Артаэпія ўкраінскай мовы: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Радок 3:
Ва ўкраінскай літаратурнай мове вымаўленьне слоў і словаспалучэньняў падпарадкоўваецца наступным правілам:
=== Галосныя гукі ===
* Галосныя гукі ва ўкраінскай літаратурнай мове пад націскам вымаўляюцца выразна, дакладна: [''нака́з''], [''го́рдість''] (гонар), [''у́сно''] (вусна), [''се́ла''] (вёскі), [''кри́ца''] (сталь), [''лі́вий''] (левы). Для літаратурнай мовы характэрна таксама выразная вымова
* У ненаціскных складах [е] вымаўляецца з набліжэньнем да [и], а [и] гучыць падобна да [е]. Напрыклад: [''се<sup>и</sup>ло''] (вёска), [''те<sup>и</sup>че''] (цячэ), [''ди<sup>е</sup>вис'''] (глядзі). Аднак у залежнасьці ад месца ў слове, ад характару суседніх гукаў набліжэньне [е] да [и] і [и] да [е] не заўсёды аднолькавае. Перад складам з націскным [е] галосны [и] вымаўляецца як [еи], a галосны [е] перад складам з націскным [и] гучыць як [иі] [''т'''еи'''хенький''] (ціхенькі) [''м'''иі'''ні''] (мне). Ненаціскны [и] перад наступным [q] вымаўляецца выразна [''добрий''] (добры), [''ч'''еи'''рвоний''] (чырвоны)<ref>[[:uk:Тоцька Ніна Іванівна|Тоцька Н. І.]] Сучасна українська літературна мова. Фонетика, орфоепія, графіка, орфографія.
* Звонкія зычныя [дж], [дз], [дз'] ва ўкраінскай літаратурнай мове вымаўляюцца як адзіны гук, што адрозьнівае іх ад вымаўленьня гукаспалучэньняў [д] + [ж], [д] + [з], [д] + [ з '].▼
=== Зычныя гукі ===
▲* Звонкія зычныя [дж], [дз], [дз']
* Шыпячыя зычныя [ж], [ч], [ш], [дж] перад галоснымі [а], [о], [у], [е], [и] і перад зычнымі вымаўляюцца ва ўкраінскай літаратурнай мове цьвёрда.
* У маўленчым струмені зычныя гукі [ж], [ч], [ш] прыпадабняюцца наступным гукам [з], [ц], [з], а гукі [з], [ц], [з] прыпадабняюцца наступным [ж], [ч], [ш]. Вымаўляецца [''звазься''], [''стезьці''], [''смієсься''], [''не муцься''], [''ріцьці''], [''зрішши''], [''жчепленьня''], пішацца ''зважся'' (наважся), ''стежці'' (сьцежцы), ''смієшся'' (сьмяешся), ''не мучся'' (не пакутуй), ''річці'' (рэчцы), ''зрісши'' (павялічыўшыся), ''зчеплення'' (счапленьне).
Радок 11 ⟶ 14:
* У маўленчым струмені звонкі гук [з] у спалучэньні зь іншымі зычнымі вымаўляецца звонка: ''[з]'їзд'' (зьезд), ''[з]боку'', ''[з]года'', ''лі[з]ти'' (лезьці), ''Моро[з]ко'' (Марозка). Прэфікс з, як [[прыназоўнік]], перад глухім зычным пераходзіць у ''с''-: вымаўляецца [сьцідити] пішацца ''зцідити'' (зцадзіць), вымаўляецца [''ссушити''] пішацца ''зсушити'' (засушыць). Зьмена прэфікса ''з''- на ''с''- замацоўваецца правапісам, калі прэфікс стаіць перад [к], [п], [т], [х], [ф]: ''сказати'' (сказаць), ''спитати'' (спытаць), ''стурбований'' (занепакоены), ''схилити'' (схіліць), ''сфотографувати'' (сфатаграфаваць).
* У маўленчым струмені глухія зычныя перад звонкімі прыпадабняюцца да парных звонкіх, азванчаюцца: вымаўляецца [''бородьба''], але пішацца ''боротьба'' (барацьба), вымаўляецца [''прозьба''], але пішацца ''просьба'', вымаўляецца [''ходжби''], але пішацца ''хоць би'' (хоць бы).
* У маўленчым струмені зычныя [д], [т], [л], [н], [з], [с], [ц]
* Зычны [в] у канцы склада, у пачатку слова перад зычным вымаўляецца як нескладовы гук [ў], які ня можа прыпадабняцца глухому зычнаму [ф]. У маўленчым струмені адбываецца чаргаваньне гукаў [у]
* Чаргаваньне [у]
:: 1. ''Вік живи
:: 2. ''А скільки '''в'''[''ў''] нас багатства і щастя золотого'' (а колькі ў нас багацьця і шчасьця залатога).
:: 3. ''Джериха встала '''й''' собі пішла в хату'' (Джэрыха ўстала й сабе пайшла ў хату).
:: 4. ''Ті очі так '''і''' променилися
* У пачатку маўленьня перад словам, якое пачынаецца зычным гукам, вымаўляецца і адпаведна пішацца [у]: '''''У''' лісі був, а дров не бачи'''в'''[''ў'']'' (У лесе быў, а дроў ня бачыў). Перад словам, якое пачынаецца з галоснага, гучыць зычны [в]: '''''В'''[''ў''] автобусі багато людей'' (у аўтобусе багата людзей). Чаргаваньне [у]
== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://izbornyk.org.ua/pravopys/pravopys2012.htm Український правопис / Ред.: Є. І. Мазніченко, Н. М. Максименко, О. В. Осадча. — К.: Наукова думка, 2012. — 288 c. {{ref-uk}}]
| |||