Арахнафобія
Арахнафо́бія (ад стар.-грэц. ἀράχνη — павук, стар.-грэц. φόβος — страх) — прыватны выпадак заафобіі, боязь павукападобных, ставіцца да ліку самых распаўсюджаных фобіяў. Прычым у некаторых людзей значна большы страх можа выклікаць нават ня сам павук, а малюнак павука.
Прычыны
рэдагавацьЧаста арахнафобіі даюць наступнае тлумачэньне: чым больш жывёла або прадмет адрозьніваецца ад чалавека, тым мацней і глыбей страх. Тым ня менш, гэта не зьяўляецца дастатковым тлумачэньнем. У жывёльнам сьвеце існуе мноства формаў жыцьця, якія адрозьніваюцца ад чалавека значна больш, але падзей зьяўляюцца прадметам фобіяў. Наступную прычыну арахнафобіі бачаць у тым, што часам павукоў заўважаюць паблізу своайо цела цалкам раптоўна й нечакана. Акрамя таго, выклікае страх і іх — адносна памеру тулавы — хуткі й непрадказальны характар перамяшчэньня.
Паводле іншае тэорыі, небясьпеку вызначаных відаў павукападобных (у меншае ступені, чым уласна істотаў, званых павукамі) магла садзейнічаць разьвіцьцю арахнафобнае рэакцыі ў межах эвалюцыйнага разьвіцьця чалавека. Тым, што ў шматліких рэгіёнах і культурах небясьпека ад павукоў для чалавека мае адносны характар, значнае згасаньне такой паводніцкае рэакцыі магло бы растлумачыць як беспадстаўную яе праяву, так і магчымасьць удалага лячэньня гэтае фобіі.
Першым чынам, варта ўлічваць, што ў большасьці выпадкаў гаворка йдзе аб завучаных паводзінах. Гэта можна растлумачыць наступным: у шматлікіх правявах жыцьця дзіця арыентуецца на сваіх бацькаў і навакольных людзей. Калі хтосьці зь іх пакутуе арахнафобіяй, павуков лічаць небясьпечнымі й пазьбягаюць іх, магчыма, што дзіця адчуе гэты страх, які пасьля гэтага ім авалодае. Пры выглядзе павука ў дзіцяці пачашчаюцца пульс і сэрцабіцьце — разьвіваецца страх.
Яшчэ адным пацьвярджэньнем арахнафобіі як паводніцкае мадэлі, якая ўзьнікла на раньнем этапе ў бацькаў і іншых блізкіх людзей, зьяўляецца той факт, што арахнафобія распаўсюджваецца толькі ў пэўных рэгіёнах сьвету. І наадварот, у некаторых нецывілізаваных народаў яна практычна невядома (у некаторых рэгіёнах павукоў ужываюць у ежу). Былі таксама апісаны выпадкі, калі дзеці дашкольнага ўзросту маглі нязмушана дакранацца да вельмі вялікіх павукоў, не адчуваючы пры гэтым страху, і нават лічылі іх «мілавіднымі».
Аднак большасьць людзей, якія пакутуюць арахнафобіяй, зусім не знаходзяць павукоў «мілавіднымы». Найбольш частыя вызначэньня павукоў — «брыдкія», «агідныя» и да т. п. Выгляд павука выклікае фізычную агіду. У некаторых выпадках павуков «ратуюць» забабоны. Існуе меркаваньне, што забіць павука — дрэнная прыкмета. Але, паводле іншае прыкмеце, пры забойстве павука даруецца 40 грахоў.
Лячэньне
рэдагавацьУ якасьці тэрапіі супраць арахнафобіі добра зарэкамэндавала сябе, як і пры ўсіх іншых фобіях, паводніцкая тэрапія. На першам месьце знаходзяцца формы канфрантацыйнае тэрапіі. Лячэньне заключаецца ў тым, што пацыент наўпрост сутыкаецца з прычынай свайго страху — павуком. Ён мае зносіны непасрэдна з павуком, аж да дакрананьня. Многія людзі, якія ў мінулым пакутавалі фобіяй, пасьля пасьпяховаправедзенага лячэньня, трымаюць павукоў у якасьці хатніх гадаванцаў (гипэркампэнсаваньне страху). Варта адзначыць, што вопытныя заводчыкі павукоў ня раяць упадаць у крайнасьці: браць павукоў у рукі; магчымая моцная алергічная рэакцыя на валасінкі павукоў[1]. Менш эфэктыўны спосаб лячэньня арахнафобіі — адмысловыя кампутарныя праграмы, у якіх пацыенту трэба было кантактаваць з павукамі, а таксама гульні, у якіх неабходна зьнішчаць павукападобных істотаў (псыхолягі праводзілі экспэрымэнты з гульняй «Half-Life»).