|
=== Перадумовы ===
У ліпені [[1917]] году буржуазны [[Часовы ўрад]] у [[Расея|Расеі]] перайшоў да адкрытай барацьбы з [[Саветы|Саветамі]]. Двоеўладзьдзе скончылася. [[Бальшавікі]] перайшлі ў падпольле й узялі курс на падрыхтоўку ўзброенага паўстаньня. У кастрычніку 1917 году яны атрымалі перамогу й улада перайшла ў рукі Саветаў. Найвышэйшым органамворганам савецкай улады на [[Беларусь|Беларусі]] быў Абласны выканаўчы камітэт Заходняй вобласьці і фронту ([[Аблвыканкамзах]]).
У той жа час (ліпень 1917 году) актывізаваліся беларускія нацыянальныя сілы, якія правялі ІІ зьезд беларускіх нацыянальных арганізацыяў, прынялі рашэньне дабіваццадамагацца аўтаноміі Беларусі ў складзе дэмакратычна-рэспубліканскай Расеі. На зьездзе ўтварылася Цэнтральная Рада, якая пасьля кастрычніка 1917 году была пераўтвораная ў [[Вялікая Беларуская Рада|Вялікую Беларускую Раду]] (ВБР). ВБР не прызнала ўладу Аблвыканкамзаху, бо разглядала яго як выключна франтавы органворган улады. Супрацоўніцтва ВБР і Аблвыканкамзаху ў справе стварэньня беларускай дзяржаўнасьці не адбылосяадбылася.
Ужо [[5 сьнежня]] 1917 году, адолеўшы ўсе перашкоды і рознагалосьсі ваеннага часу, беларускі народ арганізаваўзарганізаваў у Менску [[Першы Ўсебеларускі кангрэс]], на які сабралася 1872 дэлегаты з усіх этнічных беларускіх абшараў — ад Смаленшчыны да Беласточчыны. Ніводнаму з паняволеных народаў былой імпэрыі гэткага прадстаўнічага зьезду ў той час склікаць не ўдалося. Нават на Другі Ўсерасейскі зьезд Саветаў, якім так ганарылася потым бальшавіцкая ўлада, сабралася толькі 649 дэлегатаў. Старшынём зьезду быў абраны прафэсар [[Ян Серада]], ганаровым старшынём акадэмік [[Яўхім Карскі]]. На зьезьдзе быў агучаны лозунглёзунг «Няхай жыве Беларуская Народная Рэспубліка!» Усебеларускі кангрэс абвясьціў сябе найвышэйшым органамворганам улады Беларусі і не прызнаў тут легітымнасьць бальшавіцкай улады. Аднак зьезд не пасьпеў давесьцідакончыць сваюсваёй працу да канцапрацы. Новыя бальшавіцкія ўладары так спалохаліся нацыянальнага самавызначэньня беларусаў, што на разгон зьезду кінулі ўзброеных салдатжаўнераў з кулямётамі і бронетэхнікай. Дэлегаты Ўсебеларускага зьезду вельмі позна зразумелі, што над зьездам навісла пагроза гвалтоўнага разгону з боку бальшавіцкага [[Аблвыканкамзах]]у. Яшчэ ў пачаткунапачатку сьнежня 1917 году з дэлегатаў Усебеларускага кангрэсу сфармавалася Ваенная камісія, у якую ўвайшлі каля 100 чалавек, у тым ліку два генэралы — Кіпрыян Кандратовіч і Алексіеўскі (камандзер Свэабарскай фартэцыі, якая падпарадкоўвалася Петраградзкаму гарнізону). ДзесьціНедзе ў сярэдзіне сьнежня Ваенная камісія накіравала свайго прадстаўніка Васіля Русака ў Воршу, каб той дамовіўся з камандзерам тамтэйшага кавалерыйскага эскадрону, прыхільнікам Вялікай Беларускай Рады ротмістрам Якубенем пра таемную перадысьлякацыюперадыслякацыю эскадрону ў Менск для забесьпячэньня аховы Ўсебеларускага кангрэсу. Але гэты крок быў запозьненым.
У ноч з 17 на 18 сьнежня 1917 году (паводле старога стылю) бальшавікі зьезд разагналі. Дэлегаты былі бяз зброі й не змаглі супрацьстаяць узброеным бальшавіцкім салдатамжаўнерам. Але той зьезд, адбіваючыся ад бальшавіцкіх пагромшчыкаў, пасьпеў прагаласаваць за самавызначэньне Беларусі. Абраная дэлегатамі Рада Ўсебеларускага кангрэсу атрымала ўсе юрыдычныя і маральныя паўнамоцтвы на далейшую пабудову дзяржавы. І ў адпаведнасьці з гэтым, у далейшым ([[25 сакавіка]] [[1918]] году) Выканкам Рады Ўсебеларускага кангрэсу абвясьціў Беларускую Народную Рэспубліку, і беларускі народ атрымау дзяржаўнасьць. Працэдура гэтатая была юрыдычна бездакорнай. Але ж тады, у сьнежні 1917 году, на загад бальшавіцкага Аблвыканкамзаху пад кіраўніцтвам камісара [[Крывашэін|М. І. Крывашэіна]] быў разагнаны [[Першы Ўсебеларускі кангрэс]]. Ужо 18 сьнежня дэлегаты Рады Ўсебеларускага кангрэсу, у складзе 56 чалавек на чале зь [[Язэп Лёсік|Язэпам Лёсікам]], патаемна сабраліся ў чыгуначным дэпо пад аховай рабочай дружыны і вырашылі падпарадкаваць сабе [[Цэнтральная Беларуская Вайсковая Рада|Цэнтральную Беларускую Вайсковую Раду (ЦБВР)]], а таксама выдзелілі саз свайго складу больш мабільны кіроўны органворган — Выканаўчы Камітэт Рады Ўсебеларускага кангрэсу. Ён зрабіўся юрыдычным і маральным пераемнікам усёй улады, якая належыланалежала Першаму Ўсебеларускаму кангрэсу. Выканкам Усебеларускага кангрэсу атрымаў даручэньне, як толькі будзе магчымым, узяць уладу на Беларусі ў свае рукі і рыхтавацца да гэтага вырашальнага моманту.
[[9 сьнежня]] 1917 году паміж [[Савецкая Расея|Савецкай Расеяй]] і [[Нямеччына]]й пачаліся мірныя перамовы, якія былі сарваныя па віне [[Леў Троцкі|Льва Троцкага]]. Нямецкае камандаваньне аддалоаддала сваім войскам загад пачаць [[18 лютага]] 1918 году наступленьне, што рэзка абвастрыла сытуацыю на Заходнім фронце. Нямецкія войскі хутка набліжаліся да [[Гомель|Гомелю]] і [[Менск]]у. У такіх умовах кіраўніцтва Аблвыканкамзаху і СНК Заходняй вобласьці мусіла сьпешна эвакуявацца ў [[Смаленск]].
=== Абвяшчэньне ===
|
