SPQR

S.P.Q.R. — абрэвіятура лацінскае фразы «Senatus Populusque Romanus» («Сэнат і грамадзяне Рыму»), якая прысутнічае на штандарах рымскіх легіёнаў, і якая выкарыстоўвалася ў Рымскай рэспубліцы ды Рымскай імпэрыі. Быў заменены на хрысьціянскі сымбаль лябарум Канстантынам Вялікім.

Значэньне абрэвіятуры

Надпіс на Арцы Ціта

Паходжаньне

Дакладнае значэньне абрэвіятуры S.P.Q.R., хутчэй за ўсё, мела архаічнае паходжаньне нават у часы Старажытнага Рыму.

• S амаль напэўна азначае першую літару слова Senatus — «Сэнат».
• Паходжаньне P неадназначна, розныя дасьледнікі бачаць тут першую літару словаў Populus альбо Populusque, «народ» ды «і народ», адпаведна.
• Паходжаньне Q таксама зьяўляецца нагодаю для спрэчкаў, яно азначала альбо que — «і», альбо Quirites, ці Quiritium. Абодва апошніх — множны лік ад Quiris «ваяр з дзідаю», але таксама й «грамадзянін», якое зрабілася ад імя Кўірыну (Quirinus), першапачаткова сабинскага бажаства, чыё сьвяцілішча знаходзілася на Кўірыналу, адным зь сямі ўзгоркаў, на якіх паўстаў горад. Пасьля зьняволеньня Ромулам міру з сабінамі Кўірын увайшоў у рымскі пантэон богаў. Пад імем Кўірына шанаваўся абагаўлёны Ромул. У гонар Кўірыну рымскія грамадзяне называлі сябе кўірытамі. Кўірын — бог народнага збору, адгэтуль поўнае найменьне рымлянаў «рымскі народ кўірытаў» (Populus Romanus Quiritium) (выкарыстоўвалася ў афіцыйных зваротах). У пазьнейшы час культ Кўірыну, адціснуты культам Юпітару ды Марсу, адмысловае ролі не гуляў. Але найменьне «кўірыты» захавалася.
• R найболей верагодна азначае Romae, Romanus ці Romanorum, што перакладаецца як «Рым», «Рымскі» альбо «Рымлянаў», адпаведна.

Усе гэтыя значэньні прыводзяць да наступных варыянтаў расшыфроўкі абрэвіятуры S.P.Q.R.:

• Senatus Populusque Quiritium Romanus
  • Сэнат і грамадзяне Рыму, дзе Quiritium адбываецца ад Quiris — «грамадзянін».

  Можна прывесці яшчэ некалькі меней сугучных перакладаў, але больш дакладна перадавальных сэнс фразы:

  • «Сэнат і вольны народ Рыму» (некаторыя гісторыкі прыпісваюць слову «кўірыт» значэньне — «вольны»).
  • «Сэнат і народ кўірытаў Рыму» (справа ў тым, што «кўірыт», у сутнасьці, зьяўляецца тэрмінам, якім пазначаюць грамадзяніна Рыму, і аналягаў у беларускай мове ня мае).
  • «Сэнат і грамадзянскае насельніцтва Рыму».

• Senatus Populusque Romanus
  • Сэнат і народ Рыму. Гэтую вэрсію выкарыстоўвалі з падставы Рымскае рэспублікі і працягвалі выкарыстоўваць на працягу існаваньня Рымскае імпэрыі. У такім выглядзе яна зьяўляецца на большасьці вядомых манумэнтаў і дакумэнтаў. Выдатнымі прыкладамі гэтага зьяўляецца Арка Ціта, пабудаваная каля 81 году н. э. для аказаньня ўшанаваньняў Ціту і яго бацьку Імпэратару Вэспасьяну. Таксама гэту вэрсію можна сустрэць на калёне Траяну, якая была пабудавана ў 113 годзе н. э. у знак павагі да Імпэратара Траяну. Варта памятаць, што ўсё без выключэньня грамадзяне былі ваеннаабавязаныя. Паняцьце «народ Рыму» ўключала таксама жанчынаў і дзяцей (але не рабоў). Аднак гэтыя апошнія, у адрозьненьне ад сталых мужчын, не валодалі паўнавартаснымі грамадзянскімі правамі.

Новы Час

Сучасная рэканструкцыя рымскага штандарту

У эпоху Адраджэньня манаграма была перайначана некалькімі гарадамі: SPQV — Вэнэцыя і SPQB — Брусэль Таксама сустракаюцца: SPQS - у Сыене, SPQO - у Аламоўце.

У наш час выкарыстоўваецца ў гербе гораду Рым, таксама намалявана на шматлікіх гарадскіх будынках і люках. У пэрыяд Рісарджымэнту дадзеная абрэвіятура стала выкарыстоўвацца ў сымболіцы адроджанай Італьянскай дзяржавы; яе можна сустрэць на італьянскіх плякатах Першае сусьветнай вайны.

Бэніта Мусаліні часта выкарыстоўваў SPQR дзеля прапаганды свайго рэжыму.

У выяўленчым мастацтве

У хрысціянскім мастацтве манаграма сустракаецца ў розных сцэнах Запалу Хрыстовага й з рымскае гісторыі, зьяўляючыся ўказаньнем на прысутнасьць у гэтых сцэнах рымскіх салдатаў.

Вонкавыя спасылкі

SPQR — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Dieter Janssen: Gerechte, heilige und zivilisatorische Kriege. Legitimation des Krieges und Bedeutung von Feindbildern in der angelsachsischen Welt der fruhen Neuzeit, ca. 1550—1650. Verlag Dr. Kovac, Hamburg 2004, ISBN 3-8300-1610-7.