Зруб

Зруб — канструкцыя зь бярвеньняў, аснова драўлянага збудаваньня ў выглядзе пакладзеных адно на адно і змацаваных па краёх бярвеньняў. Зруб рабіўся звычайна з сасны, радзей зь яліны, на Берасьцейшчыне таксама ўжывалася асіна і алешына.

На тэрыторыі сучаснай Беларусі зруб вядомы з ІІ-ІІІ стагодзьдзяў, калі ён прыйшоў на зьмену больш архаічнай слупавай канструкцыі збудаваньняў. А з ў Х-ХІІІ стагодзьдзях зрубная тэхніка стала пануючай на Беларусі. У далейшым на аснове зруба як плянава-прасторавай адзінкі збудаваньняў у выніку вар’іраваньня парамэтраў саміх збудаваньняў і іх завяршэньня былі вынайдзены разнастайныя віды кампазыцый: падоўжана-восевая, цэнтрычная і ярусная. Асабліва гэта характэрна для культавай архітэктуры.

На Беларусі па традыцыі зруб рабіўся адкрытым, не абмазваўся глінаю і не тынкаваўся. Для ўцяпленьня пазы між бярвеньняў маглі закладвацца імхом, або замазвацца глінаю. Ужо ў ХХ ст. шырокае распаўсюджаньне атрымала практыка ашалёўваньня зруба хаты звонку. Звычайна першы вянок зруба рабіўся з моцнага дрэва (дуба), якое магло класьціся проста на зямлю ці на спэцыяльныя калодкі (штандары) ці камяні па вуглах.

Віды змацаваньня зруба

Злучалі бярвеньні шляхам урубкі аднаго бервяна ў другое па вуглах зруба. Выдзяляюць наступныя спосабы змацаваньня бярвеньняў:

Вугал у чашку

Вугал у чашку (спосабы злучэньня у абло, у вугал, просты вугал, расейскі вугал), або вугал з астаткам, калі за сьцены зруба выступалі канцы бярвеньня. Спачатку чашкі і пазы высякаліся ў ніжніх бярвеньнях, а на іх накладваліся верхнія, а пазьней пачалі высякацца ў верхніх, што лепей засьцерагала бярвеньні ад узьдзеяньня вільгаці. Тэхніка распаўсюджана ва ўсходняй і паўночнай Беларусі.

Просты замок

Зруб клаўся з брусоў, у месцы злучэньня якіх рабіліся выемкі зьнізу і зьверху для больш трывалага змацаваньня. Тэхніка распаўсюджана ў заходнім Палесьсі. Магчыма запазычаны з Украіны.

Вугал у каню

Чашкі вырэзваюцца з выемкай у адным бервяне і з выступам ў другім. Лічыцца самабытнай зьявай заходняга Палесься.

Чысты вугал

Таксама гладкі, нямецкі або вугал у лапу — зруб клаўся з брусоў, якія не выступалі вонкі. Лічыцца, што тэхніка ўзьнікла пад уплывам мураванай архітэктуры. Параўнальна шырока распаўсюджаны на захадзе Беларусі.

Літаратура

Якімовіч, Ю. А. Драўлянае дойлідства беларускага Палесся. Мн., 1978.
Сабаленка, Э. Р., Гуркоў, У. С., Іваноў, У. М., Супрун, Дз. Д. Беларускае народнае жыллё. Мн., 1973

Вонкавыя спасылкі

Зруб — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў