Вікіпэдыя

Кірыліца: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
афармленьне, выпраўленьне спасылак
Радок 1:
'''Кіры́ліца''' (кірылічны альфабэт, кірылічная абэцэда або кірылічная азбука) — [[альфабэт]]<ref>{{Заўвага|Заўважым, што ў беларускай мове ёсьць тэндэнцыя называць лацінкавыя альфабэты "«абэцэдай"» (A B C D), а кірылічныя альфабэты — "«азбукай"» (Аз Бука).</ref>}}, якім паслугуюцца шэсьць [[славянскія мовы|славянскіх моваў]] — [[баўгарская мова|баўгарская]], [[беларуская мова|беларуская]], [[македонская мова|македонская]], [[расейская мова|расейская]], [[сэрбская мова|сэрбская]] і [[украінская мова|ўкраінская]], а таксама некалькі дзясяткаў іншых моваў былога [[СССР]] і краінаў [[Азія|Азіі]].
 
Кірыліца разьвілася з [[глаголіца|глаголіцы]], якую ў 9-м стагодзьдзі распрацавалі два браты [[Кірыла і Мяфодзій (Мятодый)Мятод]]. У адрозьненьніадрозьненьне ад глаголіцы кірыліца мае значна больш падабенства да [[грэцкая мова|грэцкага]] альфабэту. Што да гісторыі стварэньня кірыліцы, навукоўцы пакуль не прыйшлі да канчатковага кансэнсусу. Найбольш верагодным стваральнікам кірыліцы лічыцца [[Клімэнт з Охрыду]], вучань братоў Кірылы і МяфодзіяМятода.
 
== Альфабэты славянскіх моваў ==
 
=== Беларускі альфабэт ===
 
{| cellpadding=8 style="font-size:larger;" summary="Thirty-two letters of the Belarusian alphabet, capital and small"
|+ style="font-size:smaller;" |
Радок 17 ⟶ 16:
|}
 
* [[Ґ]] ґ — ужывалася да 1933 году, а таксама ўжываецца цяпер у мовазнаўчых тэкстах. Некаторыя мовазнаўцы выступаюць за вяртаньне літары ў альфабэт. (Месцамесца — пасьля Г);
* ДЖ дж — дзьве літары, але адзін гук. У некаторых публікацыях пазначаецца ў альфабэце пасьля Д;
* ДЗ дз — так сама, як і ДЖ.
 
=== Баўгарскі альфабэт ===
 
{| cellpadding=8 style="font-size:larger;" summary="Twenty-nine letters of the Bulgarian alphabet, capital and small"
|+ style="font-size:smaller;" |
Радок 37 ⟶ 35:
* Няма Ё;
* И замест І;
* Няма Э (а "«Е"» вымаўляецца як "«Э"»);
* Щ вымаўляецца "«шт"»;
* Ъ –— галосны гук (шва).
 
=== Македонскі альфабэт ===
 
{| cellpadding=8 style="font-size:larger;" summary="Twenty-nine letters of the Macedonian alphabet, capital and small"
|+ style="font-size:smaller;" |
Радок 58 ⟶ 55:
* И замест І;
* Няма Й (замест яго J);
* Няма Э (а "«Е"» вымаўляецца як "«Э"»);
* Љ љ –— мяккі эль;
* Њ њ –— мяккі энь;
* Ѓ ѓ -— мяккі ~"«гь"»;
* Ќ ќ -— мяккі ~"«кь"»;
* Џ, џ -— як беларускі "«дж"»;
* Ѕ, ѕ -— як беларускі "«дз"»;
* Няма Ю і Я;
 
=== Расейскі альфабэт ===
 
{| cellpadding=8 style="font-size:larger;" summary="Thirty-three letters of the Russian alphabet, capital and small"
|+ style="font-size:smaller;" |
Радок 82 ⟶ 78:
* Няма [[Ў]];
* И замест І;
* Щ щ –— мяккі доўгі "«ш"» (некаторыя лінгвісты ўважаюць за асобны гук). Там, дзе звычайна ў беларускай мове ўжываецца "«шч"»;
* Ъ ъ –— цьвёрды знак. Адыгрывае тую ж ролю, што апостраф у беларускай мове;
* Г г –— выбухны гук, адпавядае нашаму Ґ, а не Г;
* Ё ё — ужываецца факультатыўна, пры ўпарадкаваньні паводле альфабэту не адрозьніваецца ад Е е.
 
=== Стараславянская азбука ===
 
 
<!-- Так выглядае лепей пры адсутнасьці некаторых шрыфтаў -->
{{Unicode|пачатак}}
{| cellpadding=8 style="font-size:larger;" summary="Letters of the Early Cyrillic alphabet, capital and lowercase"
|+ style="font-size:smaller;" |
Радок 105 ⟶ 97:
| Ѯ ѯ || Ѱ ѱ || Ѵ ѵ
|}
{{Unicode|канец}}
 
=== Сучасны сэрбскі альфабэт ===
 
{| cellpadding=8 style="font-size:larger;" summary="Thirty letters of the Serbian alphabet, capital and small"
|+ style="font-size:smaller;" |
Радок 124 ⟶ 114:
* И замест І;
* Няма Й (замест яго J);
* Няма Э (а "«Е"» вымаўляецца як "«Э"»);
* Љ љ –— мяккі эль;
* Њ њ –— мяккі энь;
* Ђ ђ -— мяккі ~"«дзь"»;
* Ћ, ћ -— мяккі ~"«ть"»;
* Џ, џ -— як беларускі "«дж"»;
* Няма Ю і Я.
 
=== Украінскі альфабэт ===
 
{| cellpadding=8 style="font-size:larger;" summary="Thirty-three letters of the Ukrainian alphabet, capital and small"
|+ style="font-size:smaller;" |
Радок 148 ⟶ 137:
* Няма Ы;
* Няма Ё;
* Няма Э (а "«Е"» вымаўляецца як "«Э"»);
* Є є –— вымаўляецца як беларускі Е;
* Щ щ –— вымаўляецца як беларускі "«шч"»;
* И и –— вымаўляецца як беларускі Ы;
* Ї ї -— вымаўляцца як беларускі ЙІ;
 
== Іншыя мовы ==
 
Акрамя вышэй названых шасьці славянскіх моваў, нейкай формай кірылічнага альфабэту карыстаюцца (або карысталіся) наступныя мовы:
 
Радок 161 ⟶ 149:
** Русінская мова
** Царкоўнаславянская мова
* Каўкаскія
* Каўказскія
** Абхаская
** Абхазская
** Аварская
** Адыгейская
** Кабардынская
** Лезгінская
** Чачэнская ([[1940]]-—[[1991]])
* Кітайскія
** Дунганская
Радок 174 ⟶ 162:
** Чукоцкая
* Уральскія
** Карэльская ([[1937]]-—[[1989]])
** Комі
** Мансі
Радок 195 ⟶ 183:
** Нанайская
** Эвэнк
* Цюрскія
* Цюркскія
** Алтайская
** Азэрбайджанская ([[1939]]-—[[1991]])
** Балкарская
** КазахскаяКазаская і Гагаўзскаягагаўская (з [[1957]])
** Карачайская
** Кіргіская
** Кіргізская
** Татарская
** Туркмэнская ([[1940]]-—[[1994]])
** Туванская
** Чуваская
** Узбэцкая ([[1941]]-—[[1998]])
** Якуцкая
 
== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}
<references/>
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
{{Commons|Category:Cyrillic alphabet|выгляд=міні}}
 
{{Беларуская мова}}
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Кірыліца»