Сьцяг Расейскай СФСР

Сьцяг Расейскай СФСР — дзяржаўны сымбаль Расейскай СФСР.

Сьцяг РСФСР (1918—1920)

Сьцяг РСФСР (1954—1991)

Зь 1 лістапада 1991 па 25 сьнежня 1991 году
(РСФСР была пераназваная ў Расейскую Фэдэрацыю, сьцяг працягваў выкарыстоўвацца да 11 сьнежня 1993 году)

Пасьля Кастрычніцкай рэвалюцыі паўстала неабходнасьць прыняцьця новага сьцягу Расейскай Савецкай Рэспублікі (пасьля II зьезду Рад, краіна стала фэдэрацыяй — РСФСР). У якасьці нацыянальнага (дзяржаўнага) і камэрцыйнага (гандлёвага флёту) служыў бела-сіні-чырвоны сьцяг. У той час дзяржаўны сьцяг рэдка выкарыстоўваўся. Як правіла сьцягі былі толькі на суднах, як знак прыналежнасьці да дзяржавы й для пазначэньня службовых асоб зьмешчаных на іх.

Першым сьцягам новай Расейскай Савецкай Рэспублікі (неўзабаве пераназванай у РСФСР) лічыцца сьцяг Інтэрнацыяналу, палотнішча чырвонага колеру, прыняты 5 (18) лістапада 1917 году на першым паседжаньні Першага Ўсерасейскага зьезду маракоў:

Падняць на ўсіх суднах Усерасейскага Ваеннага флёта замест Андрэеўскага сьцягу — сьцяг Інтэрнацыяналу ў знак таго, што ўвесь расейскі ваенны флёт, як адзін чалавек, устаў на абарону народаўладзьдзя ў асобе Саветаў працоўных, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў.

Не ўсе маракі лічылі гэтае рашэньне бальшавікоў абавязковай пастановай, таму працягвалі выкарыстаць ранейшыя сьцягі, у тым ліку і службовыя.

Пасьля пераходу Кіраваньня марскімі сіламі Балтыйскага флёта ў падначаленьне Цэнтрабалту, 5 сьнежня 1917 году на штабным караблі «Крэчат» быў спушчаны сьцяг камандавалага флётам контар-адмірала А. Развозава й падняты сьцяг «Калектыўнага камандавалага» — Ваенна-апэратыўнага аддзела ЦКБФ (Цэнтральны камітэт Балтыйскага флёту), які ўяўляў сабой сьцяг Камандавалага флётам (1903 году) з чырвонымі літарамі «СФ» і «РР» нашытымі парамі крыж-накрыж на сінія прамяні крыжу.

… 5. Ваенна-апэратыўны аддзел трымае сьцяг Камандавалага флётам зь літарамі С. Ф. Р. Р. (гэта значыць «Вольны флёт Рэспублікі Расея»).

16 сьнежня 1917 году, дэкрэтам СНК, былі скасаваныя ўсе старыя чыны, званьні і прывілеі, у тым ліку і сьцягі імпэратарскага флёта.

18 студзеня 1918 году ў Петраградзе, III Усерасейскі зьезд Рад, аформіў стварэньне РСФСР.

4 сакавіка 1918 году, загадам Рады камісараў Балтфлёта, скасаваны сьцяг Цэнтрабалту.

На паседжаньні УЦВК 8 красавіка 1918 году, наўзамен Андрэеўскага й нацыянальнага (сучасны трыкалор) сьцягоў, Я. М. Сьвярдловым было прапанавана абвясьціць чырвоны сьцяг дзяржаўным.

У процівагу прынятым у вэксілялёгіі нормам (на сьцягу нельга выкарыстоўваць тэкст), дэкрэтам УЦВК ад 14 красавіка 1918 году быў прыняты першы афіцыйны сьцяг:

Сьцягам Расейскай Рэспублікі ўсталёўваецца Чырвоны Сьцяг з надпісам «Расейская Сацыялістычная Фэдэратыўная Савецкая Рэспубліка».

Паводле ўзору, надпіс павінен быў выконвацца белымі літарамі ў тры радкі — «Россiйская Соцiалистическая Федеративная Совѣтская Республика» (у дарэформавым альфабэту).

20 красавіка 1918 году гэты сьцяг зацьверджаны загадам № 320 па флёце і Марскому ведамству:

…зацьверджаны УЦВК РСФСР малюнак Нацыянальнага і Ваеннага чырвонага сьцягу з надпісам «Расейская Сацыялістычная Фэдэратыўная Савецкая Рэспубліка», па ўзоры якога і падлягае вырабляць усе сьцягі… памер сьцягоў, якія вырабляюцца, павінен адпавядаць памеру аднастайных зь ім сьцягоў, цяпер існых… на сьцягах малога памеру вышэйпаказаны надпіс дапушчаецца рабіць не ўвесь цалкам, а толькі пачатковымі літарамі, напрыклад: Р. С. Ф. С. Р.

На справе гэты сьцяг не ўжываўся на флёце, бо надпіс на ім немагчыма было адрозьніць нават на малой адлегласьці. Замест яго выкарыстоўваўся проста чырвоны сьцяг. На гэта ў чэрвені 1918 году рушыла ўслед нота нямецкага амбасадара Мірбаха, якой ён апавясьціў, што «расейскім ваенным і марскім сьцягам будзе прызнаны толькі чырвоны сьцяг з надпісам „Расейская Сацыялістычная Фэдэратыўная Савецкая Рэспубліка“». Таму Народнаму Камісарыяту замежных справаў даручылі распрацаваць новыя сьцягі, якія і былі распрацаваныя мастакамі С. В. Чахоніным, Н. П. Калчаноўскім і В. Н. Сярэбраным.

16 чэрвеня 1918 году загадам па флёце й Марскому ведамству № 434:

«…Аб’яўляецца выпрацаваны Народным Камісарыятам па замежных справах і зацьверджаны Цэнтральным выканаўчым камітэтаў Рад узор сьцягу Расейскай Сацыялістычнай Фэдэратыўнай Савецкай Рэспублікі, наўзамен сьцягу, абвешчанага пры загадзе па флёце й Марскому ведамству ад 20 красавіка 1918 г. за № 320.

Падстава: Выпіс з пратаколу № 26 ад 24-га траўня 1918 г. паседжаньні Народнага Камісарыята па марскіх справах, п. 7.

Апісаньне: сьцяг Расейскай Рэспублікі чырвонага колеру. У верхнім левым куце нашываюцца або наносяцца фарбай літары Р. С. Ф. С. Р., паводле малюнка.

Літары залатыя, але для звычайнага ўжываньня (упрыгожваньні хат і інш.) можна ўжываць жоўтыя, па адценьні якія нагадваюць золата.

Даўжыня сьцягу ўдвая больш шырыні, даўжыня прастакутніка для літар у два з паловай разу менш даўжыні, шырыня прастакутніка ўдвая менш шырыні сьцягу».

Такім чынам Марское ведамства прыняло дзяржаўны сьцяг РСФСР.

10 ліпеня 1918 году на V Усерасейскім зьездзе Рад была прынятая Канстытуцыя РСФСР, якая абвяшчала:

…Артыкул 90.

Гандлёвы, марскі і ваенны сьцяг Р. С. Ф. С. Р. складаецца з палотнішча чырвонага (пунсовага) колеру, у левым куце якога, у тронка, наверсе, зьмешчаныя залатыя літары Р. С. Ф. С. Р. або надпіс: Расейская Сацыялістычная Фэдэратыўная Савецкая Рэспубліка.

Паводле прыкладаемых малюнкаў, прыняты Марскім ведамствам сьцяг аб’яўляўся марскім (ваенна-марскім), а ваенным (дзяржаўным) стаў сьцяг з залатымі літарамі Р. С. Ф. С. Р., разьмешчанымі ў выглядзе крыжа ў крыжы чырвонага палотнішчу (па правілах расейскай мовы, якія дзейнічалі на той момант, у абрэвіятурах пасьля кожнай літары ставілася кропка).

Аднак, са ўласьцівым таму часу прававым хаосам, варыянт з поўным найменьнем быў прыбраны з надрукаванай пазьней, рэфармаваным альфабэтам, Канстытуцыі. У прыкладаньні засталося адзіны малюнак ваеннага, дзяржаўнага і гандлёвага сьцягу: залатыя літары РСФСР (намаляваныя ў крыжы стылізаваным царкоўна-славянскім шрыфтам) акрэсленыя справа й зьнізу залатой аблямоўкай.

13 кастрычніка 1920 году дэкрэтам УЦВК занесена зьмена ў Канстытуцыю РСФСР:

У зьмене 90 артыкулы Канстытуцыі Р. С. Ф. С. Р. аб усталяваньні аднастайнага гандлёвага, марскога і ваеннага сьцягу У. Ц. В. К. пастанаўляе:

1. Пакінуць існы ўзор у якасьці ваеннага сьцягу (чырвоны сьцяг з залатымі літарамі Р. С. Ф. С. Р. у левым верхнім крыжы).

2. Для гандлёвага сьцягу ўсталяваць чырвоны сьцяг з белымі літарамі Р. С. Ф. С. Р. вялікага памеру ў сярэдзіне сьцягу.

3. Для марскога сьцягу ўсталяваць чырвоны сьцяг зь якарам і чырвонай зоркай пасярэдзіне й белымі літарамі Р. С. Ф. С. Р. у верхняй частцы якару.

З прычыны падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы, РСФСР практычна засталася без ваеннага флёту, таму сьцяг гандлёвага флёта стаў першым сьцягам, які ўбачылі ў іншых дзяржавах.

Пасьля ўтварэньня СССР, 30 сьнежня 1922 году, і прыняцьця 12 лістапада 1923 году сьцягу СССР, сьцяг РСФСР адышоў на другі плян.

11 траўня 1925 году на XII Усерасейскім зьездзе Рад была прынятая новая Канстытуцыя РСФСР:

…§ 88. Дзяржаўны сьцяг Расейскай Сацыялістычнай Фэдэратыўнай Савецкай Рэспублікі складаецца з палотнішча чырвонага (пунсовага) колеру, у левым куце якога, у тронка наверсе, зьмешчаныя залатыя літары «Р. С. Ф. С. Р.».

21 студзеня 1937 году, Надзвычайным XVII зьездам Рад, зацьверджаная новая Канстытуцыя РСФСР, якая абвяшчала:

Артыкул 149. Дзяржаўны сьцяг Расейскай Савецкай Фэдэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі складаецца з чырвонага палотнішчу, у левым куце якога, у тронка наверсе, зьмешчаныя залатыя літары «РСФСР».

Пастановай Прэзыдыўма УЦВК ад 1 красавіка 1937 году быў зацьверджаны новы ўзор малюнка Дзяржаўнага сьцягу РСФСР, распрацаваны па даручэньні Прэзыдыўма УЦВК мастаком А. Н. Мількіным. У адрозьненьне ад сьцягу РСФСР ранейшага ўзору, новы сьцяг ня меў абведзенага залатымі лініямі крыжу, а абрэвіятура назвы рэспублікі была нанесеная звычайным шрыфтам, без падзяляльных кропак.

2 траўня 1954 году Вярхоўная Рада РСФСР, самым апошнім з шаснаццаці рэспублік, зацьвердзіў указ Прэзыдыўма ВС РСФСР ад 9 студзеня 1954 году. У адпаведнасьці з гэтым артыкул 149 Канстытуцыі РСФСР павінна была выкладацца наступным чынам:

Дзяржаўны сьцяг Расейскай Савецкай Фэдэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі складаецца з чырвонага палотнішчу са сьветла-сіняй паласой у тронка ва ўсю шырыню сьцягу. Сьветла-сіняя паласа складае адну восьмую даўжыні сьцягу. У левым верхнім куце чырвонага палотнішчу намаляваныя залатыя серп і молат і над імі чырвоная пяціканцовая зорка, апраўленая залатой аблямоўкай. Суадносіны шырыні сьцягу да даўжыні 1:2.

23 сьнежня 1955 году выйшла Становішча аб Дзяржаўным сьцягу РСФСР:

…2. Дзяржаўны сьцяг Расейскай Савецкай Фэдэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі ўяўляе сабой чырвонае прастакутнае палотнішча са сьветла-сіняй паласой у тронка ва ўсю шырыню сьцягу, якая складае 1/8 даўжыні сьцягу. У левым верхнім куце чырвонага палотнішчу намаляваныя залатыя серп і молат і над імі чырвоная пяціканцовая зорка, апраўленая залатой аблямоўкай. Суадносіны шырыні сьцягу да даўжыні — 1:2.

Серп і молат упісваюцца ў квадрат, бок якога роўная 1/4 шырыні сьцягу. Востры канец сярпа прыходзіцца пасярэдзіне верхняга боку квадрата, дзяржальня сярпа і молата ўпіраюцца ў ніжнія куты квадрату. Даўжыня молата з дзяржальняй складае 3/4 дыяганалі квадрату.

Пяціканцовая зорка ўпісваецца ў акружнасьць дыямэтрам у 1/8 шырыні сьцягу, датычную верхняга боку квадрату.

Адлегласьць вэртыкальнай восі зоркі, сярпа і молата ад тронка ўраўноўваецца 2/5 шырыні сьцягу. Адлегласьць ад верхняй абзы сьцягу да цэнтра зоркі — 1/8 шырыні сьцягу.

Характэрна, што зьмена ў тэкст Канстытуцыі РСФСР, узору 1937 году, так і не была занесена.

Яшчэ больш характэрна, што гэтае Становішча дагэтуль не адменена, бо ва ўказе прэзыдэнта РФ ад 11 сьнежня 1993 году № 2126 сказанае:

…3. Прызнаць страціўшае сілу Становішча аб Дзяржаўным сьцягу РСФСР, зацьверджанае ўказам Прэзыдыўма Вярхоўнай Рады РСФСР ад 23 сьнежня 1953 г.…

Толькі 12 красавіка 1978 году, калі Вярхоўная Рада РСФСР зацьвердзіла новую Канстытуцыю (Асноўны Закон) РСФСР, сьцяг узору 1954 году быў узаконены:

…Артыкул 181. Дзяржаўны сьцяг Расейскай Савецкай Фэдэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі ўяўляе сабой чырвонае прастакутнае палотнішча са сьветла-сіняй паласой у тронка ва ўсю шырыню сьцягу, якая складае адну восьмую даўжыні сьцягу. У левым верхнім куце чырвонага палотнішчу намаляваныя залатыя серп і молат і над імі чырвоная пяціканцовая зорка, апраўленая залатой аблямоўкай. Суадносіны шырыні сьцягу да яго даўжыні — 1:2.

22 студзеня 1981 году ўказам Прэзыдыўма Вярхоўнай Рады РСФСР у Становішчы аб сьцягу таксама было ўдакладнена (прыкладаўся малюнкам), што на зваротным боку палотнішчу зорка, серп і молат не адлюстроўваліся.

22 жніўня 1991 году Вярхоўная Рада РСФСР пастанавіла:

Да ўсталяваньня адмысловым законам новай дзяржаўнай сымболікі Расейскай Фэдэрацыі лічыць гістарычны сьцяг Расеі — палотнішча з роўнавялікіх гарызантальных белай, блакітнай, пунсовай палос — афіцыйным Нацыянальным сьцягам Расейскай Фэдэрацыі.

Аднак заканадаўча гэтае становішча было замацавана толькі 1 лістапада 1991 году. Сьцягам РСФСР усталёўвалася прастакутнае палотнішча з роўнавялікімі гарызантальнымі палосамі: верхняя паласа белага колеру, сярэдняя — блакітнага колеру й ніжняя — пунсовага колеру. Суадносіны шырыні сьцягу да яго даўжыні — 1:2.

25 сьнежня 1991 году назва дзяржавы «РСФСР» было заменена на — «Расейская Фэдэрацыя (Расея)».

Глядзіце таксама

• Герб Расейскай СФСР
• Сьцяг Расеі

Вонкавыя спасылкі

• Канстытуцыя РСФСР 1918 году  (рас.)
• Канстытуцыя РСФСР 1937 году  (рас.)
• Дзяржаўныя сьцягі РСФСР  (рас.)
• Дзяржсымболіка Расейскай Савецкай Фэдэратыўнай Сацыялістычнай Рэспублікі  (рас.)