Пераклады Бібліі на беларускую мову: розьніца паміж вэрсіямі

 

== Першыя спробы ==

 

 

== Вялікае Княства Літоўскае ==

 

=== Пазьнейшыя пераклады ===

 

Наступным значным перакладам зьявілася праца [[Васіль Цяпінскі|Васіля Цяпінскага]]. Ён быў вядомым прыхільнікам Рэфармацыі ў Беларусі, заснаваў ва ўласным маёнку [[Цяпіна]] друкарню. Каля 1580 року Цяпінскі выдаў Эвангельлі [[Эвангельле паводле Мацьвея|паводле Мацьвея]], [[Эвангельле паводле Марка|Марка]] і пачатак [[Эвангельле паводле Лукі|паводле Лукі]] ў два слупкі: царкоўнаславянскай і беларускай мовамі. Гэтыя працы захаваліся да нашага часу ў двух асобніках. Паводле [[Карскі|Карскага]], беларускі пераклад зроблены з [[Біблія Сымона Буднага|польскамоўнага тэксту]] [[Сымон Будны|Сымона Буднага]] 1572 року, царкоўна-славянскі — паводле нейкага паўднёва-заходняга ізводу<ref name="salaviejka11-12" />.

 

=== Пераклад Дзекуць-Малея ===

Адным зь першых у пратэстанцкім асяродку, хто зьвярнуўся да ідэі перакладу, быў [[Баптызм|баптысцкі]] прэсьбітар зь [[Берасьце|Берасьця]] [[Лукаш Дзекуць-Малей]]. На пачатку [[1920-я|20-х рокаў]] XX стагодзьдзя ён пераклаў на сучасную [[Беларуская мова|беларускую мову]] [[Пераклад Бібліі Дзекуць-Малея|чатыры Эвангельлі]], выдадзеныя «[[тарашкевіца]]й» цягам 1926—1930 рокаў. Пазьней свае паслугі перакладу прапанаваў [[Антон Луцкевіч]], і ў 1931 року выйшаў іх [[Пераклад Бібліі Дзекуць-Малея і Луцкевіча|супольны пераклад]] [[Новы Запавет|Новага Запавету]] і [[Псалтыр|псальмаў]].

 

=== Пераклад Гадлеўскага ===

[[Файл:Čatyry Ewanelii.jpg|міні|180пкс|Вокладка кнігі «Čatyry Ewanelii» ў перакладзе [[Вінцэнт Гадлеўскі|Вінцэнта Гадлеўскага]]]]

Сярод каталіцкага духавенства найбольш чынна працаваў над стварэньнем беларускай Бібліі рымска-каталіцкі сьвятар [[Вінцэнт Гадлеўскі]]. Ягоны [[Пераклад Бібліі Гадлеўскага|камэнтаваны пераклад]] быў зроблены яшчэ да 1930 року, аднак супрацьстаяньне каталіцкіх уладаў дазволіла выдаць ягоныя «Čatyry Ewanelii i Apostalskija Dziei» [[лацінка]]й толькі ў 1938. Перакладнік выкарыстоўваў уласьцівую для польскай мовы рэлігійную тэрміналёгію і карыстаўся польскай тапанімікай.

 

=== Пераклад Станкевіча ===

Першым, хто пераклаў усю Біблію на сучасную беларускую мову, стаў вядомы гісторык мовы, лексыкограф і дасьледнік беларускіх старадаўнасьцяў [[Янка Станкевіч]]. Выкананы ў супрацоўніцтве зь вельмі кваліфікаваным гэбраістам [[Майсей Гітлін|Майсеем Гітліным]], [[Пераклад Бібліі Станкевіча|пераклад]] зроблены з арыгіналу<ref name="labadz_dubian">{{Спасылка|аўтар = Глеб Лабадзенка.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |cуаўтары = |дата публікацыі = 20 сакавіка 2012|url = http://labadzenka.by/?p=16729|загаловак = Ірына Дубянецкая: Беларусь 1000 гадоў жыве без Бібліі|фармат = |назва праекту = Блог Глеба Лабадзенкі|выдавец = |дата = 12 красавіка 2012|мова = |камэнтар = }}</ref> (Стары Запавет — з габрэйскай, Новы Запавет — з грэцкай моваў) і тэкстуальна не саступае ў даставернасьці пераўтварэньня клясычным перакладам. Ён, аднак перанасычаны [[дыялектызм]]амі і [[нэалягізм]]амі. Сьпярша ў 1970 року ў Нью-Ёрку быў выдадзены «Новы Закон», а ў 1973 — і ўся «Сьвятая Біблія», абедзьве тарашкевіцай.

 

=== Пераклад БПЦ ===

У [[1989]] годзе Менскі [[мітрапаліт]] [[Філарэт (Вахрамееў)|Філарэт]] стварыў Біблійную камісію<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Архіпастыр і Беларусь|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=55491|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=20 сакавіка 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-03-20 51 (26659)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/55492/20sak-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref> [[Беларускі экзархат Расейскай праваслаўнай царквы|Беларускага экзархату Расейскай праваслаўнай царквы]], якая выдала [[Пераклад Бібліі Беларускім экзархатам РПЦ|па-беларуску Эвангельле]]. У яго аснову пакладзены досьвед царкоўнаславянскага тэксту [[Елізавецінская Біблія|Елізавецінскае Бібліі]].

 

=== Пераклад Сёмухі ===

[[Файл:Sjomucha-4.jpg|міні|180пкс|[[Васіль Сёмуха]], аўтар поўнага перакладу [[Біблія|Бібліі]] на [[Беларуская мова|беларускую мову]]]]

У 2002 року ў [[Менск]]у выдадзеная поўная [[Пераклад Бібліі Сёмухі|Біблія клясычным правапісам]] у перакладзе [[Васіль Сёмуха|Васіля Сёмухі]] пад рэдакцыяй місыянэра Юркі Рапецкага (Канада) і з дапамогай мітрапаліта [[БАПЦ|Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы]] [[Мікалай Мацукевіч|Мікалая]]. Асновай для ягонага перакладу стаў [[расейскі Сынадальны пераклад]] 1840 року. Сёмухаў пераклад вельмі багаты моўна, аднак крытыкуецца за «непрыкрытую вольнасьць у перакладзе цяжкіх месцаў, дыялектнае напісаньне біблійных імёнаў, нарэдка да страты іх запаветнай этымалёгіі»<ref name="katecheta" />; акрамя таго, дасьледніца [[Ірына Дубянецкая]], доктар сакральнае філязофіі, заўважае, што крыніца перакладу — расейская Сынадальная Біблія — мае сама па сабе шмат тэкстуальных памылак<ref name="labadz_dubian" />.

 

=== Пераклад Чарняўскага ===

У 1968 року дабраславеньне на пераклад Бібліі ад [[Папа рымскі|Папы рымскага]] [[Павал VI (папа рымскі)|Паўла VI]] атрымаў ксёндз [[Уладзіслаў Чарняўскі]]<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |cуаўтары = |дата публікацыі = 16 лютага 2012|url = http://new.racyja.com/news/vyishau-novy-peraklad-biblii-na-belaruskuyu-movu|загаловак = Выйшаў новы пераклад Бібліі на беларускую мову|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Радыё Рацыя]]|дата = 12 красавіка 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>. [[Пераклад Бібліі Чарняўскага|Ягоны пераклад]] ствараўся на аснове польскае «[[Біблія тысячагодзьдзя|Бібліі тысячагодзьдзя]]» з выкарыстаньнем тэкстаў лацінскай «[[Вульгата|Вульгаты]]», расейскага [[Расейскі Сынадальны пераклад|Сынадальнага перакладу]] і польскае [[Біблія Якуба Вуйка|Бібліі Якуба Вуйка]]. У 1995—1998 роках Уладзіслаў Чарняўскі перадаў рукапісы [[Антоні Бокун|Антонію Бокуну]], цяпер пастару пратэстанцкае царквы «[[Ян Прадвесьнік (царква)|Ян Прадвесьнік]]», які ў 1997 року зьдзейсьніў выданьне Кнігі Роду, у 1999 — Новага Запавету ў арыгінале і ў 2002 — [[Пяцікніжжа Майсеева|Пяцікніжжа]]<ref name="bartnicki75291">{{Спасылка|аўтар = а. Сяргей Сурыновіч.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |cуаўтары = |дата публікацыі = 7 красавіка 2012|url = http://bartnicki.livejournal.com/75291.html|загаловак = Біблія, што зачыніла стагоддзе…|фармат = |назва праекту = Блог Сяргея Сурыновіча|выдавец = [[LiveJournal]]|дата = 29 лютага 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>. Вэрсія Чарняўскага зьмяшчае больш беларускіх паняткаў, азначэньняў, канструкцыяў у параўнаньні зь іншымі «апалячанымі» каталіцкімі перакладамі<ref name="pravenc18" />.

 

=== Пераклад Беларускага Біблійнага таварыства ===

Антоні Бокун таксама дапамог наладзіць кантакты прадстаўнікоў [[Біблейскае таварыства ў Рэспубліцы Беларусь|Беларускага Біблійнага таварыства]] з ксяндзом Чарняўскім. Пазьней да гэтае справы далучыліся айцец [[Андрэй Абламейка]] і айцец [[Сяргей Гаек]]<ref>{{Спасылка|аўтар = Сяргей Абламейка.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |cуаўтары = |дата публікацыі = 29 сьнежня 2001|url = http://archive.svaboda.org/programs/symbal/2001/12/20011229045622.asp|загаловак = Які будзе лёс перакладу Бібліі айца Ўладыслава Чарняўскага?|фармат = |назва праекту = Сымбаль веры|выдавец = [[Радыё «Свабода»]]|дата = 26 красавіка 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>. Незадоўга да сваёй сьмерці, пры канцы 2001 року, Уладзіслаў Чарняўскі перадаў Біблійнаму таварыству правы на выданьне ўласных рукапісаў. Дасьледчыкі таварыства распачалі іх дапрацоўку і набор, і ўжо ў 2003 року выйшла новае выданьне Новага Запавету. Цягам наступных рокаў вялася праца па рэдагаваньні тэксту поўнае Бібліі, да якое былі прыцягнутыя навукоўцы-лаціністы Жанна Некрашэвіч-Кароткая і Тацяна Федасеева. Падчас іхняе працы тэкст Чарняўскага зьвяраўся з [[Новая Вульгата|Новай Вульгатай]], быў набліжаны да сынадальнага перакладу і пазбавіўся дыялектызмаў з гаворак Гарадзеншчыны і Валожыншчыны, дзе Ўладзіслаў Чарняўскі нарадзіўся і мешкаў значную частку жыцьця<ref name="bartnicki75291" />.

 

=== Іншыя пераклады ===

У эміграцыі перакладамі біблійных тэкстаў займаліся а. [[Леў Гарошка]], арцыбіскуп [[БАПЦ]] [[Мікалай Мацукевіч|Мікалай (Мацукевіч)]] («Напрастольнае сьвятое Эвангельле» тарашкевіцай, Таронта, 1988), а. [[Аляксандар Надсан]] («Боская літургія між сьвятымі Айца нашага Яна Залатавуснага», 1999), [[Ян Пятроўскі]] («Гэнэзіс», 1984, «Кніга Эклезіяста, або Прапаведніка», 1987, «Эвангеле паводля Сьв. Яна», 1991), [[Міхась Міцкевіч]]. Пасьля закону аб веравызнаньнях у СССР да перакладу Бібліі зьвярнуўся [[Анатоль Клышка]] (Новы Запавет).

 

== Параўнаньне перакладаў ==

|isbn = 1-58712-085-2

|наклад = 10000

}}