Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку»: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
стыль
Радок 26:
'''Ка́раль Стані́слаў Радзіві́л''' (мянушка '''«Пане Каханку»'''; [[27 лютага]] [[1734]], [[Нясьвіж]] — [[21 лістапада]] [[1790]], [[Белая (горад)|Белая]]) — дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. [[Падчашы вялікі літоўскі|Падчашы]] ([[1752]]) і [[мечнік вялікі літоўскі]] ([[1752]]—[[1762]]), [[Ваяводы віленскія|ваявода віленскі]] ([[1762]]—[[1764]], [[1768]]—[[1790]]).
 
Караль Станіслаў Радзівіл быў найбольш заможным магнатам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] другой паловы [[18 стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзя]] і адным з найбагацейшых прадстаўнікоў арыстакратыі ў [[Эўропа|Эўропе]]. Ягоная [[лятыфундыя]] ахоплівала 16 местаў і 683 вёскі, а вакол асобы князя вілося шмат легендаў. Трымаў [[Львоў]]скае староства, X [[Нясьвіская ардынацыя|ардынат на Нясьвіжы]], VIII ардынат на [[Алыка|Алыцы]], [[староста]] [[львоў]]скі.
 
== Біяграфія ==
[[Файл:Maryja Radzivił (Lubamirskaja). Марыя Радзівіл (Любамірская).jpg|190px|значак|зьлева|Марыя зь Любамірскіх]]
 
Зь [[нясьвіж|нясьвіскай]] лініі роду [[Радзівілы|Радзівілаў]], сын [[Міхал Казімер Радзівіл «Рыбанька»|Міхала Казімера «Рыбанькі»]] і [[Францішка Ўршуля Радзівіл|Францішкі Ўршулі]] зь [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]].
 
Радок 34 ⟶ 36:
 
Вядомы пад мянушкай «Пане Каханку» паводле свайго ўлюбёнага зварота да ўсіх, не вылучаючы і пагарджанага караля — «худапахолка», а таксама дзеля адрозьненьня ад канцлера [[Караль Станіслаў Радзівіл (канцлер вялікі літоўскі)|Караля Станіслава Радзівіла]] ([[1669]]—[[1719]]).
 
[[Файл:Tereza Karalina Radzivił (Žavuskaja). Тэрэза Караліна Радзівіл (Жавуская).jpg|190px|значак|зьлева|Тэрэза Караліна з Жавускіх]]
 
Выступаў супраць партыі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]]. На чале сваіх надворных войскаў уступіў у бойку з расейцамі пад [[Слонім]]ам, але пацярпеў паразу і мусіў ратавацца ў [[Малдова|Малдове]], пазьней выехаў у [[Вугоршчына|Вугоршчыну]] і [[Саксонія|Саксонію]]<ref>[[Анатоль Грыцкевіч]]. Радзівіл Кароль Станіслаў // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 490.</ref>. У часе знаходжаньня ў [[Дрэздэн]]е да яго прыйшла вестка пра адабраньне пасады ваяводы і сэквэстраваньня маёнткаў.
 
Дзякуючы намаганьням расейскага амбасадара [[Мікалай Рапнін|Мікалая Рапніна]], вярнуўся ў краіну і зрабіўсястаў ўу [[1767]] генэральным маршалкам [[Радамская канфэдэрацыя|Радамскай канфэдэрацыі]]. Выказаўшы прысягу на вернасьць каралю [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіславу Аўгусту Панятоўскаму]], атрымаў назад усе страчаныя ўладаньні.
 
У [[1768]] выступіў супраціўнікам гарантыйнага трактату, паводле якога [[Рэч Паспалітая]] рабілася расейскім [[пратэктарат]]ам, і зрабіўсястаў генэральнымагенэральным маршалкам [[Барская канфэдэрацыя|Барскай канфэдэрацыі]]. Калі расейскія войскі з баямі ўзялі [[Нясьвіж]] і [[Слуцак]], мусіў зьехаць у Прусію. Да [[1777]] знаходзіўся на эміграцыі ў [[Вугоршчына|Вугоршчыне]], [[Турэччына|Турэччыне]], [[Чэхія|Чэхіі]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Францыя|Францыі]], [[Вэнэцыя|Вэнэцыі]]. У часе [[Чатырохгадовы Сойм|Чатырохгадовага Сойму]] быў адным з найвыразьнейшых супраціўнікаў рэформаў, караля і партыі Чартарыйскіх. Сфармаваў полк, які перадаў у склад войскаў Вялікага Княства Літоўскага.
 
Трымаў тэатар і аркестар у [[Нясьвіж]]ы. Запарасіў зь Нямеччыны кампазытара [[Ян Давід Голанд|Яна Давіда Голанда]] для сталай працы кампазытара ў капэле Радзівілаў. Збудаваў летнюю рэзыдэнцыю ў Альбе, аднавіў палац у [[Слуцак|Слуцку]].