Мікалай Судзілоўскі: розьніца паміж вэрсіямі

Быў таксама членам Амэрыканскага таварыства генэтыкаў, некалькіх навуковых таварыстваў Японіі і Кітая.

Валодаў васьмю эўрапейскімі мовамі, а таксама [[японская мова|японскай]] і [[кітайская мова|кітайскай]].

== Маладосьць ==

Нарадзіўся 3 (15) сьнежня [[1850]]  г. у [[Магілёў|Магілёве]] у беларускай шляхецкай сям’і, якая валодала маёнткам у в. Фастава Мсьціслаўскага павета. Яго бацька быў сакратаром Магілёўскай палаты цывільнага і крымінальнага суда. У сям’і было 8 дзяцей, сярод якіх Мікалай быў старэйшым.

Пасьля заканчэньня Магілёўскай мужчынскай гімназіі Судзілоўскі вучыўся на мэдыцынскім факультэце Кіеўскага ўнівэрсітэта. У [[Кіеў|Кіеве]] ён стварыў студэнцкі народніцкі гурток, потым выехаў ў Швэйцарыю, дзе пазнёміўся зь лідэрамі рэвалюцыйнай эміграцыі Лаўровым, Бакуніным ды інш.

Пасьля вяртаньня ў [[1873]] годзе Мікалай узначаліў Кіеўскую камуну студэнтаў. Захоплены народніцкай ідэяй “хаджэньня«хаджэньня ў народ”народ», у лютым [[1874]] года Судзілоўскі выехаў у Херсонскую, а потым у Самарскую губэрню з мэтай прапаганды сярод сялянства і наладжваньня работы прапагандыстаў.

== Эміграцыя ==

=== Эўропа ===

У эміграцыі рэвалюцыянэр апынуўся спачатку ў [[Лёндан|Лёндане]], дзе ўдзельнічаў у рабоце эмігранцкіх арганізацый. 23 студзеня [[1875]] года ён выступіў на сходзе, які быў прысьвечаны гадавіне паўстаньня 1863  г., на якім сярод іншых выступалі [[Фрыдрых Энгельс|Ф. Энгельс]] і [[Карл Маркс|К. Маркс]].

Але ўжо летам [[1875]] года Судзілоўскі накіроўваецца ў Румынію, а на шляху ў [[Бухарэст]] прыпыняецца ў [[Жэнэва|Жэнэве]], дзе піша тэзісы сваёй доктарскай дысэртацыі. У Румыніі Мікалай Судзілоўскі займаўся ўрачэбнай практыкай і рэвалюцыйнай дзейнасьцю. Наш суайчыньнік стаў адным з пачынальнікаў румынскага сацыял-дэмакратычнага руху, арганізоўваў сацыялістычныя гурткі. Актыўна ўдзельнічаў у падрыхоўцы антытурэцкага [[Красавіцкае паўстаньне|Красавіцкага паўстаньня]] ў Баўгарыі ў [[1876]] годзе. Бярэ псэўданім Ніколас Русэль і ў далейшым жыве пад гэтым прозьвішчам. У [[1877]] годзе Судзілоўскі скончыў унівэрсітэт у Бухарэсьце.

Вёў рэвалюцыйную прапаганду сярод параненых расейскіх салдат і афіцэраў падчас [[1877]]-—[[1878]]  гг., выдаваў у [[1879]] годзе газэту “Бесарабія”«Бесарабія». Нягледзячы на тое, што за ўратаваньне сотняў хворых і параненых румынскі ўрад узнагародзіў Судзілоўскага залатым мэдалём, у [[1881]] годзе ўлады за рэвалюцыйную дзейнасьць выслалі яго, як і іншых расейскіх сацыялістаў, у Канстантынопаль.

=== Амэрыка ===

1 жніўня [[1887]] года Судзілоўскі прыбыў у [[Нью-Ёрк]], затым абаснаваўся ў [[Сан-Францыска]], дзе займаўся лячэбнай практыкай. У ЗША Мікалай Канстацінавіч надрукаваў некалькі навуковых артыкулаў, быў абраны віцэ-прэзідэнтам грэка-руска-славянскага таварыства.

Судзілоўскі атрымоўвае амэрыканскае грамадзянства. І ў Амэрыцы ён адстойвае свае сацыялістычныя перакананьні, абараняе правы беднякоў. У [[1889]] годзе Судзілоўскі ўступіў у канфлікт з прадстаўніком сьвяцейшага Сінода ў ЗША япіскапам Уладзімерам, абвінаваціўшы апошняга ў хабарніцтве і маральнай разбэшчанасьці. У выніку япіскап быў адкліканы ў Расею.

Прыжыўшы 5 гадоў у [[Каліфорнія|Каліфорніі]], Судзілоўскі ў траўні [[1892]] года пераехаў на Гавайскія астравы, дзе займаўся ўрачэбнай практыкай. Пасьля захопу амэрыканцамі ў [[1898]] годзе астравоў доктар рашуча ўключыўся ў барацьбу за незалежнасьць мясцовых палінэзійцаў-канакоў. У [[1900]]-—[[1901]]  гг. пад імем Каўка Лукіні ([[ангельская мова|англ.]] ''Kauka Lukini'') ён быў сэнатарам, а потым і прэзідэнтам Сэната тэрыторыі Гаваі – — калегіяльнай урадавай установы гэтай калёніі ЗША.

=== Азія ===

Пасьля выхаду ў адстаўку з паста сэнатара Гавайскага пармямэнта Судзілоўскі пераехаў у [[Шанхай]] (Кітай). У траўні [[1905]] года ён ужо знаходзіўся ў Японіі, дзе арганізаваў камітэт дапамогі расейскім ваеннапалонным [[расейска-японская вайна|расейска-японскай вайны]], стварыў для непісьменных салдат школы. Зь яго дапамогай у [[Нагасакі]] сацыялісты пачалі выпускаць рэвалюцыйную газэту “Воля”«Воля». У [[Токіё]] Судзілоўскі выпускаў газэту “Усходні«Усходні агляд”агляд», дапамагаў японскім дэмакратам выпускаць часопіс “Рэвалюцыйны«Рэвалюцыйны весьнік”весьнік», актыўна праводзіў прапаганду сацыялістычных ідэяў.

Па патрабаваньні Расейскага міністэрства замежных справаў урад ЗША ануляваў ягонае амэрыканскае грамадзянства.

У [[1912]] годзе нястомны Судзілоўскі пераехаў на Філіпіны. Там наш суайчыньнік акрамя мэдыцынскай практыкі займаўся, як заўсёды, грамадзскай і асьветніцкай дзейнасьцю. Потым ён вярнуўся ў Японію.

Лютаўскую рэвалюцыю, якая адбылася ў Расеі, Судзілоўскі сустрэў з радасьцю, але Кастрычніцкая была ўспрынятая ім як “зігзаг«зігзаг гісторыі”гісторыі». [[Марксізм|Марксізм]] ён лічыў дактрынёрствам і разгладаў яго толькі як адно ў многіх сацыялістычных вучэньняў.

У [[1921]] годзе Мікалай Канстанцінавіч пасяліўся зь сям’ёй у кітайскім горадзе [[Цяньцзынь]], дзе працаваў урачом. Адносіны да бальшавікоў сталі ў яго больш памяркоўныя. Ён арганізаваў першы ў Азіі “Камітэт«Камітэт дапамогі галадаючым Расеі”Расеі». Напрыканцы жыцьця ён нават пачаў думаць пра вяртаньне на Бацькаўшчыну. Але яго намер ня зьдзейсьніўся.

Судзілоўскага называюць “першым«першым і апошнім энцыякляпэдыстам [[XX стагодзьдзе|XX]] стагодзьдзя”стагодзьдзя».

== Спасылкі ==

[http://freepages.genealogy.rootsweb.com/~npmelton/sfbrusse.htm/ "The Bay of San Francisco, " Vol. 2, Page 200, Lewis Publishing Co, 1892.] ([[ангельская мова|англ.]])