Юравічы: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
шаблён, дапаўненьне |
дапаўненьне |
||
Радок 54:
|Колер = {{Колер|Беларусь}}
}}
'''Ю́равічы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Прыпяць]]. Цэнтар [[Юравіцкі сельсавет (Калінкавіцкі раён)|сельсавету]] [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзяцца за
Юравічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]], адзін з рэлігійных цэнтраў [[Палесьсе|Палесься]]. У мясцовым касьцёле колісь захоўваўся [[Юравіцкі абраз Маці Божай|цудоўны абраз Маці Божай]], які карыстаўся вялікаю пашанаю ў навакольнага насельніцтва.
== Гісторыя ==
Выяўленыя археолягамі гарадзішча раньняга жалезнага веку (на тэрыторыі саду) і курганны могільнік — з 14 насыпаў захаваліся 6 (на поўдзень ад гарадзішча), селішчы позьняга [[палеаліт]]у (у цэнтры вёскі), эпохі [[мэзаліт]]у (за 1—1,5 км на паўднёвы захад ад цэнтру вёскі) і эпохі [[нэаліт]]у (1 км на захад ад вёскі) сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў глыбокай старажытнасьці. Паводле легенды тут (прыкладна ў [[1170]]) існаваў [[Замак|горад]] Міжмосьце, але войны і набегі татараў яго ўшчэнт зруйнавалі. Згодна зь іншымі зьвесткамі, тут існаваў замак Відолічы, які ў [[1240]] спалілі татары.
Першы пісьмовы ўспамін пра Юравічы датуецца [[1430]]—[[1432]] гадамі. У [[1510]] [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] перадаў «на вечнасьць» сяло Багдану Сербіну. Пад [[1552]] Юравічы згадваюцца ў інвэнтары [[Мазырскі замак|Мазырскага замка]]. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) мясьціна ўвайшла ў склад [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]].
[[Файл:Theotokos of Juravičy. Маці Божая Юравіцкая (XX).jpg|міні|зьлева|200пкс|Абраз Маці Божай Юравіцкай, з старой паштоўкі]]▼
▲[[Файл:Theotokos of Juravičy. Маці Божая Юравіцкая (XX).jpg|міні|зьлева|200пкс|Абраз Маці Божай Юравіцкай
У 2-й палове [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] у Юравічах зьявіліся прадстаўнікі каталіцкага ордэна езуітаў, зь дзейнасьцю якіх зьвязваюць зьяўленьне цудоўнага абраза Маці Божай і ўзвядзеньне тут сакральнага комплексу. [[8 верасьня]] [[1673]] у Юравічах адбылося асьвячэньне капліцы, у якую ўрачыста ўнесьлі цудоўны абраз. У [[1742]] у Познані выйшла кніга «Крыніца ласкаў духоўных Панны Марыі з гораў Юравіцкіх». У [[1746]] у Юравічах збудавалі мураваны касьцёл. У [[1756]] тут адкрылася школа, пераўтвораная ў [[1778]] на калегіюм.▼
▲У 2-й палове [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] у Юравічах зьявіліся прадстаўнікі каталіцкага ордэна езуітаў, зь дзейнасьцю якіх зьвязваюць зьяўленьне цудоўнага абраза Маці Божай і ўзвядзеньне тут сакральнага комплексу. [[8 верасьня]] [[1673]]
У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Юравічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкім павеце]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Па ліквідацыі ордэна езуітаў у [[1820]] кляштар перайшоў да [[мазыр]]скіх бэрнардынаў.▼
Паводле адных звестак, мураваны касьцёл у Юравічах пачалі ўзводзіць у [[1701]] і завяршылі да [[1715]], згодна з другімі — яго заклалі ў [[1717]] і будавалі амаль 40 гадоў. [[27 красавіка]] [[1727]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аўгуст Моцны]] надаў мястэчку прывілей на штотыднёвыя таргі ў панядзелкі, а таксама [[год|рэгулярныя]] 4 кірмашы: першы на сьвятога Юр’я рускага ўвесну, другі — на сьвятога Юр’я ўвосень, трэці — на нараджэньне Панны Марыі сьвята рымскага, а чацьверты — на Пакровы рускія. У [[1742]] у Познані выйшла кніга «Крыніца ласкаў духоўных Панны Марыі з гораў Юравіцкіх». У [[1756]] тут адкрылася школа, пераўтвораная ў [[1778]] у калегіюм. [[5 верасьня]] [[1758]] абраз Божай Маці перанесьлі з драўлянага касцёла ў мураваны. У [[1778]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] наноў перавёў сяло ў шэрагі мястэчак.
Па здушэньні [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] расейскія ўлады зачынілі Юравіцкі кляштар, аднак у [[1841]]<ref>[[Аляксандар Ярашэвіч|Аляксандр Ярашэвіч]]. [http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm Пакуты Юравіцкага касцёла] // «[[Наша Вера]]» № 2 (24), 2003.</ref> будынкі вярнулі каталікам. Па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] ў [[1866]] расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл на царкву. Цягам [[1873]]—[[1876]] у межах палітыкі [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі Беларусі]] на бажніцу надбудавалі 12 [[Купал-цыбуліна|купалоў-цыбулінаў]]. У пачатку [[XX стагодзьдзе|XX ст.]] у Юравічах працавалі школа і аптэка, станам на [[1901]] зь мясцовай прыстані адправілі 501 тыс. [[пуд]]оў грузаў (лес, сельскагаспадарчыя прадукты) і разгрузілі 4 тыс. пудоў<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/120220/Юровичи Юровичи] // {{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>.▼
▲У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Юравічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкім павеце]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Па ліквідацыі ордэна езуітаў у [[1820]] кляштар перайшоў да [[мазыр]]скіх бэрнардынаў. У [[1836]] у мястэчку збудавалі драўляную царкву Сьвятой Багародзіцы.
[[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Юравічы ўвайшлі ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. У [[1958]] на загад мясцовага старшыні калгасу касьцёл пачалі разьбіраць на цэглу. У наш час вядзецца аднаўленьне бажніцы як уласнасьці [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]].▼
▲Па здушэньні [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] расейскія ўлады зачынілі Юравіцкі кляштар, аднак у [[1841]]<ref>[[Аляксандар Ярашэвіч|Аляксандр Ярашэвіч]]. [http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm Пакуты Юравіцкага касцёла] // «[[Наша Вера]]» № 2 (24), 2003.</ref> будынкі вярнулі каталікам. Станам на [[1834]] існавалі аднайменныя мястэчка (51 двор) і сяло (66 двароў), на [[1848]] — 115 двароў, на [[1866]] — 134. У [[1865]] адкрылася народная вучэльня (у [[1885]] — 45 навучэнцаў), у [[1875]] — жаночая (у [[1885]] — 28 навучэнак). Па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] ў [[1866]] расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл на царкву. Цягам [[1873]]—[[1876]] у межах палітыкі [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі Беларусі]] на бажніцу надбудавалі 12 [[Купал-цыбуліна|купалоў-цыбулінаў]]. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]) існавалі аднайменныя мястэчка (201 двор, царква, капліца, 2 малітоўныя школы, 40 крамаў, 4 майстэрні апрацоўкі скуры, 2 карчмы), сяло (108 двароў; капліца, 2 народныя вучэльні, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, хлебозапасны магазын, 2 вятракі, конны млын, карчма) і фальварак. У пачатку [[XX стагодзьдзе|XX ст.]]
[[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Юравічы ўвайшлі ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1926]] Юравічы вярнулі [[БССР]], дзе яны зрабіліся цэнтрам раёну (з [[8 ліпеня]] [[1931]] у Рэчыцкім раёне). Станам на [[1930]] існавалі вёскі Юравічы-1, Юравічы-2 (разам 2300 двароў) і мястэчка (114 двароў). У [[1936]] утварыўся народны хор, які неўзабаве атрымаў шырокую вядомасьць. [[27 верасьня]] [[1938]] статус паселішча панізілі да вёскі.
▲
Файл:Catholic Church and Monastery of Jesuits in Juravičy.jpg|Панарама
Файл:Juravičy. Юравічы (1865).jpg|Касьцёл і калегіюм езуітаў, абмеры [[1865]]▼
Файл:Juravičy, kaścioł-carkva (MP).jpg|Касьцёл па перабудове на [[Мураўёўкі|царкву-мураўёўку]]▼
</gallery></center>▼
== Насельніцтва ==
* '''[[XVI стагодзьдзе]]''': [[1552]] — 23 чал.
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1897]] — 1320 чал. у ''мястэчку Юравічы'' і 600 чал. у ''сяле Юравічы''
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1930]] — 1537 чал. у ''вёсках Юравічы-1'' і ''Юравічы-2'' і 463 чал. у ''мястэчку Юравічы''; [[1939]] — 2546 чал.; [[1959]] — 1861 чал.
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2004]] — 743 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}}</ref>
== Забудова ==
Плянаваньне Юравічаў складаецца з доўгай, дугападобнай вуліцы, блізкай да мерыдыянальнай арыентацыі, якая ў цэнтры перасякаецца амаль прасталінейнай шыротнай вуліцай. Забудова двухбаковая, пераважна драўляная, сядзібнага тыпу.
== Транспарт ==
Маюць транспартнае злучэньне палявой дарогай з шашай [[Гомель]] — [[Лунінец]] ({{Таблічка-by|Р|35}}), якая праходзіць за 2 км на ўсход ад вёскі.
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Выдатныя мясьціны ===
* Касьцёл і калегiюм езуітаў ([[1710]]—[[1746]])
▲* ''Помнікі археалёгіі'': [[Замак|горад]] пэрыяду Сярэднявечча ва ўрочышчы Гарадок, на правабярэжнай тэрасе ракі Прыпяць; стаянкі пэрыяду верхняга [[палеаліт]]у (менавіта тут 26 тыс. рокаў таму на рацэ Прыпяць месьцілася стаянка першабытнага чалавека). Адкрыў стаянкі ў [[1929]] беларускі археоляг [[Юльян Попель]].
=== Страчаная спадчына ===
Радок 83 ⟶ 108:
* На Юравіцкім абразе месьцілася срэбная карона, што ўскосна сьведчыць пра малавядомы, але важны момант — магчыма, мясцовы абраз Маці Божай быў каранаваны (агулам у сьвеце налічваецца менш за тры дзясяткі каранаваных абразоў)<ref>Яўген Малікаў. [http://gp.by/index.php?option=com_content&view=article&id=6763%3Anews6450&Itemid=57 Нябесная заступніца беларускага Палесся] // «Гомельская праўда», [[3 красавіка]] [[2008]].</ref>
* Каля Юравічаў знаходзіцца найвышэйшы пункт Калінкавіцкага раёну (167,5 м над узроўнем мора)
▲<center><gallery caption="Даўнія выявы Юравічаў" widths=150 heights=150 perrow="4">
▲Файл:Juravičy. Юравічы (XIX).jpg|Панарама мястэчка. Невядомы мастак, [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]
▲Файл:Catholic Church and Monastery of Jesuits in Juravičy.jpg|Панарама мястэчка. Літаграфія [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]
▲Файл:Juravičy. Юравічы (1865).jpg|Касьцёл і калегіюм езуітаў, абмеры [[1865]]
▲Файл:Juravičy, kaścioł-carkva (MP).jpg|Касьцёл па перабудове на [[Мураўёўкі|царкву-мураўёўку]]
▲</gallery></center>
== Крыніцы ==
Радок 98 ⟶ 115:
* Ісаенка, У. Ф. Юравічы над Прыпяццю. — Мн.: УП «Арты-Фэкс», 2000. — 65 с.: iл. ISBN 985-6119-43-X.
* {{Літаратура/ЭГБ|6-2}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}}
* [[Аляксандар Ярашэвіч|Аляксандр Ярашэвіч]]. [http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm Пакуты Юравіцкага касцёла] // «[[Наша Вера]]» № 2 (24), 2003.
* Руслан Гародка. [http://media.catholic.by/nv/n24/art2.htm Гісторыя цудадзенай іконы Маці Божай Юравіцкай] // «[[Наша Вера]]» № 2 (24), 2003.
* Марат Гаравы. [http://old.nv-online.info/index.php?c=ar&i=7074 Таямнiцы старога касцёла] // «[[Народная Воля]]» № 195—196, 7 сьнежня 2007.
* {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}}
* Jurewicze // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/630 630].
| |||