Вікіпэдыя

Прыстаўка (мовазнаўства): розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Lš-k. (гутаркі | унёсак)
13 333 праўкі
стыль
Jauhienij (гутаркі | унёсак)
34 504 праўкі
Радок 1:
'''Прыстаўка''', '''прэфікс'''  — службовая [[марфэма]], што ўжываецца перад [[корань|коранем]] і надае [[слова|слову]] новае [[лексычнае значэньне]] ці [[граматычнае значэньне|граматычнае]]. Часьцей надае новае лексычнае значэньне.
 
Прэфіксы заўсёды матэрыяльна выражаныя марфэмы, у адрозьненьне ад [[суфікс]]аў, [[афікс|канчаткаў]] і ад [[інтэрфікс]]аў.
 
== Асаблівасьці прэфіксаў ==
* Ня маюць строгага замацаваньня за той ці іншай [[часьціна мовы|часьцінай мовы]] (прэфікс пад-: падгрупа (назоўнік), падземны (прыметнік), паддаць (дзеяслоў)).
* Заўсёды далучаюцца толькі да цэлага [[слова]], а не да [[аснова слова|асновы]].
* Не зьмяняюць прыналежнасьці вытворнага слова да [[часьціна мовы|часьціны мовы]]. У [[беларуская мова|сучаснай беларускай мове]] існуе толькі 2 словы, у якіх прэфікс пераводзіць [[назоўнік]] у [[прыслоўе]]: накрыж, навек. Калі прыстаўка ужываецца ў спалучэньні з [[суфікс]]ам, то яна далучаецца толькі да асновы слова. У такім выпадку можа пераводзіць слова ў іншую часьціну мовы.
 
== Віды прэфіксаў ==
 
=== Паводле функцыі ===
* Дэрывацыйныя (словаўтваральныя).
* Рэляцыйныя (словазьменныя) – — толькі прыстаўка най- у найвышэйшай ступені параўнаньня [[прыметнік|прыметнікаў]]аў.
*Сінкрэтычныя Сынкрэтычныя (служаць для утварэньня закончанага трываньня [[дзеяслоў|дзеясловаў]]).
===Паводле паходжаньня===▼
 
*Спрадвечнабеларускія (крыніцай служаць службовыя часьціны мовы ([[прыназоўнік]]і, [[часьціца|часьціцы]]), самастойныя часьціны мовы, прыстаўкі).▼
▲=== Паводле паходжаньня ===
*Запазычаныя (з [[грэцкая мова|грэцкай мовы]] (а-, анты-, гіпэр-), з [[Лацінская мова|лацінскай мовы]] (інтэр-), з [[француская мова|францускай мовы]] (дэ-, дэз-)).▼
▲* Спрадвечнабеларускія (крыніцай служаць службовыя часьціны мовы ([[прыназоўнік]]і, [[часьціца|часьціцы]]), самастойныя часьціны мовы, прыстаўкі).
===Паводле фанэмнага складу===
▲* Запазычаныя (з [[грэцкая мова|грэцкай мовы]] (а-, анты-, гіпэр-), з [[Лацінская мова|лацінскай мовы]] (інтэр-), з [[француская мова|францускай мовы]] (дэ-, дэз-)).
*Монафанэмныя (складаюцца з адной [[фанэма|фанэмы]]),▼
 
*Поліфанэмныя (складаюцца з 2 і болей фанэмаў).▼
=== Паводле фанэмнайфанэмнага складу структуры===
▲* Монафанэмныя (складаюцца з адной [[фанэма|фанэмы]]),
▲* Поліфанэмныя (складаюцца з 2 і болей фанэмаў).
 
=== Паводле фанэмнай структуры ===
Паводле пачатковага [[гук]]у:
* прыкрытыя (пачынаюцца з зычнага гуку)
* непрыкрытыя (пачынаюцца з галоснага гуку).
Паводле канцавога гуку:
* закрытыя (заканчваюцца на зычны гук)
* адкрытыя (заканчваюцца на галосны гук).
 
=== Паводле спалучальнасьці (валентнасьці) ===
* Мультывалентныя (рэгулярныя) – — сустракаюцца ў вялікай колькасьці слоў, утвараюць вялікую колькасьць вытворных.
* Унівалентныя (нерэгулярныя) – — маюць абмежаваную спалучальнасьць.
 
== Літаратура ==
* Беларуская граматыка: У 2 ч. – — Мінск: Навука і тэхніка. – — Ч. 1. Фаналогія Арфаэпія. Марфалогія. Словаўтварэнне. Націск, 1985.
* Шакун Л. М.  Словаўтварэнне. Мінск: Вышэйшая школа, 1978.
* Шуба П. П.  Сучасная беларуская мова. Марфаналогія. Марфалогія. Мінск, 1987.
 
[[Катэгорыя: Мовазнаўства]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Прыстаўка_(мовазнаўства)»