Беларуская міталёгія: розьніца паміж вэрсіямі

'''Беларуская міталёгія''' - комплекс вераваньняў насельніцтва [[Беларусь|Беларусі]]. Уключае сістэму [[Язычніцтва|дахрысьціянскіх]] мітаў (аб якой амаль не засталося крыніц), а таксама [[Народная Біблія|Народную Біблію]] - апакрыфічныя народныя ўляўленьні пра [[Хрысьціянства|хрысьціянскага]] [[Бог|Бога]], інтэрпрэтацыі розных [[Біблія|біблейскіх]] падзеяў і персанажаў. Пры гэтым сюжэтная аснова Народнай Бібліі з большасьці язычніцкая, персанажам Бога, [[Д'ябл|Д'ябла]], [[Ісус Хрыстос|Хрыста]] ў ранейшых версіях маглі адпавядаць постаці паганскіх багох. Сьвятыя ([[Юрай]], Пятро, Ільля) ў гэтых сюжэтах кіруюць прыроднымі зьявамі і па сваіх функцыях, атрыбутыцы фактычна адпавядаюць пэўным дахрысьціянскіх божышчам. Сёньня тэма беларускай міталёгіі вельмі мала вывучаная, цікавасьць да яе фарміруецца, яна кладзецца ў аснову мастацкіх твораў ("[[Аб багох крывіцкіх сказы]]" [[Сяргей Хмара|Сяргея Хмары]] і інш), але гэты працэс ідзе пакуль што вельмі павольна.

У адрозьненьні ад [[Старажытнагрэцкая міталёгія|грэцкай]], [[Эгіпецкая міталёгія|эгіпецкай]], [[Шумера-акадская міталёгія|шумерскай]] міталёгій, беларуская не пакінула аб сабе ніякіх рэлігійных тэкстаў, ніякіх пісьмовых зьвестак ад асобы людзей, якія ў яе верылі. Акрамя таго, амаль не захавалася і [[Артэфакт|артэфактаў]], што можа сведчыць, па-першае, аб вялікшай нецярпімасьць, з якой тутэйшыя князі і [[царква]] ставіліся да паганскіх вераваньняў, па-другое, аб шкодных уплыве шматлікіх войнаў. Усе наяўныя сёньня зьвесткі пачэрпнутыя з хрысціянскіх павучэньняў супраць язычніцтва, з тэкстаў іншаземных гісторыкаў ([[Пракопій Кесарыйскі]]), а таксама з дасьледаваньняў [[Фалькларыстыка|фалькларыстаў]] і [[Этнаграфія|этнографаў]] ХІХ-ХХ стст. Болей за тое, верыфікацыя многіх крыніц складаная. Фалькларыст [[Павал Шпілеўскі|П. Шпілеўскі]] быў вядомы сваім легкадумным стаўленьнем да міталёгіі, ён беспадстаўна вылучаў імёны багох з народных прыказак, дыялектных словаў, песень. Этнаграфічныя дасьледаваньні [[М.С. Кацар|М.С. Кацара]] і У. Васілевіча таксама крытыкаваліся за недастатковуюмагчымую абнеаб'ектыўнасьць. Матэрыялам дзеля фалькларыстаў былі народныя песьні, [[Беларускія народныя казкі|казкі]], вышыўкі адзеньня, [[Загадка|загадкі]] і інш.

Няма адзінай думкі наконт таго, як уяўлялі сусьвет старажытныя беларусы-язычніціязычнікі. Некаторыя народныя песьні і загадкі даюць падставу сьцьвярджаць, што воссю сусьвету было касмічнае дрэва, падобнае да [[Скандынавія|скандынаўскага]] [[Ігдрасіль|Ігдрасіля]]. На ім месьцілася Зямля, у кароне было неба і прытулак дзеля птушак, а ў каранях знаходзіўся падземны свет. У пачатку ХХ ст. палешукі, паводле [[Аляксандр Сержпутоўскі|А. Сержпутоўскага]], лічылі, што Зямля стаіць на вялікай рыбіне. Паводле П.П. Дземідовіча, беларусы думалі, нібыта Зямля - гэта тонкая скура, якая пакрывае зьверху бяздонны акіян. У полі часам сустракаюцца яміны, якія з'яўляюцца "брамамі" ў гэтую водную бездань, і там быццам жыве Д'ябл.

На краі сьвету ці ў яго цэнтры (міталягічнаму мысьленню наогул уласцівае атоесамліваньне ўскраіны і цэнтру) знаходзіцца вялікая гара, у якой жыве Сатана, альбо на якой расце дрэва (магчыма, рэха міта пра Сусьветнае Дрэва). Ці то на ўскраіне сьвету, ці то ў кароне Дрэва месьціцца [[Вырай]] - зімовы прытулак дзеля птушак і душ памерлых.

===Дундар ([[Пярун]]) ===

=== Макош (альбо [[Мокаш]]) ===

=== [[Вялес]] ===

=== [[Ярыла]] ===

=== [[Яшчар, бог|Яшчар]] ===

=== [[Мара, багіня|Мара]] ===

=== [[Даждзьбог]] ===

=== [[Стрыбог]] ===

=== [[Зара-Зараніца]] ===

Існуе таксама шмат гіпатэтычных божышчаў, якіх хутчэй за ўсё выдумалі даследчыкі, беспадстаўна вылучылі іх з пазнейшых уяўленняў пра духаў, дэманаў, з лексічных абаротаў і фальклорных твораў. Гэта Лада, Лёля, Каляда, Купала, а таксама шматлікія "багі", якіх згадвае П. Шпілеўскі: Сева, Лазавік, Зюзя, Талака, Жыжаль, Жыцень, Жытняя Баба, Чур, Паляндра, Дзявоя, Пахвіст і інш. Крытыкуецца і постаць бога Бялуна, пра якога паведамляе фалькларыст [[Адам Кіркор]].