Палітбюро ЦК КПСС
Палітбюро́ ЦК КПСС (скарочана ад Палітычнае бюро ЦК КПСС) — кіруючы орган ЦК КПСС, у які ўваходзілі найбольш уплывовыя чальцы Цэнтральнага Камітэту, якія вызначалі палітыку партыі, а ва ўмовах аднапартыйнай сыстэмы — і ўсёй дзяржавы, паколькі, паводле Канстытуцыі СССР, кампартыя зьяўлялася «перадавым атрадам працоўных у іхнай барацьбе за будаўніцтва камуністычнага грамадзтва й прадстаўнічае кіруючае ядро ўсіх арганізацыяў працоўных, як грамадзкіх, гэтак і дзяржаўных» (1936), «кіруючай і накіравальнай сілай» савецкага грамадзтва (1977). Такім чынам, чальцы Палітбюро фактычна ўваходзілі ў шэрагі вышэйшага кіраўніцтва СССР, нават калі фармальна не займалі дзяржаўных пасад.
Упершыню Палітбюро ЦК РСДРП(б) на чале зь Ленінам было ўтворана на паседжаньні ЦК 10 (23) кастрычніка 1917 году дзеля палітычнага кіраўніцтва ўзброеным паўстаньнем, у яго ўваходзілі Андрэй Бубнаў, Рыгор Зіноўеў, Леў Каменеў, Ленін, Рыгор Сакольнікаў, Ёсіф Сталін, Леў Троцкі. Адноўлена як дзейны орган у 1919 годзе на VIII зьезьдзе РКП(б). Мела назоў Палітбюро ЦК РКП(б), пазьней — Палітбюро ЦК ВКП(б), на XIX зьезьдзе ВКП(б) у 1952 годзе было пераназвана ў Прэзыдыюм ЦК КПСС, на XXIII зьезьдзе КПСС 1966 году ізноў пераназвана ў Палітбюро ЦК КПСС. На Пленуме ЦК КПСС 16 кастрычніка 1952 году зацьверджана й абрана Бюро Прэзыдыюма ЦК, у складзе: Лаўрэнція Бэрыі, Мікалая Булганіна, Клімэнта Варашылава, Лазара Кагановіча, Георгі Малянкова, Міхаіла Пярвухіна, Максіма Сабурава, Ёсіфа Сталіна, Мікіты Хрушчова. 5 сакавіка 1953 году Бюро Прэзыдыюму ЦК КПСС было ліквідавана пастановай Сумеснага паседжаньня Пленума ЦК КПСС, Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету і Савету Міністраў СССР[1][2].
Паводле Статуту КПСС, Палітбюро ЦК КПСС абіралася на пленумах ЦК КПСС для кіраваньня працай партыі ў пэрыяд паміж пленумамі ЦК. Менавіта Палітбюро ЦК КПСС прымала рашэньні, якія апасьля зацьвярджаў ЦК КПСС. У склад Палітбюро ЦК КПСС уваходзілі чальцы Палітбюро (да 1990 году, таксама кандыдаты ў чальцы Палітбюро). У склад Палітбюро ЦК КПСС уваходзіла ад 8 (у пачатку 1920-х гадоў) да 25 (у 1970-х гадох) чальцаў. Як правіла, у яго ўваходзілі: Генэральны сакратар ЦК КПСС, старшыня Савета міністраў СССР, старшыні прэзыдыюмаў Вярхоўных саветаў СССР і РСФСР, першыя сакратары ЦК КПУ, першыя сакратары Маскоўскага гаркама й/ці Ленінградзкага абкаму КПСС, з 1973 году таксама старшыні КДБ, міністры замежных справаў і абароны. Пры Хрушчове ў склад Прэзыдыюма ЦК сталі ўключаць першых сакратароў некаторых рэспубліканскіх кампартыяў, гэтая традыцыя захавалася й пазьней, а ў 1990—1991 гады ў Палітбюро ўваходзілі першыя сакратары ўсіх рэспубліканскіх ЦК (у тым ліку адразу дзьвюх КП Эстоніі).
Рэкорд і антырэкорд працягласьці знаходжаньня ў складзе Палітбюро належаць дзьвюм Маршалам Савецкага Саюзу: даўжэй за ўсіх чальцам Палітбюро (Прэзыдыюму) ЦК КПСС быў Клімэнт Варашылаў (34 з паловай гады), менш за ўсіх — Георгі Жукаў (120 дзён). Калі ў 1990 годзе ў СССР у рамках рэформы вярхоўнай улады была ўведзена пасада Прэзыдэнта й зьявіліся альтэрнатыўныя палітычныя сілы, роля Палітбюро ў кіраваньні краінай рэзка зьменшылася.
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагавацьЛітаратура
рэдагаваць- В Политбюро ЦК КПСС… По записям Анатолия Черняева, Вадима Медведева, Георгия Шахназарова (1985—1991) / Сост. А. Черняев, В. Медведев, А. Вебер; Горбачев-Фонд. М.: Альпина Бизнес Букс, 2006. ISBN 5-9614-0354-8