|
[[Файл:Ludwika Maria Gonzaga van Egmont.jpg|thumb|200px|На партрэце пэндзляпэндзьля ван Эгманта ([[1645]]).]]
'''Людвіка Марыя Луіза дэ Ґанзаґа Нэвэрская''' ({{lang-pl|MarieLudwika LouiseMaria Gonzaga de Nevers}};, {{Дата нараджэннямова-fr|18|8|1611Marie Louise Gonzaga de Nevers}}; 18 жніўня 1611 — {{Дата10 траўня смерці|10|5|1667}}) — каралева [[Польшча|Польшчы]] (падй імем[[ВКЛ|вялікая '''Людовікікнягіня Марыі''')літоўская]], мужажонка апошніх каралёў дынастыі [[Ваза (дынастыя)|Ваза]] — [[Уладзіслаў IVВаза|Уладзіслава IV]] і [[Ян IIКазімер КазімірВаза|Яна II КазіміраКазімера]]. Дачка французскага герцага [[Шарль дэ Невер|Шарля дэ Невера]] з хаты [[Гонзага]] (з 1627 — [[герцагства Мантуя|герцага Мантуи]]) і Кацярыны дэ Майенн (пляменніцы знакамітага [[Генрых I дэ Гиз|герцага Гиза]]).
Дачка францускага князя [[Шарль дэ Нэвэр|Шарля дэ Нэвэра]] з дому [[Ганзага]] (з 1627 — [[княства Мантуя|князя Мантуі]]) і Катарыны дэ Майен (пляменьніцы знакамітага [[Анры I дэ Гіз|князя Гіза]]).
Выхаваннем Марыі Луізы ведала сястра яе бацькі, вдовствующая герцагіня Лонгвиль. Дзякуючы садзейнічанню цёткі перад дзяўчынай вымалёўвалася блішчалая партыя — [[Гастон Орлеанский]], брат караля [[Людовік XIII|Людовіка XIII]]. Гэты шлюб не ўваходзіў у планы [[кардынал Рышэлье|кардынала Рышэлье]], які, асцерагаючыся ўцёкі жаніха і нявесты з Парыжу, завастрыў яе ў [[Венсенский замак|Венсенском замку]], а потым перавёў у кляштар. ▼
▲ВыхаваннемВыхаваньнем Марыі Луізы ведалазаймалася сястра яе бацькі, вдовствующаяаўдавелая герцагінякнягіня ЛонгвильЛёнгвіль. Дзякуючы садзейнічаннюёй цёткідзяўчына перадмагла дзяўчынайвыйсьці вымалёўваласязамуж блішчалая партыя —за [[Гастон ОрлеанскийАрлеанскі|Гастона Арлеанскага]], братбрата караля [[ ЛюдовікЛюі XIII| ЛюдовікаЛюі XIII]]. Гэты шлюб не ўваходзіў у планыпляны [[кардынал РышэльеРышэльё|кардынала РышэльеРышэльё]], які, асцерагаючысяасьцерагаючыся ўцёкіўцёкаў жаніха ій нявесты з Парыжу[[Парыж]]у, завастрыўзьняволіў яе ў [[ ВенсенскийВэнсэнскі замак| ВенсенскомВэнсэнскім замку]], а потым перавёў у кляштар.
Пасля ўвесь каралеўскі двор прадказваў мадэмуазель Невер у жонкі фаварыту караля, шевалье [[Сен-Мар, Анры|Сен-Мару]], але ўладны кардынал пачытаў такі звяз нявартым яе высакароддзя. Толькі ў 1645 году, калі Марыі было далёка за 30 і яна выйшла з дзіцянараджальнага веку, ёй было дазволена ўступіць у шлюб. Іншы вязень Рышэлье, кардынал [[Ян II Казімір|Ян Казімір Ваза]], аднавіў сватаўство да яе ад імя свайго брата [[Уладзіслаў IV|Уладзіслава Польскага]], які пасварыўся з [[Габсбург]]ами і марыў аб звязе з урадам [[кардынал Мазарыні|Мазарыні]]. ▼
▲ПасляПасьля ўвесь каралеўскі двор прадказваўпрапаноўваў мадэмуазельяе Невер уў жонкі фаварыту караля, шевальешэвалье [[ СенАнры Сэн-Мар ,|Анры Анры|СенСэн-Мару]], але ўладны кардынал пачытаўпалічыў такі звяззьвяз нявартым яе высакароддзявысакародзьдзя. Толькі ў [[1645 году]], калі Марыі было далёка за 30 і яна выйшла ззь дзіцянараджальнага веку, ёй было дазволена ўступіць у шлюб. Іншы вязень РышэльеРышэльё, кардынал [[Ян II Казімір|Ян КазімірКазімер Ваза]], аднавіў сватаўство да яе ад імя свайго брата [[Уладзіслаў IVВаза|Уладзіслава Польскага]], які пасварыўся з [[ ГабсбургГабсбургі|Габсбургамі]] ами і марыў аб звязезьвязе з урадам [[кардынал Мазарыні|Мазарыні]].
Заручыўшыся з Янам Казімірам (які на цырымоніі ўяўляў свайго венценосного брата), Марыя Луіза ў суправаджэнні шырокай світы адправілася ў Польшчу і прынялася ператвараць варшаўскі двор на французскі манер. Вынікаючы запаветам бацькі, яна падбівала мужа на вайну з туркамі, але ў цэлым уплыў яе было абмежавана пытаннямі культуры і адукацыі (у прыватнасці, не без яе ўдзелу ў Польшчы стала выходзіць першая [[газета]]). ▼
▲Заручыўшыся ззь Янам КазімірамКазімерам (які на цырымоніі ўяўляўпрадстаўляў свайго венценосного брата), Марыя ЛуізаЛюдвіка ў суправаджэннісуправаджэньні шырокайвялікае світысьвіты адправіласянакіравалася ў ПольшчуРэч Паспалітую і прынялася ператвараць варшаўскі двор на французскіфранцускі манерманэр. Вынікаючы запаветам бацькі, яна падбівала мужа на вайну з туркамі, але ў цэлым уплыў яе былобыў абмежаванаабмежаваны пытанняміпытаньнямі культуры і адукацыі (у прыватнасціпрыватнасьці, не безбезь яе ўдзелу ў ПольшчыРэчы Паспалітай стала выходзіць першая [[ газетагазэта]]).
Пасля смерці Ўладзіслава ў 1648 году каралём быў абраны Ян Казімір. Марыя Людовіка пагадзілася стаць яго жонкай. На другога мужа, меней спрактыкаванага ў дзяржаўных пытаннях, яна мела вялікі ўплыў. Каралева дапамагала яму ў дужанні з магнацкай партыяй [[Любомирский, Вожыкі|князя Любомирского]] і настойвала на абранні новага караля пры жыцці старога (прынцып ''[[vivente rege]]''). Польскія патрыёты негатыўна адклікаліся аб ёй кіраванні дзяржавай; Рудавский параўнаў яе з «малюсенькім эфіёпам, які засядлаў [[слон]]а».[http://books.google.com/books?id=IfIbP8sfC0wC&pg=PA27&dq=deluge+rudawski&as_brr=0#v=onepage&q=&f=false] Не маючы ўласных дзяцей, яна марыла бачыць наступным каралём мужа сваёй пляменніцы, [[Конде, Генрых III Бурбон|герцага Энгиенского]], альбо ўнука сваёй выхавальніцы, юнага герцага Лонгвиля. ▼
▲ПасляПасьля смерцісьмерці ЎладзіславаЎладыслава ў [[1648 году]] каралём быў абраны Ян КазімірКазімер. Марыя ЛюдовікаЛюдвіка пагадзілася стаць яго жонкай. На другога мужа, меней спрактыкаванага ў дзяржаўных пытанняхпытаньнях, яна мела вялікі ўплыў. Каралева дапамагала яму ў дужаннізмаганьні з магнацкай партыяй [[ Любомирский,Ежы ВожыкіЛюбамірскі|князя ЛюбомирскогоЛюбамірскага]] і настойвала на абранніабраньні новага караля пры жыцціжыцьці старога (прынцып ''[[vivente rege]]''). Польскія патрыёты негатыўнанэгатыўна адклікаліся аб ёйяе кіраваннікіраваньні дзяржавай; РудавскийРудаўскі параўнаў яе з «малюсенькім эфіёпамэтыёпам, які засядлаў [[слон]]аслана».[http://books.google.com/books?id=IfIbP8sfC0wC&pg=PA27&dq=deluge+rudawski&as_brr=0#v=onepage&q=&f=false] НеНя маючы ўласных дзяцей, яна марыла бачыць наступным каралём мужа сваёй пляменніцыпляменьніцы, [[ Конде, ГенрыхАнры III Бурбон Кандэ| герцагакнязя ЭнгиенскогоЭнгіенскага]], альбо ўнука сваёй выхавальніцы, юнага герцагакнязя ЛонгвиляЛёнгвіля.
Марыя Людовіка памерла ў 1667 году і была пахаваная ў [[Вавельский сабор|Вавельском саборы]]. Страціўшы з яе смерцю апошнюю апору, кароль зрокся ад пасаду і выдаліўся дажываць сваё стагоддзе плябанам у тым горадзе, дзе яны сустрэліся, — [[Невер]]е. Па іроніі лёсу, усяго праз некалькі гадоў, пасля абрання на пасад [[Ян Собеский|Яна Собеского]], каралевай Польшчы стане іншая францужанка — [[Марысенька]], прыбылая ў Польшчу ў свіце Марыі Неверской. ▼
▲Людвіка Марыя Людовіка памерла ў [[1667 году]] і была пахаваная ў [[ Вавельский сабор|ВавельскомВавэль]]скім саборы ]]. Страціўшы ззь яе смерцю апошнюю апору, кароль зрокся ад пасадупасады і выдаліўся дажываць сваё стагоддзестагодзьдзе плябанам у тым горадзе, дзе яны сустрэліся, — [[ НеверНэвэр]] еы. Па іроніі лёсу, усяго празпразь некалькі гадоў, пасляпасьля абранняабраньня на пасад [[Ян СобескийСабескі|Яна СобескогоСабескага]], каралевай Польшчы стане іншая францужанка — [[Марысенька]], прыбылаяякая прыбыла ў Польшчу ў свіцесьвіце Марыі НеверскойНэвэрскай.
== Літаратура ==
* Bozena Fabiani. ''Warszawski dwor Ludwiki Marii''. Warszawa, 1976.
[[Катэгорыя:ГонзагаГанзага]]
[[Катэгорыя:Княгіні і каралевыКаралевы Польшчы]]
[[ar:ماريا لويزا غونزاغا]]
| 