Эрыс (карлікавая плянэта): розьніца паміж вэрсіямі

'''136199 Эры́с''' ({{мова-la|Eris}}) (раней выкарыстоўваліся часавыя назвы: афіцыйнае — '''2003 UB₃₁₃''', неафіцыйныя — '''Ксэ́на''', '''Зэ́на''' ({{мова-en|Xena}}) і '''Лі́ла''' ({{мова-en|Lilah}})) — [[карлікавая плянэта]], [[транснэптунавы аб'ект]], які, паводле дадзеных астраномаў з [[Паломарская абсэрваторыя|Паломарскай абсэрваторыі]] ([[Каліфорнія]]), мае бо́льшыбольшы памер, чым [[Плютон (карлікавая плянэта)|Плютон]], які да [[24 жніўня]] [[2006]] годагоду лічыўся плянэтай (раней меркавалася, што аб'ект можа быць нават буйней [[Мэркурый (плянэта)|Мэркурыя]]). Першаадкрывальнікі, а ўследўсьлед за імі [[NASA|НАСА]] і некаторыя [[СМІ]] абвясьцілі гэты аб'ект дзясятай [[плянэта|плянэтай]] [[Сонечная сыстэма|Сонечнай сыстэмы]], аднак [[24 жніўня]] [[2006]] г. [[Міжнародны астранамічны зьвяз|МАЗ]] зацьвердзіў азначэньне плянэты, па якім 2003 UB₃₁₃ не зьяўляецца такой. Аб'ект быў аднесены да разраду [[Карлікавая плянэта|«карлікавых плянэт»]].

Гэты аб'ект неня варта блытаць ззь іншымі буйнымі транснэптунавымі аб'ектамі, у прыватнасьці з [[Сэдна|Сэднай]] і [[2003 EL61|2003 EL₆₁]].

Першаадкрывальнікамі гэтага аб'екта сталі Майк Браўн ({{мова-en|Michael E. Brown}}) з [[Каліфарнійскі тэхналягічны інстытут|Каліфарнійскага тэхналягічнага інстытутаінстытуту]], Чэд Трухільё ({{мова-en|Chad Trujillo}}) з абсерваторыіабсэрваторыі Джэміні і Дэвід Рабіновіч ({{мова-en|David L. Rabinowitz}}) з [[Ельскі ўнівэрсытэт|Ельскага ўнівэрсытэтаўнівэрсытэту]]. Аб'ект быў упершыню сфатаграфаваны [[21 кастрычніка]] [[2003]] г. з дапамогай 48-дзюймовага (122-см) тэлескопа імя Самуэля Ошына ({{мова-en|Samuel Oschin}}), разьмешчанага ў абсэрваторыі Паломар. Для таго, каб знайсьці аб'ект на гэтых фатаграфіях, запатрабавалася складаная апрацоўка выяввыяваў. Толькі [[5 студзеня]] [[2005]] годагоду аб'ект быў выяўлены на фатаграфіях. Запатрабавалася яшчэ некалькі месяцаў дасьледаваньняў, каб вызначыць парамэтры арбіты і прыблізны памер аб'екта. Вынікі дасьледаваньняў былі апублікаваныя [[27 ліпеня]] [[2005]] гадыгоду.

Цяпер аб'ект знаходзіцца ў 97 [[астранамічная адзінка|а. а.]] (14,5 мільярдах кілямэтраў) ад [[Сонца|Сонцы]]. Арбіта моцна выцягнутая, максымальная адлегласьць да Сонца складае 97,61 а. а. (14,6023 мільярдаў км), мінімальнае —- 37,808 а. а. (5,65598 мільярдаў км). Пэрыяд звароту вакол Сонцы складае 557 гадоў, а арбіта нахіленая пад кутом 44,177° да плоскасьці [[экліптыка|экліптыкі]].

Па назіраньнях касьмічнага тэлескопа [[СпітцэрСьпітцэр (касьмічны тэлескоп)|«СпітцэрСьпітцэр»]] у канцы жніўня [[2005]] [http://www.spitzer.caltech.edu/Media/happenings/20050915/], дыямэтар аб'екта складаў каля 2700 км.