Вікіпэдыя

Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944): розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
Наступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
крыніца — https://be.wikipedia.org/wiki/Нямецкая_акупацыя_Беларусі_1941-1944?oldid=1493258
 
дНяма апісаньня зьменаў
Радок 1:
[[Файл:Soviet guerilla.jpg|значак|250пкс|Савецкія партызаны ў Беларусі (1943)]]
[[Файл:Map used to illustrate Stahlecker's report to Heydrich on January 31, 1942.jpg|значак|250пкс|Нямецкая карта-справаздача [[Айнзацгрупы|айнзацгрупы A]]]]
'''НямецкаяНяме́цкая акупацыяакупа́цыя БеларусіБелару́сі (1941—1944)''' — [[акупацыя]] нямецкімі войскамі ў [[1941]]—[[1944]] тэрыторыі [[БССР]] (у межах 1941 году) у рамках нападу Нямеччыны на Савецкі Саюз [[22 чэрвеня]] [[1941]] году. Пасьля поўнага захопу нямецкімі войскамі (1941) тэрыторыя БССР была падзелена на наступныя зоны кіраваньня: тылу [[Група арміяў «Цэнтар»|армейскай групы «Цэнтар»]], райхскамісарыятаў «[[Остлянд]]» і «[[Украіна (райхскамісарыят)|Ўкраіна]]», генэральнай акругі [[Усходняя Прусія|Ўсходняя Прусія]].
 
На акупаванай тэрыторыі зь першых дзён [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] дзейнічалі [[Савецкі партызанскі рух у Беларусі|савецкія партызанскія фармаваньні]]. Таксама з 1941 сюды распаўсюджвалася дзейнасьць [[Польскі партызанскі рух у Беларусі|польскіх партызанскіх сілаў]]. У шэрагу раёнаў [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]] дзейнічалі ўкраінскія [[АУН]] і [[УПА]].
 
== Гісторыя ==
{{Асноўны артыкул|Другая сусьветная вайна}}
 
Шэраг гісторыкаў адносіць пачатак нямецкай акупацыйнай дзейнасьці на тэрыторыі сучаснае Беларусі на верасень [[1939]] году, калі баявыя сутыкненьні адбываліся між Трэцім райхам і Польшчай, у склад якой уваходзіла [[Заходняя Беларусь]]. Паводле сакрэтнага дадатку да [[Пакт Молатава — Рыбэнтропа|Пакту Молатава — Рыбэнтропа]] ўсход Польшчы трапіў у сфэру ўплыву СССР, у выніку чаго неўзабаве савецкія сілы ўвайшлі ва ўсходнія ваяводзтвы Польшчы.
 
Напад Нямеччыны на СССР пачаўся з тэрыторыі Польшчы, падкантрольнай Нямеччыне, і з геаграфічных прычынаў перш за ўсё закрануў захад Беларусі. Наступ адбываўся галоўным чынам групай арміяў «[[Цэнтар (група арміяў)|Цэнтар]]» у рамках пляну «Барбароса». Наступ характарызаваўся адзінкавымі намаганьнямі супраціву савецкага войска й параўнальна імклівым наступам нямецкага (так, празь некалькі дзён [[Вэрмахт]] увайшоў у [[Менск]]). У рамках Другой сусьветнай вайны пад акупацыю трапіла практычна ўся тэрыторыя Беларусі, яе вяртаньне пад кантроль СССР адбывалася з [[1943]] году (першы ўзяты пад кантроль раённы цэнтар — [[Камарын]]).
 
== Нацыянальная палітыка ==
На захопленай [[Трэці райх|Трэцім райхам]] тэрыторыі БССР пад акупацыяй апынулася каля 8 млн чалавек, а таксама 900 тыс. савецкіх ваеннапалонных{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|96}}. Нямецкая адміністрацыя праводзіла палітыку [[генацыд]]у, рабаваньня і гвалту. Усё гэта адбывалася паводле [[Плян «Ост»|пляну «Ост»]].
 
Першым крокам акупантаў стала ўвядзеньне абмежаваньняў грамадзянскіх свабодсвабодаў мясцовага насельніцтва. Было абвешчана надзвычайнае становішча. Усё насельніцтва, якое пражывае на акупаванай тэрыторыі, падлягала абавязковаму ўліку і рэгістрацыі ў мясцовых адміністрацыях. Забаранялася дзейнасьць усіх арганізацыйарганізацыяў, а таксама правядзеньне мітынгаў і сходаў. Уводзіўся прапускны рэжым і [[камэнданцкая гадзіна]]. Зь першых дзён вайны немцы праводзілі масавыя чысткі: забівалі камуністаў, камсамольцаў, актывістаў савецкай улады, прадстаўнікоў інтэлігенцыі. З асаблівай жорсткасьцю зьнішчалася «расава шкодная» частка насельніцтва: [[жыды]], [[цыганы]], фізычна і псыхічна хворыя.
 
Масавае зьнішчэньне насельніцтва ажыцьцяўлялі асаблівыя апэратыўныя групы — [[айнзацгрупы]], якія падзяляліся на спэцыяльныя і апэратыўныя{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|97}}.
 
На тэрыторыі Беларусі фашыстамінацыстамі было створана 260 [[Канцэнтрацыйныя лягеры Трэцяга Райху|канцэнтрацыйных лягераў]], іхніх філіяў і аддзяленьняў{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|98}}. Самым буйным зьяўляўся [[Трасьцянецкі лягер сьмерці]], у якім за гады вайны было зьнішчана 206,5 тыс. чалавек{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|99}}.
 
У гарадах арганізоўваліся спэцыяльныя зоны пражываньня жыдоў — [[Гета ў пэрыяд Другой сусьветнай вайны|гета]]. Усяго ў Беларусі было створана, паводле розных зьвестак, ад 111 да больш чым 200, а паводле зьвестак доктара гістарычных навук {{Не перакладзена|Эмануіл ІофэІёфэ|Эмануіла ІофэІёфэ|ru|Иоффе, Эммануил Григорьевич}} — 299 гета ў 277 населеных пунктах на даваеннай тэрыторыі БССР, зь якіх на сучаснай тэрыторыі Беларусі — 238 гета ў 216 населеных пунктах. Найбольш буйныя гета меліся ў [[Менскае гета|Менску]], [[Гарадзенскае гета|Горадні]], [[Бабруйскае гета|Бабруйску]], [[Баранавіцкае гета|Баранавічах]], [[Берасьцейскае гета|Берасьці]], [[Пінскае гета|Пінску]], [[Слонімскае гета|Слоніме]], [[Гомельскае гета|Гомлі]]. Жыды падвяргалісязазнавалі сыстэматычнамусыстэматычнае мэтанакіраванамумэтанакіраванае зьнішчэньнюзьнішчэньне ў рамках палітыкі «[[Канчатковае рашэньне жыдоўскага пытаньня|канчатковага рашэньня жыдоўскага пытаньня]]».
 
У мэтах барацьбы з антынямецкім супрацівам нямецкія акупацыйныя ўлады шырока выкарыстоўвалі карныя экспэдыцыі. Зьнішчаліся цэлыя раёны, якія ператвараліся ў «зоны пустыняў». За час акупацыі БССР было праведзена звыш 140 карных экспэдыцыйэкспэдыцыяў. Першая зь іх — «[[Прыпяцкія балоты (апэрацыя)|Прыпяцкія балоты]]» — адбылася ў ліпені — жніўні 1941 на тэрыторыі Берасьцейскай, [[Менская вобласьць|Менскай]], [[Пінская вобласьць|Пінскай]] і [[Палеская вобласьць|Палескай абласьцей]]. За час апэрацыі нямецкімі карнымі атрадамі было расстраляна 13 788 чалавек{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|100}}. За ўвесь час нямецкай акупацыі было зьнішчана 628 населеных пунктаў разам з жыхарамі, 5295 населеных пунктаў зьнішчаныя з часткай жыхароў{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|101}}.
 
Найбольш буйнымі карнымі апэрацыямі зьяўляліся «Арол», «Трыкутнік», «Чароўная флейта», «Котбус», «Герман». У справаздачы пра вынікі экспэдыцыі «Герман» (ліпень — жнівень 1943), праведзенай на тэрыторыі Валожынскага, Івянецкага, Любчанскага, Навагрудзкага і Юрацішкаўскага раёнаў, [[Курт фон Готбэрг]] паведамляў у Бэрлін, што забіта 4280 чалавек, узята ў палон 20 944 чалавекі, у тым ліку 4180 дзяцей. Нямецкімі жаўнерамі было рэквізавана 3145 курэй, 6776 кароў, 499 цялят, 9571 авечка, 1517 сьвіняў і звыш 100 сельскагаспадарчых машын{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|101}}.
 
[[Файл:Praca niameccyna.jpg|значак|Улётка часоў акупацыі]]
Нямецкія акупацыйныя ўлады часта выкарыстоўвалі дзяцей у якасьці донараў крыві. Мясцовае насельніцтва прыцягвалася да расчысткі замініраваныхза[[міна]]ваных участкаў, было жывым шчытом у баявых апэрацыях супраць партызанпартызанаў і войскаў Чырвонай Арміі. Нямецкай адміністрацыяй ужывалася [[дэпартацыя насельніцтва]] на [[прымусовыя працы]] ў Нямеччыну, Аўстрыю, Францыю, Чэхію. Такіх «добраахвотных» работнікаў называлі [[Остарбайтары|остарбайтарамі]]. Зь Беларусі было вывезена каля 400 тыс. чалавек. 186 тыс. беларусаў загінулі на працах{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|102}}.
 
Усе эканамічныя і прыродныя рэсурсы захопленых раёнаў былі абвешчаныя нямецкай уласнасьцю. Уводзілася абавязковая працоўная павіннасьць. Пра сутнасьць эканамічнай палітыкі ва Ўсходняй Эўропе (уключаючы Беларусь) можна меркаваць з патрабаваньняў райхсмаршала [[Г. Герынг]]а да райхскамісараў у жніўні 1942{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|102}}:
Радок 27 ⟶ 34:
{{пачатак цытаты}}Вы накіраваныя туды для таго, каб працаваць на дабрабыт нашага народу, а дзеля гэтага неабходна забіраць усё магчымае. Пры гэтым мне абсалютна ўсё роўна, калі вы мне скажаце, што людзі акупаваных абласьцей паміраюць з голаду. Хай паміраюць, абы толькі былі жывыя немцы. Я зраблю ўсё — я прымушу выканаць пастаўкі, якія на вас ускладаю, і калі вы гэтага ня зможаце зрабіць, тады я пастаўлю на ногі органы, якія пры любых абставінах вытрасуць гэтыя пастаўкі.{{канец цытаты}}
 
Насельніцтва Беларусі павінна было плаціць непасільныя плацяжы: 3-4 цэнтнэры збожжа з гектарагектару, 350 л малака з кожнай каровы, 100 кг сьвініны з аднаго дварадвару, 35 яек ад кожнай курыцы, 6 кг птушкі з дварадвару, 1,5 кг воўны з кожнай авечкі і ў сярэднім 100 рублёў на чалавека{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|103}}.
 
Усе гэтыя мерапрыемствы, якія праводзіліся нямецкай адміністрацыяй на тэрыторыі Беларусі, спрыялі ўздыму вызваленчага руху. Зь першых дзён вайны беларусы пачалі аказваць супраціўленьне нямецкім акупацыйным уладам. Пасьля ўвядзеньня розных абмежаваньняў і падаткаў незадаволенасьць сярод мірнага насельніцтва нарастала ў геамэтрычнай прагрэсіі, што дазволіла пасьпяхова арганізаваць [[Савецкі партызанскі рух у Беларусі|партызанскі рух на Беларусі]]. Партызанскі рух падразьдзяляўся на некалькі плыняў: прасавецкі, які імкнуўся да ўзяцьця пад кантроль тэрыторыі Беларусі савецкімі органамі ўлады, а таксама антысавецкі, які імкнуўся да барацьбы зь нямецкімі і савецкімі сіламі (у гэтай плыні вылучаліся прабеларускія рухі, а таксама ўкраінскія й польскія, апошнія дзейнічалі ў памежных рэгіёнах побач з адпаведнымі краінамі).
 
Пачынаючы з 1941 [[В. Кубэ]], які кіраваў грамадзянскай адміністрацыяй у [[Генэральны камісарыят Вайсрутэнія|генэральным камісарыяце «Вайсрутэнія» («Беларусь»)]] праводзіў палітыку г. зв. «[[Вайсрутэнізацыя|вайсрутэнізацыі]]», якая, між іншым, вылікала сур’ёзныя канфлікты між ім і кіраўніцтвам [[Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя|нацысцкай партыі]], аб’ектыўна паспрыяла ўзмацненьню беларускага не-савецкага нацыянальнага пачуцьця і пацягнула за сабой шэраг трывалых палітычных наступстваў, у тым ліку ў савецкай пасьляваеннай нацыянальнай і дэмаграфічнай палітыцы.
 
Пачынаючы з 1942 дадаткова да [[Беларуская дапаможная паліцыя|дапаможнай паліцыі]] нямецкія ўлады фарміраваліфармавалі на тэрыторыі Беларусі ваенна-паліцэйскія сілы, у тым ліку беларускія ([[Беларускі корпус самааховы]]).
 
== Глядзіце таксама ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Нямецкая_акупацыя_Беларусі_(1941—1944)»