Галіна права — элемэнт сыстэмы права, уяўлялы сабой сукупнасьць нормаў права, якія рэгулююць якасна аднастайную групу грамадзкіх адносін. Галіна характарызуецца своеасаблівасьцю прадмета і мэтаду прававога рэгуляваньня.

У сваю чаргу галіна права падпадзяляецца на асобныя ўзаемазлучаныя элемэнты, якія завуцца інстытутамі права.

Падставамі для дзяленьня права на галіны лічацца:

  • прадмет прававога рэгуляваньня — аднастайная і аддзяляльная ад іншых група грамадзкіх адносін;
  • мэтад прававога рэгуляваньня — сукупнасьць прыёмаў, спосабаў узьдзеяньня на грамадзкія адносіны.

У сыстэме права вылучаюць галіны матэрыяльнага і працэсуальнага права. Галіны матэрыяльнага права аказваюць непасрэднае ўзьдзеяньне на грамадзкія адносіны шляхам прамога, непасрэднага прававога рэгуляваньня. Аб'ектам матэрыяльнага права выступаюць маёмасныя, працоўныя, сямейныя і іншыя матэрыяльныя адносіны. Большасьць галін права ставіцца да катэгорыі матэрыяльнага:

  • канстытуцыйнае (дзяржаўнае) права;
  • адміністрацыйнае права;
  • грамадзянскае права;
  • працоўнае права;
  • фінансавае права;
  • крымінальнае права;
  • экалягічнае права;
  • зямельнае права;
  • сямейнае права;
  • права сацыяльнага забесьпячэньня і інш.

Працэсуальнае права рэгулюе парадак, працэдуру ажыцьцяўленьня правоў і абавязкаў бакоў. Яно рэгулюе адносіны, якія ўзьнікаюць падчас: расьсьледаваньняў злачынстваў, разгляды і дазволы крымінальных, грамадзянскіх, арбітражных справаў, а таксама справаў аб адміністрацыйных правапарушэньнях, і справаў, разгляданых у парадку канстытуцыйнага судаводзтва. Працэсуальнае права замацоўвае працэсуальныя формы, неабходныя для ажыцьцяўленьня і абароны матэрыяльнага права.

Да працэсуальных галін права адносяцца:

  • грамадзянска-працэсуальнае права;
  • крымінальнае працэсуальнае права
  • арбітражны працэс

Працэсуальныя нормы існуюць практычна ў любой галіне, але не ўсе зь іх вылучаюцца ў самастойную галіну. Бліжэй усяго да вылучэньня - нормы адміністрацыйнага працэсу. Абедзьве сыстэмы галін цесна зьвязаныя, хоць працэсуальнае абслугоўвае матэрыяльнае права.

Нараўне з асноўнымі галінамі права ў сыстэме беларускага права нярэдка вылучаюць так званыя комплексныя галіны. Гэтыя галіны фармуюцца на стыку двух або некалькіх асноўных галін права, як правіла, яны складаюцца з некаторых асноўных галін права. Да іх ставяцца: прадпрымальніцкае права, камэрцыйнае, банкаўскае, транспартнае, аграрнае (або сельскагаспадарчае) права. У складзе найболей буйных галін права ёсьць падгаліны. У складзе грамадзянскага права вылучаецца жыльлёвае, аўтарскае, спадчыннае.

Сьпіс галін права

рэдагаваць

Не ўсімі навукоўцамі прызнаюцца ў якасьці самастойных галін:

і іншыя.

Міжнароднае права можна разглядаць як якасна іншую прававую сыстэму, якое непадобнае на ўнутрыдзяржаўнае права. У ім таксама вылучаюцца галіны, у той час як само гэта права лічыць галіной права няслушна.

Глядзіце таксама

рэдагаваць