|
== Сюжэт ==
Сюжэт разгортваецца вакол галоўнага героя, Радыёна Раскольнікава, у галаве якога высьпеваевысьпявае тэорыя злачынства. ПаПаводле яго задумезадумы чалавецтва падзяляецца на «избранных» і «тварей дрожащих». «Выбраныя» (клясычным прыкладам зьяўляецца Напалеон) маюць права зьдзейсьніць забойства альбо некалькі забойстваў дзеля будучых вялікіх зьдзяйсьненьяў. Сам Раскольнікаў знаходзіцца ў вельмі благім матэрыяльным стане, ён ня здольны аплаціць ня толькі вучобу ва ўнівэрсытэце, але і ўласнае сваё пражываньне. Маці і сястра яго таксама жывуць у паўгалечы, але хутка ён даведваецца, што яго сястра (Аўдоцьця Раманаўна) гатовая выйсьці замуж за чалавека, якога не кахае, дзеля грошай, дзеля брата. Гэта было апошняй кропляй, і Раскольнікаў зьдзяйсьняе наўмыснае злачынства старухі-ліхвяркі («вош» папаводле яго вызначэньнювызначэньня) і яе сястры, сьведкі. Але Раскольнікаў ня можа скарыстацца нарабаваным, ён хавае яго. З гэтага часу пачынаецца жахлівае жыцьцё злачынцы, утрапёнай, ліхаманкавай сьвядомасьці, яе спробы знайсьці апору і сэнс у жыцьці, апраўданьне ўчынка і яго ацэнка. Тонкі псыхалягізм, экзыстэнцыяльнае асэнсаваньне ўчынка і далейшага існаваньня Раскольнікава маляўніча пераданы Дастаеўскім. У дзеяньне рамана ўцягваюцца ўсё новыя і новыя асобы. Лёс сутыкае яго з самотнай, запалоханай, беднай дзяўчынай, у якой ён знаходзіць роднасную душу і падтрымку, СонейСоняй Мармеладавай, якая стала на шлях самапродажасамапродажу паз прычынепрычыны галечнага стану. Соня, якая верыць у Бога, імкнецца, згубіўшы бацькоў, неяк пратрымацца ў жыцьці. Раскольнікаў знаходзіць таксама апору ва ўнівэрсытэцкім сябры РазуміхінеРазуміхіну, закаханым у яго сястру Аўдоцьцю РаманавуРаманаўну. Зьяўляюцца такія пэрсанажы, як следчы Парфірый Пятровіч, які зразумеў душу Раскольнікава і дасьціпна вывеў яго на чыстую водуваду, Сьвідрыгайлаў, распусьнік і падлец — яркі ўзор «выбранага» чалавека (папаводле тэорыі Раскольнікава), Лужын, адвакат і хітры эгаіст і інш. У рамане раскрываюцца сацыяльныя чыньнікі злачынстваў і бедстваў, маральных супярэчнасьцяў, гнятучых акалічнасьцяў падзеньня, апісваецца жыцьцё пецярбургскае бядоты, п'янства ій прастытуцыі, апісаны дзесяткі своеасаблівых пэрсанажаў, якія дзейнічаюць у рамане, на працягу якога, Раскольнікаў імкнецца зразумець, ці дастойным чалавекам ён зьяўляецца, ці мае ён права вяршыць суд над іншымі людзьмі. Ня вытрымаўшы цяжару свайго злачынства, галоўны герой прызнаецца ў зьдзейсьненым забойстве, напісаўшы чыстасардэчнае прызнаньне. Аднак ён бачыць віну ня ў тым, што зьдзейсьніў забойства, а ў тым, што пайшоў на яго, не ацаніўшы сваёй унутранай кволасьці ій жаласнай маладушнасьці. Ён адмаўляецца ад прэтэнзыяўпрэтэнзіяў на выбранасьць. Раскольнікаў трапляе на катаргу, але Соня застаецца побач зь ім. Гэтыя двадзьве самотныхсамотныя чалавекаасобы здабылі адзінадна аднагоадно ў вельмі складаны пэрыяд яго жыцьця для абодвух. У рэшце рэшт, герой знаходзіць апору ў каханьні і рэлігіёзнайрэлігійнай сьвядомасьці.
=== Месца дзеяньня ===
=== Пэрсанажы ===
* '''Радыён Раманавіч Раскольнікаў''', мінулыбылы студэнт-жабрак, галоўны герой апавяданьня. Лічыць, што мае маральнае права зьдзяйсьняць злачынствы, і забойства — гэта толькі першая прыступка на бескампраміснай дарозе, якая прывядзе яго да вяршыні. Неўсьвядомлена абірае ў якасьці ахвяры самага слабага і безабароннага чальца грамадзтва, апраўдываючыапраўдваючы гэта нікчэмнасбцюнікчэмнасьцю жыцьця старухістарой-ліхвяркі, пасьля забойства якой сутыкаецца з найжорсткім псыхалягічным шокам: забойства ня робіць чалавека «выбраным».
* '''Пульхерыя Аляксандраўна Раскольнікава''', маці Радыёна Раскольнікава, прыязджае да яго ў Пецярбург у надзеі выдаць дачку за Лужына і ўладкаваць сямейнае жыцьцё. Разачараваньне ў Лужыне, боязь за жыцьцё і душэўны спакой Радыёна, няшчасьце дачкі прыводзяць яе да хваробы і сьмерці.
* '''Аўдоцьця Раманаўна Раскольнікава''', сястра Радыёна Раманавіча Раскольнікава. Разумная, прыгожая, цнатлівая дзяўчына, улюбёная ў свайго брата да самаахвяраваньня. Мае звычку ў моманты задумленасьці хадзіць з кута ў кут па пакоі. У барацьбе за яго шчасьце гатовая была пайсьці на шлюб па разлікуразьліку, але ня здолела пайсьці на сувязь са Сьвідрыгайлавым дзеля яго ўратаваньня. Выходзіць замуж за Разуміхіна, знойдучызнайшоўшы ў ім шчырага ій кахаючага чалавека, сапраўднага таварыша свайго брата.
* '''Пётр Пятровіч Лужын''', жаніх Аўдоцьці Раманаўны Раскольнікавай, адвакат, прадпрымальны і эгаістычны дзялок. Жаніх Аўдоцьці Раманаўны, які зрабіў яе сваёй рабыняй, абавязанай яму сваім палажэньнемстанам і дабрабытам. Непрыязнасьць да Раскольнікава, жаданьне пасварыць яго з сям'ёй фундуюцьправакуюць спробу зганьбаваць Мармяладаву, сфальсыфікаваць зьдзейсьнены быццам бы ёй крадзеж.
* '''Дзьмітры Пракоф'евіч Разуміхін''', мінулыбылы студэнт, сябра Раскольнікава. Моцны, вясёлы, кемлівы малы, шчыры і непасрэдны. Глыбокая любоў і прыязнасьць да Раскольнікава тлумачаць пяшчоту аб ім. Улюбляецца ў Дунечку, даказвае сваёй дапамогай і падтрымкай сваё каханьне. Бярэ шлюб з Дуняй.
* '''Сямён Захаравіч Мармеладаў''', міулыбылы тытулярны саветнік, п'яніца, алкаголік. У ім адлюстраваныя ысырысы герояў ненапісанага Дастаеўскім твору «П'яненькія», да якога генэтычна ўзыходзіць напісаньне рамана. Бацька Соні Мармяладавай, сам цураецца сваёй прыхільнасьцюпрыхільнасьці да спіртных напояў, кволы, бязвольны чалавек, аднак, любячы сваіх дзяцей. Раздаўлены канём, пахаваны на Мітрафаніеўскіх могілках.
* '''Кацярына Іванаўна Мармяладава''', жонка Сямёна Захаравіча Мармяладава, штаб-афіцэрская дачка. Хворая жанчына, якая вымушаная адна выхоўваць траіх дзяцей, не зусім здаровая душэўна. Пасьля хаўтураў мужа, пад'едзеная пастаяннай працай, клопатамі і хваробай, вар'яцее і памірае.
* '''Соф'я Сямёнаўна Мармяладава''', дачка Сямёна Захаравіча Мармяладава ад першага шлюбашлюбу, дзяўчына, якая наважылася на самапродаж. Нягледзячы на такі род заняткаў, чулліваячульлівая, робкаясьціплая ій сарамлівая дзяўчына, якая вымушана зарабляць такім непрывабным вобразамчынам. Разумее пакуты Радыёна, знаходзіць у ім апору ў жыцьці, і сілы зноўку зрабіць зь яго чалавека. Зьязджае зь ім ў Сыбір, становіцца яго пажыцьцёвай сяброўкай.
* '''Аркадзі Іванавіч Сьвідрыгайлаў''', дваранін, мінулыбылы афіцэр, абшарнік. Распусьнік, падлец, шулер. Уводзіцца ў супрацьвагу Раскольнікаву як узор чалавека, які не спыняецца ні перад чым дзеля дасягненьня сваіх мэтаў і ні на сэкунду не задумавецца аб мэтадах і «праве сваім» (пра такіх людзей і разважае Радыён у тэорыі). Аб'ектам жарсьці Сьвідрыгайлава стала Аўдоцьця Раманаўна. Спроба дамагчыся яе прыхільнасьці шляхам дапамогі Радыёна ня мела посьпеху. СкатываючысяСкатваючыся ў вар'яцтва і бездань распусты, нягледзячы на боязь сьмерці, выстрэльвае сабе ў скронь.
* '''Марфа Пятроўна Сьвідрыгайлава''', яго жонка-нябожчыца, у забойстве якой западозраны Аркадзі Іванавіч, па сьцьвярджэньню якога зьяўлялася яму ў выглядзе прывіда. Ахвяравала ДунеДуні тры тысячы рублёў, што дазволіла ДунеДуні адпрэчыць Лужына ў якасьці жаніха.
* '''Андрэй Сямёнавіч Лебезятнікаў''', малады чалавек, які служыць у міністэрстве. «Прагрэсіст», сацыял-утапіст, аднак дурны чалавек, які не да канца ўсьведамляе і ўтрыруе многія з ідэяў будаваньня камунаў. Сусед Лужына.
* '''Парфіры Пятровіч''', прыстаў следчыхсьледчых справаў. Дасьведчаны майстар сваёй справы, тонкі псыхоляг, які раскусіў Раскольнікава і прапанаваў яму самому прызнацца ў забойстве. Але быў ня здольны даказаць віну Радыёна, з-за адсутнасьці доказаў.
* '''Амалія ЛюдзвігаўнаЛюдзьвігаўна (Іванаўна) Ліпэвехзэль''', здавала кватэру Лебезятнікаву, Лужыну, Мармяладавым. Дурная і тлумная жанчына, якая ганарыцца сваім татам, паходжаньне якога наогул невядомае.
* '''Алёна Іванаўна''', калежская сакратарша, ліхвярка. Суханькая і зласьлівая старушонка, забітая Раскольнікавым.
* '''Лізавета Іванаўна''', зводная сястра Алёна Іванаўны, якая знаходзіцца пад яе ўплывам і выконвае любые яе загады, выпадковая сьведасьведка забойства, забітая Раскольнікавым.
* '''Зосімаў''', лекар, сябра Разуміхіна.
|
