Украінская мова: розьніца паміж вэрсіямі

'''Украі́нская мова''' ({{мова-uk|українська мова}}, [[IPA]]: [ukrɑˈjɪɲsʲkɑ ˈmɔwɑ], гістарычныя назвы — ''рус[ь]кая, русінская''<ref>''С.&nbsp;Я.&nbsp;Єрмоленко'' Історія української літературної мови // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref><ref>[http://izbornyk.org.ua/ohukr/ohu04.htm Іван Огієнко. Історія української літературної мови]{{ref-uk}}</ref><ref>[http://litopys.org.ua/rizne/ukrtable.htm Історичний розвиток української мови]{{ref-uk}}</ref>) — нацыянальная мова [[Украінцы|ўкраінцаў]]. Адносіцца да [[Славянскія мовы|славянскай галіны]] [[Індаэўрапейскія мовы|індаэўрапейскай моўнай сям’і]]. Колькасьць носьбітаў — каля 45 млн, большасьць зь якіх жыве ва [[Украіна|Ўкраіне]]. Зьяўляецца [[Дзяржаўная мова|дзяржаўнай мовай]] ва Ўкраіне<ref>[http://www.president.gov.ua/ru/content/chapter01.html Конституція України // ст. 10-я]{{ref-uk}}</ref>, адна зь дзяржаўных у [[Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка|Прыднястроўі]]. Распаўсюджаная таксама ў [[Беларусь|Беларусі]]<ref>''О. І. Скопненко'' Українська мова в Білорусі // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>, [[Малдова|Малдове]]<ref>''Н.&nbsp;П.&nbsp;Прилито.'' Українська мова в Молдові // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref><ref>''Убийвовк HН.'' Українська мова в Придністров'ї: минуле і перспективи // «Мово­знавство. Доповіді та повідомлення на IV Міжнар. конгресі україністів». К., 2002 {{ref-uk}}</ref>, [[Польшча|Польшчы]]<ref>''Й. OО. Дзендзелівський'' Українська мова в Польщі // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>, [[Расея|Расеі]]<ref>''Н.&nbsp;П.&nbsp;Прилито.'' Українська мова в європейській частині Росії // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref><ref>''Н.&nbsp;П.&nbsp;Прилито.'' Українська мова в Сибіру та на Далекому Сході // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>, [[Румынія|Румыніі]]<ref>''CС. В. Семчинський''. Українська мова в Румунії // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>, [[Славаччына|Славаччыне]]<ref>''Й.&nbsp;О.&nbsp;Дзендзелівський.'' Українська мова у Словаччині // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>, [[Казахстан]]е<ref>''С.&nbsp;Ф.&nbsp;Клименко, В.&nbsp;В.&nbsp;Степаненко.'' Українська мова в Казахстані // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>, [[Аргентына|Аргентыне]], [[Бразылія|Бразыліі]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]<ref>''PР. П. Зорівчак.'' Українська мова у Великій Британії // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>, [[Канада|Канадзе]]<ref>''Р.&nbsp;П.&nbsp;Зорівчак.'' Українська мова в Канаді // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>, [[ЗША]]<ref>''Р.&nbsp;П.&nbsp;Зорівчак.'' Українська мова у США // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref> і іншых краінах, дзе жывуць украінцы. Украінскай мовай у сьвеце карыстаюцца ад 41 да 45 млн чалавек, яна зьяўляецца другой або трэцяй [[Славянскія мовы|славянскай мовай]] паводле колькасьці носьбітаў (пасьля [[Расейская мова|расейскай]] і, магчыма, [[Польская мова|польскай]]) і ўваходзіць у трэці дзясятак распаўсюджаных моваў сьвету{{Заўвага|Глядзіце таксама [[сьпіс моваў па колькасьці носьбітаў]]{{ref-en}}}}.

Паводле традыцыйнай генэалягічнай клясыфікацыі, украінская мова належыць да [[Усходнеславянскія мовы|ўсходнеславянскай групы]] [[Славянскія мовы|славянскай галіны]] [[Індаэўрапейскія мовы|індаэўрапейскай моўнай сям’і]]<ref>Сучасна українська мова : Підручник / Пономарів О. Д., Різун В. В., Шевченко Л. Ю. та ін.; за ред. Пономарева О. Д.&nbsp;— вид.2-ге —К. : Либідь , 2001&nbsp;— 400 с.&nbsp;— ISBN 966-06-0173-5.&nbsp;— стор. 5 {{ref-uk}}</ref><ref>''Васенко Л. А., Дубічинський В. В., Кримець О.&nbsp;М.''&nbsp;Фахова українська мова. Центр учбової літератури&nbsp;— К., 2007.&nbsp;— стор. 7 {{ref-uk}}</ref><ref>''CС. В. Семчинський.'' Генеалогічні класифікація мов // Українська мова: Енциклопедія. — К.: Українська енциклопедія, 2000. ISBN 966-7492-07-9 {{ref-uk}}</ref>.

З канца [[XVIII стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзя]] зараджаецца новая ўкраінская літаратурная мова на народнай аснове. Такія ўкраінамоўныя пісьменьнікі як [[Іван Катлярэўскі]], [[Тарас Шаўчэнка]], [[Іван Франко]], [[Панас Мірны]], [[Міхайла Кацюбінскі]], [[Леся Ўкраінка]] і іншыя сваёй творчасьцю ўзьнялі новую ўкраінскую літаратурную мову да ўзроўню агульнанароднай<ref>''Левченко Г.&nbsp;А.''&nbsp;Нариси з історії української літературної мови першої половини XIX ст. К.-Х., 1946. {{ref-uk}}</ref><ref>''Білодід І. К.'' Т.&nbsp;Г.&nbsp;Шевченко в історії укр. літ. мови. К., 1964. {{ref-uk}}</ref><ref>''Білодід І. KК.'' Каменяр українського слова. KК., 1966. {{ref-uk}}</ref><ref>''Тимошенко П.&nbsp;Д.''&nbsp;Хрестоматія мат-лів з історії української літературної мови, ч. 2. К., 1961. {{ref-uk}}</ref><ref>''Грицютенко І. Є.'' Питання розвитку української літературної мови XIX ст. у висвітленні Панаса Мирного. УМШ, 1957, №&nbsp;5; {{ref-uk}}</ref><ref>''Статєєва В. І'' Українські письменники про проблеми літературної мови та мовознавства кінця XIX&nbsp;— поч. XX ст. Ужгород, 1997. {{ref-uk}}</ref>. У 60-80-х гадох [[XIX стагодзьдзе|XIX]] стагодзьдзя разьвіцьцё ўкраінскай літаратурнай мовы штучна абмяжоўвалася царскімі забаронамі (''Валуеўскі цыркуляр 1863'', ''Эмскі акт 1876'')<ref>Національні процеси в Україні. Історія і сучасність.&nbsp;— К., 1997.&nbsp;— Ч. 1.&nbsp;— С.260-261. {{ref-uk}}</ref><ref>''Грушевский М.'' Очерк истории украинского народа.&nbsp;— К., 1991.&nbsp;— С. 332—333. {{ref-ru}}</ref>.

З пачатку [[XX стагодзьдзе|XX]] стагодзьдзя]] ўкраінская літаратурная мова была адзначана ня толькі ў мастацкай, але ў навуковай і публіцыстычнай літаратуры. Асабліва бурна яна разьвіваецца пасьля аднаўленьня ўкраінскай дзяржаўнасьці (1917) і практычна да канца 1-й трэці [[XX стагодзьдзе|XX]] стагодзьдзя яна ўваходзіць ва ўсе сфэры грамадзкага жыцьця, стаўшы інструмэнтам асьветы, навукі і культуры, спрыяе росту новай украінскай інтэлігенцыі. І хоць у гады бальшавіцкіх рэпрэсіяў рабілася ўсё, каб замарудзіць працэс разьвіцьця ўкраінскай мовы<ref>Мовна політика в УРСР: історія лінгвоциду // Українська мова у ХХ сторіччі: історія лінгвоциду. Документи і матеріали. За ред. Л. Масенко. К.: Вид. дім Києво-Могилянська академія&nbsp;— 2005. {{ref-uk}}</ref><ref>''Дзюба І. М.'' Інтернаціоналізм чи русифікація?&nbsp;— К. : Видавничий дім «KM Academia», 1998,&nbsp;— с. 276 {{ref-uk}}</ref>, аднак зьнішчыць мову, укаранёную ў сыстэме адукацыі і культуры, сродках масавай інфармацыі, было ўжо немагчыма. Новы наступ на яе быў зьдзейсьнены ў часы [[застой|застою]] — украінская мова пачала зьнікаць з навучальных установаў, навукі, іншых сфэраў грамадзкага жыцьця.