Абстракцыянізм: розьніца паміж вэрсіямі

'''Абстрактнае мастацтваАбстракцыянізм''', абстракцыянізм (ад лац. ''{{мова-la|abstractio'' -}} — «выдаленьне», «адцягненьне») – — беспрадметнае [[мастацтва]], г.зн. мастацтва, якое паказвае не навакольны бачны сьвет, а якое імкнецца непасрэдна выяўляць «духоўныя сутнасці» (''[[Васіль Кандзінскі|Кандзінскі]]''), агульныя паняцці, непаўторны ўнутраны сьвет аўтара.<br\><br\>

Паўстала прыблізна ў [[1910]]  г. Некаторыя плыні ў абстракцыянізме, перагукваючыся з пошукамі рацыянальна арганізаваных формаў у [[дойлідства|дойлідстве]] і мастацкай прамысловасьці, стваралі лягічна спарадкаваныя канструкцыі зь аб'ёмаўаб’ёмаў, ліній, геаметрычных фігур ([[супрэматызм]] [[Казімер Малевіч|Малевіча]], [[неапластыцызм]] нідэрляндскага жывапісца [[Піт Мандрыян|Піта Мандрыяна]], [[кубізм]] рускага скульптара Барыса Каралёва). Для іншых плыняў характэрна імкненьне выказаць стыхійнасьць, бессвядомасьць творчасьці ў імпэце, імпульсіўнасьці дзеяньняў мастака, у дынаміке плям, аб'ёмаўаб’ёмаў, ліній (жывапіс амэрыканскіх «абстрактных [[экспрэсіянізм|экспрэсіяністаў]]» [[Джэксан Полак|Джэксана Полака]], [[Марк Тобі|Марка Тобі]], [[ташызм|ташыстаў]] (фр. ''Tashisme'', ад ''Tache'' - — «пляма») [[П'ер Сулаж|П'ераП’ера Сулажа]].<br\>

Паняццем «абстрактнае мастацтва» аб'ядноўваюццааб’ядноўваюцца разнастайныя з'явы -з’явы — антыгуманыстычныя мастацкія канцэпцыі, памкненьні да «абсалютнай волі» ад рэчаіснасьці і грамадства, спробы выказаць сьвет асабістых адчуваньняў мастака.

Абстрактнае мастацтва паўстала як анархічны выклік грамадскім густам падчас расслаеньня шэрагу плыняў у мастацтве XX ст. – — [[кубізм]]у, [[экспрэсыянізм]]у, [[футурызм]]у і інш. У 1910-1913 1910—1913 гг. першыя яго ўзоры ў жывапісе стварылі мастакі, якія працавалі ў Нямеччыне - — экспрэсыяністы [[Васіль Кандзінскі]] і [[Паўль Клеі]], парыжскія [[Арфізм|арфісты]] – — [[Робэр Дэланэ]], гішпанец [[Франсіс Пікабія]], чэх [[Фрацішак Купка]], італьянскія [[Футурызм|футурысты]] – — [[Джакома Бала]], [[Умбэрта Бачоні]], [[Джына Сэвэрыні]], у Расеі – — [[Супрэматызм|супрэматыст]] [[Казімер Малевіч]], [[Прамянізм|прамяністы]] [[Міхаіл Ларыёнаў]] і [[Натальля Ганчарова]], у Нідэрляндах – — [[Нэапластыцызм|нэапластыцысты]] [[Піт Мандрыян]], [[Тэа ван Дусбюрг]], [[Барт ван дэр Лек]]. Мастакі, якія працавалі ў Парыжы: ўкраінец [[Аляксандар Архіпэнка]], румын [[Канстантын Брынкушы]] і інш. зьвярнуліся крыху пазней да досьведаў абстрактнай скульптуры.<br\>

Пасля Першай сусьветнай вайны абстрактнае мастацтва сілкавалася на нігілістычных настроях буржуазнай інтэлігенцыі ([[дадаізм]] - — гішпанец [[Хуан Міро]], француз [[Жан Арп]]). Адначасова вызначылася імкненьне знайсьці невыяўленчым формам ужываньне ў дойлідстве і дэкаратыўным мастацтве (экспэрымэнты групы «Cтыль» - — у Нідэрляндах, «Баўхаўз» - — у Нямеччыне), будаваць іх па матэматычных і інжынэрных прынцыпах (канструкцыі [[Уладзімер Татлін|Уладзімера Татліна]], братоў [[Антуан Пеўзнэр|Антуана Пеўзнэра]] й [[Наўм Габо|Наўма Габо]], пазней - — амэрыканца [[Аляксандар Колдэр|Аляксандра Колдэра]]).<br\>

У гады Другой сусьветныя вайны ў ЗША паўстала школа «абстрактнага экспрэсіянізму» (жывапісцы [[Джэксан Полак]], [[Марк Тобі]]). Гэты накірунак мастацтва распаўсюдзіўся ў шматлікіх краінах пад назвай [[ташызм]]а, ці бясформавага мастацтва. Былі абвешчаны галоўныя метады -  — бессвядомасць і аўтаматызм творчасці, непрадбачанасць эфектаў. У жывапісе і графіцы стала культывавацца выдасканаленасць нечаканых каляровых і фактурных спалучэнняў ([[Альфрэд Манэс’е]], ([[Жан Дзюбюфэ]], [[П'ер Сулаж]] у Францыі, [[Карэл Апэль]] у Нідэрляндах, [[Афра Базальдэла]] ў Італіі), у скульптуры - — парадаксальная

У сярэдзіне XX ст. абстрактнае мастацтва стала прывілеяваным і ваяўнічым накірункам, якое імкнулася да абсалютнага панаваньня. У 60-х гг. абстрактнае мастацтва эвалюцыянуе ў бок арнаментальна-геаметрычных кампазыцый («оп-арт»), як плынь абстрактнае мастацтва губляе свае пазыцыі й выцясняецца рознымі па характару й мэтам плынямі, якія зьвяртаюцца да прадмета і малюнку.

* А. А.  Мелик-Пашаев. Современный словарь-справочник по искусству. - — М.: «Олимп»: ООО «Издательство АСТ», - — 2000. - — 816  с.<br\>

* Большая советская энциклопедия. 3-е издание БСЭ. 1969 - 1978 1969—1978 гг.