|
[[Файл:Manor in Krasny Bierah.jpg|міні|зьлева|200пкс|Палац Козел-Паклеўскіх здымку пачатку XX ст.]]
Пачатак ХІV стагоддзя – 1317 год. У гэтым годзе ў летапісу ўпершыню ўпамінаецца вёска Чырвоны Бераг. Потым больш двух стагоддзяў маўчанне і ў 1528 годе мясцовы памешчык Аляксей Зяньковіч прадае свае драўляныя будовы іншаму ўладару. Вось з гэтых пісьмовых крыніц дакладна вядомая вёска Чырвоны Бераг, якая ў той час уваходзіла ў Рэчыцкі павет Мінскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Пасля Аляксея Зяньковіча да пачатку ХХ стагоддзя ўладароў Чырвонага Берага было шмат. Найбольш вядомыя з іх Солтаны, Варанецкія, Фаміны, Грыневічы, Багародскія, Гатоўскія, Паклеўскія – Козел.
У 1654 годзе цар Аляксей Міхайлавіч развязаў чарговую вайну за “искони русские земли”. Берагі Добасны памятаюць атрады украінскіх казакоў і мужыцкія атрады з-пад Мазыра, Ельска, Нароўлі, Турава, якія грамілі тут шляхту і польскіх паноў. На долю жыхароў Чырвонага Берага выпалі жорсткія выпрабаванні. Навакольныя вёскі, у тым ліку і Чырвоны Бераг, амаль зусім зніклі.
Да восені 1708 года Карл XII вымушаны быў павярнуць на поўдзень у кірунку Ўкраіны і Чырвоны Бераг апынуўся на шляху войскаў швецкага караля.
1 верасня 1812 г. ў мястэчку Kazimirov, у 12 вёрстах паўднёвей Krasnoiberegh адбыўся бой паміж рускім атрадам і польскай брыгадай. Рускі атрад панёс у гэтым баі значныя страты і адступіў. Пасля гэтага батальёны Баранава, рух якіх стрымліваў вялікі абоз, занялі Krasnoiberegh і St:Pobolov і накіраваліся да Бабруйску.
У сярэдзіне кастрычніка 1862 года сяляне з маёнтка Чырвоны Бераг сталі выкупляць зямлю ў памешчыка Грыневіча, а пасля паўстання, у 1866 годзе, у нашчадкаў яго Чырвоны Бераг купіў ваенны інжынер, палкоўнік Бабруйскай крэпасці Аляксандр Іванавіч Багародскі. Ён валодаў гэтым маёнткам у 759 дзесяцін зямлі па купчай крэпасці з 1866 года.
16(28) лістапада 1873 года першы цягнік прайшоў праз станцыю Чырвоны Бераг з Бабруйска да Гомеля.
Ваенны інжынер, генерал-маёр Гатоўскі Міхаіл Сямёнавіч у 1877 годзе купіў маёнтак у свайго калегі палкоўніка А.І. Багародскага. У 1889 годзе ўжо генерал-лейтэнант Міхаіл Сямёнавіч і яго жонка дваранка Марыя-Юзэфа Гатоўская валодалі маёнткам Чырвоны Бераг ў Сцяпской воласці ў 847 дзесяцін зямлі. У гэты час па праекце рускага архітэктара Віктара Шротэра, які скончыў Санкт-Пецярбургскую акадэмію мастацтваў, затым берлінскую Акадэмію мастацтваў быў пабудаваны палац (1893г.).Адначасова з узвядзеннем палаца побач з ім быў разбіты “англійскі парк” пейзажна-рэгулярнага тыпу па праекце знакамітага варшаўскага садавода Францішака Шаніёра, які садова-паркаваму мастацтву вучыўся ў Францыі, а ў Варшаве быў адказны за сад і парк каралеўскага палаца.Пасля смерці Гатоўскага Міхаіла Сямёнавіча (у 1900 годзе) у 1900-1905 гадах спадчынны маёнтак Чырвоны Бераг Бабруйскага павета быў перапісаны на імя дваран Гатоўскіх і сядзіба Чырвоны Бераг перайшла да мужа Гатоўскай Марыі, Вікенція Альфонсавіча Паклеўскага-Козел. У 1905 годзе рэвалюцыйная сітуацыя ў Расіі адгукнулася ў Чырвоным Беразе спробай мясцовых сялян абрабаваць панскі маёнтак, але казакі, якія аператыўна прыбылі з Бабруйскай крэпасці, спробы гэтыя спынілі. Пасля рэвалюцыі 1917 года маёнтак у Чырвоным Беразе быў нацыяналізаваны. У жніўні 1920 года Народны камісарыят земляробства Рэспублікі Беларусь пастанавіў зрабіць на базе панскага маёнтка Чырвоны Бераг Бабруйскага павета ніжэйшае сельгасвучылішча І ступені, у якое пераехалі вучні з Азарыцкай і Бабруйскай сельскагаспадарчых школ. У вёсцы Чырвоны Бераг у 1930 годзе быў утвораны саўгас “Чырвоны Бераг”, у вёсцы Чырвонабярэжская Слабодка і станцыя Чырвоны Бераг – калгас “Чырвоны камунар”. Напрыканцы 20-х гадоў ХІХ стагоддзя ў Чырвоным Беразе пачаліся вялікія будоўлі:
– * на вуліцы Кааператыўнай у канцы 20-х гадоў пачала працаваць павідлаварка, якая ў 30-х гадах была перайменавана ў варэнневарачны завод. ▼ Адначасова з узвядзеннем палаца побач з ім быў разбіты “англійскі парк” пейзажна-рэгулярнага тыпу па праекце знакамітага варшаўскага садавода Францішака Шаніёра, які садова-паркаваму мастацтву вучыўся ў Францыі, а ў Варшаве быў адказны за сад і парк каралеўскага палаца.
– * на беразе Добасны ў верасні 1931 года пачаў працаваць крухмальны завод, да якога быў пракладзены чыгуначны пуць. Першапачаткова тут працаваў 41 чалавек; ▼ Пасля смерці Гатоўскага Міхаіла Сямёнавіча (у 1900 годзе) у 1900-1905 гадах спадчынны маёнтак Чырвоны Бераг Бабруйскага павета быў перапісаны на імя дваран Гатоўскіх і сядзіба Чырвоны Бераг перайшла да мужа Гатоўскай Марыі, Вікенція Альфонсавіча Паклеўскага-Козел. У 1905 годзе рэвалюцыйная сітуацыя ў Расіі адгукнулася ў Чырвоным Беразе спробай мясцовых сялян абрабаваць панскі маёнтак, але казакі, якія аператыўна прыбылі з Бабруйскай крэпасці, спробы гэтыя спынілі.
– * у лесе, у ліпені 1936 года, у канцы вуліцы Кааператыўная, размясцілася база захоўвання гаручага. Да яе ад станцыі быў пракладзены чыгуначны пуць. ▼ Пасля рэвалюцыі 1917 года маёнтак у Чырвоным Беразе быў нацыяналізаваны. У жніўні 1920 года Народны камісарыят земляробства Рэспублікі Беларусь пастанавіў зрабіць на базе панскага маёнтка Чырвоны Бераг Бабруйскага павета ніжэйшае сельгасвучылішча І ступені, у якое пераехалі вучні з Азарыцкай і Бабруйскай сельскагаспадарчых школ.
– * у 1936 годзе паміж крухмальным заводам і чыгункай быў пабудаваны новы будынак 7-гадовай школы. ▼ У вёсцы Чырвоны Бераг у 1930 годзе быў утвораны саўгас “Чырвоны Бераг”, у вёсцы Чырвонабярэжская Слабодка і станцыя Чырвоны Бераг – калгас “Чырвоны камунар”.
З 14 жніўня 1937 года вёска з’яўляецца цэнтрам Чырвонабярэжскага с/с Жлобінскага раёна. ▼ Напрыканцы 20-х гадоў ХІХ стагоддзя ў Чырвоным Беразе пачаліся вялікія будоўлі:
15.01. 1938 года была ўтворана Гомельская вобласць на падставе Закона СССР аб змяненні і дапаўненні Канстытуцыі (Асноўнага Закона) СССР і Чырвоны Бераг увайшоў у склад вобласці. ▼▲– на вуліцы Кааператыўнай у канцы 20-х гадоў пачала працаваць павідлаварка, якая ў 30-х гадах была перайменавана ў варэнневарачны завод.
Вёска Чырвоны Бераг была занята фашыстамі 5 ліпеня 1941 года і вызвалена 25 чэрвеня 1944 года. За тры гады акупацыі ў невялікай вёсачцы фашысты стварылі ў раёне чыгуначнага вакзала адзін з найбуйнейшых перасыльных пунктаў Гомельскай вобласці, а таксама велізарны шпіталь для лячэння салдат і афіцэраў. У 1943 годзе па загадзе Гітлера ў вёсцы Чырвоны Бераг ствараецца адзін з пяці дзіцячых донарскіх канцлагераў для дзяцей - поўных донараў. Праз перасыльны пункт в Чырвоны Бераг прайшло больш за 15 тысяч чалавек, з іх 12 тысяч – гэта дзеці да 15 гадоў. Падлічыць, колькі дакладна загінула людзей у раёне перасыльнага пункта ў Чырвоным Беразе, да гэтага часу не ўдалося, але па прыблізных дадзеных гэта каля 5,3 тысячы чалавек, з іх 4,5 тысячы – дзеці да 15 гадоў. ▼▲– на беразе Добасны ў верасні 1931 года пачаў працаваць крухмальны завод, да якога быў пракладзены чыгуначны пуць. Першапачаткова тут працаваў 41 чалавек;
У 60-70–х гадах у вёсцы была вайсковая часць № 55461, крухмала-патачны завод (крухмальных заводаў у Беларусі шмат, а крухмала-патачны адзіны), варэнневарачны завод, цэх першаснай перапрацоўкі малака, хлебапякарня, 2 саўгасы: “Чырвонабярэжскі” і “Саўгас-тэхнікум”, лясніцтва, магутная электрападстанцыя, чыгуначная станцыя, 4 харчовыя магазіны, 2 магазіны гаспадарчых вырабаў, 2 прамтаварныя магазіны, абутковы, кніжны, 3 сталоўкі, 2 невялікія буфеты. У сацыяльную структуру вёскі ўваходзілі сельскагаспадарчы тэхнікум, сярэдняя і музычная школы, бібліятэка, 3 дзіцячыя яслі-садкі, Дом культуры, два аддзяленні сувязі, аптэка, 4 кінатэатры. Раз у месяц прыязджалі вагон-лаўка і вагон-клуб. ▼▲– у лесе, у ліпені 1936 года, у канцы вуліцы Кааператыўная, размясцілася база захоўвання гаручага. Да яе ад станцыі быў пракладзены чыгуначны пуць.
Да 1962 года ў склад Чырвонабярэжскага с/с уваходзілі пасёлак вучгаса “Чырвоны Бераг”, пасёлак чыгуначнай станцыі “Чырвоны Бераг” – Прыстань, пасёлак Новы Александроў, хутары Прырэчча, Рассвет, Цёсы, Кадзішча. ▼▲– у 1936 годзе паміж крухмальным заводам і чыгункай быў пабудаваны новы будынак 7-гадовай школы.
15 кастрычніка 2009 года вёска Чырвоны Бераг зарэгістравана як аграгарадок. ▼▲ З 14 жніўня 1937 года вёска з’яўляецца цэнтрам Чырвонабярэжскага с/с Жлобінскага раёна.
▲ 15.01. 1938 года была ўтворана Гомельская вобласць на падставе Закона СССР аб змяненні і дапаўненні Канстытуцыі (Асноўнага Закона) СССР і Чырвоны Бераг увайшоў у склад вобласці.
▲ Вёска Чырвоны Бераг была занята фашыстамі 5 ліпеня 1941 года і вызвалена 25 чэрвеня 1944 года. За тры гады акупацыі ў невялікай вёсачцы фашысты стварылі ў раёне чыгуначнага вакзала адзін з найбуйнейшых перасыльных пунктаў Гомельскай вобласці, а таксама велізарны шпіталь для лячэння салдат і афіцэраў. У 1943 годзе па загадзе Гітлера ў вёсцы Чырвоны Бераг ствараецца адзін з пяці дзіцячых донарскіх канцлагераў для дзяцей - поўных донараў. Праз перасыльны пункт в Чырвоны Бераг прайшло больш за 15 тысяч чалавек, з іх 12 тысяч – гэта дзеці да 15 гадоў. Падлічыць, колькі дакладна загінула людзей у раёне перасыльнага пункта ў Чырвоным Беразе, да гэтага часу не ўдалося, але па прыблізных дадзеных гэта каля 5,3 тысячы чалавек, з іх 4,5 тысячы – дзеці да 15 гадоў.
▲ У 60-70–х гадах у вёсцы была вайсковая часць № 55461, крухмала-патачны завод (крухмальных заводаў у Беларусі шмат, а крухмала-патачны адзіны), варэнневарачны завод, цэх першаснай перапрацоўкі малака, хлебапякарня, 2 саўгасы: “Чырвонабярэжскі” і “Саўгас-тэхнікум”, лясніцтва, магутная электрападстанцыя, чыгуначная станцыя, 4 харчовыя магазіны, 2 магазіны гаспадарчых вырабаў, 2 прамтаварныя магазіны, абутковы, кніжны, 3 сталоўкі, 2 невялікія буфеты. У сацыяльную структуру вёскі ўваходзілі сельскагаспадарчы тэхнікум, сярэдняя і музычная школы, бібліятэка, 3 дзіцячыя яслі-садкі, Дом культуры, два аддзяленні сувязі, аптэка, 4 кінатэатры. Раз у месяц прыязджалі вагон-лаўка і вагон-клуб.
▲ Да 1962 года ў склад Чырвонабярэжскага с/с уваходзілі пасёлак вучгаса “Чырвоны Бераг”, пасёлак чыгуначнай станцыі “Чырвоны Бераг” – Прыстань, пасёлак Новы Александроў, хутары Прырэчча, Рассвет, Цёсы, Кадзішча.
▲ 15 кастрычніка 2009 года вёска Чырвоны Бераг зарэгістравана як аграгарадок.
== Транспарт ==
Вядомыя ўраджэнцы Чырвонага Берага:
* Гаўрыльчык Яўген Нічыпаравіч (1928-2001), "Заслужаны майстар прафтэхадукацыі БССР" (1985).
* Гаварушка Пётр Іванавіч (1923-1997), прафесар Ленінградскай (Санкт-Пецярбургскай) Дзяржаўнай кансерваторыі (Акадэміі) ім.Н.А.Рымскага-Корсакава. Заслужаны дзеяч мастацтваў РСФСР (1978). Сапраўдны член Пятроўскай Акадэміі навук і мастацтваў (1997). Аўтар падручнікаў "Асновы гульні на баяне" (1963), "Школа гульні на баяне" (1965). ▼
* Галавач Любоў Марцінаўна, урач, "Ганаровы грамадзянін г. Светлагорск", Рэспубліка Беларусь. ▼
▲Гаварушка Пётр Іванавіч (1923-1997), прафесар Ленінградскай (Санкт-Пецярбургскай) Дзяржаўнай кансерваторыі (Акадэміі) ім.Н.А.Рымскага-Корсакава. Заслужаны дзеяч мастацтваў РСФСР (1978). Сапраўдны член Пятроўскай Акадэміі навук і мастацтваў (1997). Аўтар падручнікаў "Асновы гульні на баяне" (1963), "Школа гульні на баяне" (1965).
* Грахоўскі Іван Аляксандравіч (1885-193?), бацька вядомага беларускага паэта і пісьменніка Грахоўскага Сяргея Іванавіча (1913-2002). У 1936 годзе арыштаваны і пакараны за "сувязь з нацыяналістамі". ▼
* Рудкоўскі Раман Раманавіч, горны інжынер-геафізік, кандыдат геолага-мінералагічных навук (1991). ▼
▲Галавач Любоў Марцінаўна, урач, "Ганаровы грамадзянін г. Светлагорск", Рэспубліка Беларусь.
* Ткачоў Павел Мікітавіч (1926-2013), паэт, краязнаўца, празаік ▼
* Шкляр Юрый Львовіч, дацэнт Менскага Дзяржаўнага Лінгвістычнага Універсітэта (нямецкая мова), кандыдат філалагічных навук (1987). ▼
▲Грахоўскі Іван Аляксандравіч (1885-193?), бацька вядомага беларускага паэта і пісьменніка Грахоўскага Сяргея Іванавіча (1913-2002). У 1936 годзе арыштаваны і пакараны за "сувязь з нацыяналістамі".
▲Рудкоўскі Раман Раманавіч, горны інжынер-геафізік, кандыдат геолага-мінералагічных навук (1991).
▲Ткачоў Павел Мікітавіч (1926-2013), паэт, краязнаўца, празаік
▲Шкляр Юрый Львовіч, дацэнт Менскага Дзяржаўнага Лінгвістычнага Універсітэта (нямецкая мова), кандыдат філалагічных навук (1987).
{{Commons|Category:Krasny Berah}}
| 