Камісібай
Камісібай (紙芝居, „папяровая п’еса“) — форма японскага вулічнага тэатру і апавяданьня, папулярная ў часы Вялікай дэпрэсіі 1930-х і паваеннай Японіі да зьяўленьня тэлевізіі. Камісібай выконваў камісібая («апавядальнік камісібай»), якія прыходзілі на скрыжаваньні з шэрагам размаляваных таблічак, якія ставілі на імправізаваную сцэну і расказвалі гісторыю, мяняючы карцінкі[1].
Правобразы камісібай зьяўляюцца ў будысцкіх храмах, дзе манахі з VIII стагодзьдзя карысталіся для пераказу гісторыяў сваіх манастыроў эмакімано («скруткі-карцінкі») як ілюстраванымі дапаможнікамі[2].
Мінуўшчына
рэдагавацьЯк камісібай зьявіліся ў XX стагодзьдзі, дакладна невядома. Лічыцца толькі, што яны паходзяць з традыцыі этокі («ілюстраванага апавяданьня»), якое сустракаецца ў скрутках эмакі XII стагодзьдзя, дзе зьмешчаныя толькі ілюстрацыі, якія служаць дапаможнікам для вуснай гісторыі.
У эпоху Эда (1603—1868) візуальнае і сцэнічнае мастацтва расквітала, у тым ліку праз распаўсюджаньне укіё-э. У канцы XVIII стагодзьдзя зноў набывае папулярнасьць этокі, калі апавядальнікі зьявіліся на вулічных скрыжаваньнях з закручанымі скруткамі, прымацаванымі на жэрдках[3]. У эпоху Мэйдзі (1868—1912) апавядальнікі выкарыстоўвалі таці-э («стаячыя карцінкі»), выразаныя з паперы фігуркі, прымацаваныя на драўляных жэрдках[3]. Яшчэ адной формай этокі былі імпартаваныя зь Нідэрляндаў стэрэаскопы, удасканаленыя так, каб глядач, які глядзеў ў іх на пэйзажы і побытавыя сцэнкі, адчуваў ілюзію прасторы, створанай прыладай[4].
Камісібай, карыкатуры і коміксы сталі асабліва папулярнымі падчас Вялікай дэпрэсіі 1930-х і па капітуляцыі Японіі ў II сусьветнай вайне[5]. Гэты пэрыяд у Японіі вядомы як «Залаты век камісібай»[6]. У 1933 року толькі ў Токіё было 2500 камісібая, якія ў дзень ладзілі дзесяць паказаў для як найбольш 30 дзяцей, што ў дзень складала мільён гледачоў[7]. У паваенны час гумар у коміксах і камісібай штодня забаўляў да пяці мільёнаў дзяцей і дарослых[8].
Гайто камісібая («вулічны апавядальнік камісібай») прыяжджаў роварам на рог вуліцаў і вывешваў сваю хёсігі («хлапушку»), каб прыцягнуць увагу мінакоў. Калі гледачы зьбіраліся, апавядальнік прадаваў дзецям цукеркі, што служыла аплатай за прадстаўленьне. Тады ён разгортваў бутаі, невялікі драўляны прасцэніюм, на якім мацаваліся ілюстрацыі, якія мяняліся падчас апавяданьня[9]. Камісібая карысталіся толькі ўручную намаляванымі карцінкамі, а не прамыслова вырабленымі дял школаў ці ў іншых мэтах[10].
Разнастайная тэматыка камісібай і цяпер сустракаецца ў манзе ды анімэ — у ілюстраваных апавяданьнях зьявіўся адзін зь першых супэргерояў у сьвеце, Оган-Бэт («Залаты кажан») у 1931, супэргероі з падвойным жыцьцём накшталт прынца Ганмы і папулярны жанр гекіга, або «драматычныя карцінкі»[7][11]. Мноства пасьпяховым артыстаў мангі, напрыклад Сігеру Мідзукі, пачыналі дзейнасьць з камісібай да ейнага выхаду з моды ў 1953 року[12].
Са зьяўленьнем у 1953 року тэлевізіі (якая сьпярша называлася дэнкі камісібай — «электрычная камісібай») папулярнасьць камісібай згасла[1]. Мноства мастакоў і апавядальнікаў камісібай, страціўшы працу, пераключыліся на маляваньне гекігі[13]. Хоць гэтая форма японскага мастацтва амаль цалкам зьнікла, ейнае значэньне і ўплыў дазволілі камісібай лічыцца пачаткам мангі.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Schodt, Frederik L. Manga! Manga! The World of Japanese Comics. — Tokyo: Kodansha International Ltd., 1997. — С. 62.
- ^ Nash, Eric P. Manga Kamishibai: The Art of Japanese Paper Theatre. — New York: Abrams Comicarts, 2009. — С. 57.
- ^ а б Nash, Eric P. Manga Kamishibai: The Art of Japanese Paper Theatre. — New York: Abrams Comicarts, 2009. — С. 61.
- ^ Koyama-Richard, Brigitte One Thousand Years of Manga. — Paris: 2007. — С. 75.
- ^ Schodt, Frederik L. Manga! Manga! The World of Japanese Comics. — Tokyo: Kodansha International Ltd., 1997. — С. 60.
- ^ Nash, Eric P. Manga Kamishibai: The Art of Japanese Paper Theatre. — New York: 2009. — С. 15, 18.
- ^ а б Nash, Eric P. Manga Kamishibai: The Art of Japanese Paper Theatre. — New York: Abrams Comicarts, 2009. — С. 18.
- ^ Nash, Eric P. Manga Kamishibai: The Art of Japanese Paper Theatre. — New York: Abrams Comicarts, 2009. — С. 15.
- ^ Nash, Eric P. Manga Kamishibai: The Art of Japanese Paper Theatre. — New York: Abrams Comicarts, 2009. — С. 17.
- ^ Nash, Eric P. Manga Kamishibai: The Art of Japanese Paper Theatre. — New York: Abrams Comicarts, 2009. — С. 6.
- ^ Schodt, Frederik L. Manga! Manga! The World of Japanese Comics. — Tokyo: Kodansha International Ltd., 1997. — С. 66.
- ^ Schodt, Frederik L. Dreamland Japan: Writings on Modern Manga. — Berkeley: Stone Bridge Press, 1996. — С. 179.
- ^ Schodt, Frederik L. Manga! Manga! The World of Japanese Comics. — Tokyo: Kodansha International Ltd., 1997. — С. 67.