Агульная тэорыя адноснасьці

Агу́льная тэо́рыя адно́снасьці^[1] (СТА) — геамэтрычная тэорыя прыцягненьня, якая разьвівае спэцыяльную тэорыю адноснасьці (СТА), апублікаваную Альбэртам Айнштайнам у 1915—1916 гадах^[2]. У рамках агульнай тэорыі адноснасьці, як і ў іншых мэтрычных тэорыях, пастулюецца, што гравітацыйныя эфэкты абумоўленыя не сілавым узаемадзеяньнем целаў і палёў, якія знаходзяцца ў прасторы-часе, а дэфармацыяй самой прасторы-часа, якая зьяўляецца зьвязанай, у прыватнасьці, з прысутнасьцю масы-энэргіі. Агульная тэорыя адноснасьці адрозьніваецца ад іншых мэтрычных тэорыяў прыцягненьня выкарыстаньнем раўнаньняў Айнштайна для сувязі крывіні прасторы-часу з прысутнай у ім матэрыяй.

Гэтае сьцьвярджэньне стала асновай шматлікіх адкрыцьцяў, такіх як гравітацыйны чырвоны зрух, скрыўленьне промняў сьвятла каля вялікіх гравітацыйных масаў (як то зорак), чорныя дзіркі, запаволеньне часу ў гравітацыйным полі і г. д. Але варта адзначыць, што з прынцыпу эквівалентнасьці не вынікае адзінасьць раўнаньняў крывіні прасторы-часу, і гэта ў прыватнасьці прывяло да зьяўленьня гэтак званай касмалягічнай сталай, якая фігуруе ў шэрагу тэорыяў.

Мадыфікацыі закона сусьветнага прыцягненьня Ньютана прывялі да першага посьпеху новай тэорыі: карэктнага прадказаньня эфэкту прэцэсіі (ваганьня) пэрыгелію арбіты Мэркурыя. Многія іншыя прадказаньні тэорыі былі ў далейшым пацьверджаны астранамічнымі назіраньнямі. З прычыны высокай складанасьці гэтых назіраньняў і цяжкасьці з дасягненьнем здавальняючай дакладнасьці вымярэньняў набылі права на існаваньне альтэрнатыўныя тэорыі гравітацыі, як то тэорыя Бранза — Дыке або бімэтрычная тэорыя Розэна. Але няма пакуль такіх экспэрымэнтальных зьвестак, якія б маглі выклікаць неабходнасьць перагляду агульнай тэорыі адноснасьці.

Тым ня менш, існуюць тэарэтычныя падставы казаць, што агульная тэорыя адноснасьці зьяўляецца няскончанай тэорыяй. Яна не стасуецца з квантавай мэханікай, а ейнае найбольш прамое квантавае абагульненьне паказвае некарэктныя вынікі ва ўмовах высокіх энэргіяў. Пытаньне аб аб’яднаньні гэтых двух тэорыяў — адна з фундамэнтальных праблемаў сучаснай тэарэтычнай фізыкі.

Крыніцы рэдагаваць

^ Н.А. Вераскоўская. Эйнштейнова теория относительности — Эйнштэйнава тэорыя адноснасьці // Слоўнік фізічнае тэрмінолёгіі / рэд. А.Ю. Міцкевіч, каміс. Яўхім Сіроцін, Яўген Сьняткоў, Aляксандар Круталевіч. — Менск: Інбелкульт, 1929. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія).
^ Albert Einstein. (25 лістапада 1915). «Die Feldgleichungen der Gravitation». Sitzungsberichte der Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin: 844—847. Праверана 2006-09-12.

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць

Айнштайн анлайн — артыкулы пра розныя аспэкты рэлятывісцкай фізыкі

[1] Н.А. Вераскоўская. Эйнштейнова теория относительности — Эйнштэйнава тэорыя адноснасьці // Слоўнік фізічнае тэрмінолёгіі / рэд. А.Ю. Міцкевіч, каміс. Яўхім Сіроцін, Яўген Сьняткоў, Aляксандар Круталевіч. — Менск: Інбелкульт, 1929. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія).

[2] Albert Einstein. (25 лістапада 1915). «Die Feldgleichungen der Gravitation». Sitzungsberichte der Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin: 844—847. Праверана 2006-09-12.

[1]

[2]