Радыяактыўнасьць: розьніца паміж вэрсіямі

'''РадыеактыўнасьцьРадыяактыўнасьць''' (ад [[лацінская мова{{lang-la|лацінскай]] radio |скарочана}} — выпраменьваю, ''activus '' — дзейны; паводлетаксама клясычнага правапісу магчымае напісаньнесустракаецца рады''яе''актыўнасьць)  — радыеактыўнырадыяактыўны распад, працэс, шляхам якога нестабільныя ядры некаторых [[атам]]аў распадаюцца з выпраменьваньнем альфа-, бэта- ці гамма- промняў або спантанна дзеляцца.

РадыеактыўнасьцьРадыяактыўнасьць упершыню выявіў і пачаў вывучаць францускі навукоўца [[Анры Бэкерэль]] у [[1896]] годзе. Таксама фэномэн радыеактыўнасьцірадыяактыўнасьці вывучалі [[Марыя Складоўская-Кюры]], [[П'ерП’ер Кюры]], [[Эрнэст Рутэрфорд]].

== Час радыеактыўнагарадыяактыўнага распаду ==

Распад радыеактыўнагарадыяактыўнага рэчыва адбываецца паводле наступнай формулы:

: <math>N(t) = N_0 e^{-\lambda t}. \,</math>

* '''N₀'''  — пачатковая колькасьць атамаў радыеактыўнагарадыяактыўнага рэчыва;

* '''N'''  — канчатковая колькасьць атамаў радыеактыўнагарадыяактыўнага рэчыва праз час '''t''';

* '''λ'''  — канстанта распаду

: <math>t_{1/2} = \frac{\ln 2}{\lambda}</math>

РадыеактыўнаеРадыяактыўнае рэчыва можа мець пэрыяд паўраспаду ад доляў сэкунды да мільярдаў гадоў. Вонкавыя ўмовы на хуткасьць працэсу не ўплываюць.

РадыеактыўныяРадыяактыўныя элемэнты, якія сустракаюцца ў прыродзе: ізатоп [[уран (хімічны элемэнт)|урану]] ²³⁸U (пэрыяд паўраспаду 4.47×10⁹), ізатоп урану ²³⁵U (пэрыяд паўраспаду 7.04×10⁸), ізатоп [[торый|торыя]] ²³²Th (пэрыяд паўраспаду 1.41×10¹⁰).

* ізатоп [[ёд|ёду]]у ¹²⁹I — 1.,7×10⁷ гадоў;

* ізатоп [[вуглярод|вугляроду]]у ¹⁴C — 5.,73×10³³ гадоў;

* ізатоп [[фосфар]]у ³²Ph — 14.,28 дзён;

* ізатоп [[магнэзій|магнэзію]] ²⁷Mg — 9.,46 хвілінаў;

* ізатоп [[магнэзій|магнэзію]] ²⁰Mg — 0.,6 сэкунды;

Выдзяляюць наступныя тыпы радыеактыўнагарадыяактыўнага распаду: альфа-распад, бэта-распад, спантаннае дзяленьне, электронны захоп, ізамерны пераход. Падчас альфа-распаду ядро выпраменьвае альфа-часьцінку і ператвараецца ў ядро, зарад якога меншы на 2, а масавы лік - — на 4. Падчас бэта-распаду выпраменьваецца [[электрон]] (альбо [[пазытрон]]) і [[антынэўтрына]] (альбо [[нэўтрына]]). Падчас электроннага захопу ядро захоплівае электрон з арбіты. Выпрамененныя бэта-часьцінкі маюць неперарыўны спэктар энэргіі. Пры альфа- і бэта-распадзе пачатковае і канчатковае ядро часам знаходзяцца ва ўзбуджаным стане. Пераход зь яго ў стан зь меншай энэргіяй суправаджаецца гама-выпраменьваньнем. Калі час знаходжаньня ядра ва ўзбуджаным стане большы за 10^-10 сэкунды, стан называюць ізамерным пераходам. Спантаннае дзяленьне  — адвольнае расшчапленьне ядра на два аскепкі прыблізна роўнай масы; суправаджаецца выпраменьваньнем 2—3 [[нэўтрон]]аў. Падчас аднаго акту спантаннага дзяленьня вылучаецца энэргія каля 160 МэВ, а пры іншых радыеактыўныхрадыяактыўных ператварэньнях  — ад дзясяткаў кэВ да некалькіх МэВ. Адзінка вымярэньня - — распад у сэкунду, кюры.

* [http://www.svaboda.org/today/2001/jan/10/drak0109.html «Балканскі сындром»  — магчымае ўзьдзеяньне на чалавека баепрыпасаў з абедненым уранам]

* [http://www.svaboda.org/today/2000/apr/25/hrus0426.html Прафэсар Грушавы пра радыеактыўнаерадыяактыўнае забруджаньне]