Панядзелкавыя дэманстрацыі ў НДР
Панядзе́лкавыя дэманстра́цыі ў Няме́цкай дэмакраты́чнай рэспу́бліцы (па-нямецку: Montagsdemonstrationen) — сэрыя мірных пратэстаў супраць ураду Нямецкай дэмакратычнай рэспублікі, якія адбываліся штопанядзелак у 1989—1990 роках.
Мінуўшчына
рэдагаваць
У Ляйпцыгу дэманстрацыі распачаліся 4 верасьня 1989 пасьля штотыднёвае малітвы за мір (ням. Friedensgebet), якая ладзілася ў Мікалаеўскім зборы прэсьбітэрам Крыстыянам Фюрэрам і ўрэшце перанеслася на прылеглы пляц Карла Маркса (цяпер Аўгустуспляц). Адчуўшы падтрымку лютэранскай царквы, незадаволеныя грамадзяне Ўсходняй Нямеччыны пачалі зьбірацца да царквы, адкуль і пачаліся негвалтоўныя дэманстрацыі з патрабаваньнямі правоў на свабоду перамяшчэньня і дэмакратычных выбараў.
Пасьля паведамленьняў пра ляйпцыскія падзеі праз заходненямецкую тэлевізію і знаёмых падобныя дэманстрацыі пачалі ладзіцца штопанядзелак і на іншых пляцах у розных местах НДР. Значным крытычным момантам сталі падзеі ў амбасадзе Фэдэратыўнай рэспублікі Нямеччыны ў Празе, у якой зь верасьня хаваліся тысячы ўсходненямецкіх грамадзянаў, жывучы ва ўмовах краінаў трэцяга сьвету. Міністар замежных справаў ФРН Ганс-Дытрых Геншэр дабіўся дазволу перавозкі іх на захад, аднак цягнікі па дарозе мусілі перасякаць тэрыторыю НДР. Геншэрава прамова з балькону была перапыненая эмацыйнымі водгукамі. У пачатку кастрычніка пры праезьдзе цягнікоў па цэнтральным вакзале Дрэздэну паліцыя была вымушаная прадухіляць спробы людзей заскочыць на іх.
Да 9 кастрычніка 1989, неўзабаве па сьвяткаваньні 40-х угодкаў утварэньня НДР, дэманстрацыі, якія пачаліся як сходы некалькіх соцень вернікаў у Мікалаеўскім зборы, вырасьлі да 70-тысячных (з 500 000 жыхароў Ляйпцыгу) мірных супрацьстаяньнях рэжыму. Самым вядомым скандаваньнем было «Мы народ!» (па-нямецку: Wir sind das Volk!) як напамін кіраўнікам пра тое, што дэмакратычная рэспубліка мусіць кіравацца народам, а не недэмакратычнай партыяй, якая нібыта прадстаўляе іхнія інтарэсы.
Некаторыя пратэстоўцы былі арыштаваныя, аднак да шырокіх рэпрэсіяў і разгонаў не дайшло дзякуючы таму, што мясцовыя кіраўнікі (лідэр СПА Гэльмут Гакенбэрг і гэнерал-маёр паліцыі Герхард Штрасэнбург) бяз пэўных загадаў з Усходняга Бэрліну і зьдзіўленыя нечакана вялікай колькасьцю актыўных грамадзянаў устрымаліся ад выкарыстаньня сілы. Пазьней Эган Крэнц казаў, што гэта ён аддаў загад ня ўмешвацца.
16 кастрычніка ў Ляйпцыгу сабраліся ўжо 120 000 чалавек, яшчэ праз тыдзень іх было 320 000. Пад іхнім ціскам 9 лістапада 1989 року быў разбураны Бэрлінскі мур, што стала знакам падзеньня камуністычнага рэжыму ў НДР.
Панядзелкавыя дэманстрацыі доўжыліся да сакавіка 1990, да часу першых шматпартыйных выбараў у Народную палату, якія паклалі пачатак узьяднаньню Нямеччыны.
Глядзіце таксама
рэдагавацьЛітаратура
рэдагаваць- Wolfgang Schneider et al. (Hrsg.): Leipziger Demontagebuch. Demo — Montag — Tagebuch — Demontage, Leipzig/Weimar: Gustav Kiepenheuer 1990
- Norbert Heber: Keine Gewalt! Der friedliche Weg zur Demokratie — eine Chronologie in Bildern, Berlin: Verbum 1990
- Jetzt oder nie — Demokratie. Leipziger Herbst 1989, Leipzig: C. Bertelsmann Verlag 1989
- Ekkehard Kuhn: Der Tag der Entscheidung. Leipzig, 9. Oktober 1989, Berlin: Ullstein 1992
- Karl Czok: Nikolaikirche — offen für alle. Eine Gemeinde im Zentrum der Wende, Leipzig: Evangelische Verlagsanstalt 1999
- Tobias Hollitzer: Der friedliche Verlauf des 9. Oktober 1989 in Leipzig — Kapitulation oder Reformbereitschaft? Vorgeschichte, Verlauf und Nachwirkung, in: Günther Heydemann, Gunther Mai und Werner Müller (Hrsg.) Revolution und Transformation in der DDR 1989/90, Berlin: Duncker & Humblot 1999, S. 247—288
- Martin Jankowski: «Rabet oder Das Verschwinden einer Himmelsrichtung». Roman. München: via verbis, 1999, ISBN 3-933902-03-7
- Thomas Küttler, Jean Curt Röder (Hrsg.): «Die Wende in Plauen», Plauen: Vogtländischer Heimatverlag Neupert Plauen 1991
- Martin Jankowski: Der Tag, der Deutschland veränderte — 9. Oktober 1989. Evangelische Verlagsanstalt, Leipzig 2007, ISBN 978-3-374-02506-0
- Schmemann, Serge, Upheaval in the East; Leipzig Marchers Tiptoe Around Reunification New York Times, December 19, 1989.