Іншая гішпанская назва гэтых выспаў гэта ''islas inutiles'' ({{мова-be|бескарысныя, непатрэбныя астравы}}) таму што на іх не было знойдзена золата і срэбра, таксама яны апынуліся непрыдатнымі для сельскай гаспадаркі. Магчыма, сучасная назва «Антылы» паходзіць менавіта ад слова ''inutiles''.
Радок 64:
== Геаграфія ==
[[Файл:Aruba map ru.svg|200пкс|міні|Мапа Арубы]]
Аруба зьяўляецца найзахаднейшым з [[Малыя Антыльскія астравы|Малых Антыльскіх астравоў]]. Востраў знаходзіцца за 29  км ад паўвострава [[Парагўана]] ў [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэле]] і за 68  км заходней вострава [[Кюрасао]]. Плошча Арубы  — 193 квадратныя кілямэтры. Уладаньне мяжуе зь [[Нідэрляндзкія Антылы|Нідэрляндзкімі Антыльскімі астравамі]] на ўсходзе й з [[Вэнэсуэла]]й на поўначы. Найвышэйшымі гарамі на востраве зьяўляюцца [[Яманота]] й [[Ойбэрг]].
 
=== Геалягічная характарыстыка ===
Паходжаньне Арубы зьвязанае з вульканічнай актыўнасьцю, якая адбывалася 90—95 мільёнаў гадоў таму. Востраў складзены з лававых, кварцавых і вапняковых горных пародаў. Найбольш распаўсюджанымі лававых пародамі вострава зьяўляюцца дыябаз, вульканічны туф, канглямэрат і лупняк. Менавіта з дыябазу складзеныя шматлікія цьвёрдыя чорныя скалы на Арубе. Туф складаецца з спрасаванага попелу, што сьведчыць аб моцнай вульканічнай актыўнасьці ў мінулым. У выніку гэтай актыўнасьці ўтвараліся таксама канглямэраты з ападкавых пародаў. У выніку ціску ці тэмпэратурнага рэжыму частка пародаў трансфармавалася ў лупняк<ref name="geology">{{Спасылка|выдавец=Archaelogical Museum Aruba|загаловак=Geological Origins of Aruba| url=http://brochures.aruba.com/georigin/georigin.pdf |accessdate=2008-10-18 кастрычніка 2008|мова=en}}</ref>.
 
Пароды, якія ўтварыліся 85—90 мільёнаў гадоў таму, адносяцца да пэрыяду [[плютанізм]]у. Пасьля заканчэньня вульканізму расплаўленыя пароды выцякалі з-пад кары зямлі, але не дасягалі яе паверхні. Паводле структуры гэтыя пароды значна адрозьніваліся ад вульканічных. Большая частка Арубы складаецца з такіх пародаў (г. зв. баталіту), якія застылі ўнутры лававых утварэньняў і сфармавалі вялікае магматычнае цела.
Радок 75:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Aruba}}
 
{{Краіны Карыбскага басэйна}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Аруба»