УНА-УНСО: розьніца паміж вэрсіямі

== УНА-УНСО ==

'''Дата падставы''': 30 чэрвеня 1990  г.

'''Партыйны друк''': газета «"Наша справа»" (укр. «"Наша справа»")

Заснаваная 30 [[чэрвеня]] [[1990 г.]] дысідэнтам [[Юрыем Шухевічем]] пад назовам Украінская міжпартыйная асамблея (УМА). У пачатку ўяўляла сабой добраахвотнае аб'яднаньнеаб’яднаньне некалькіх украінскіх нацыяналістычных партый і грамадзкіх арганізацый таго жа толку.

Да вясны 1991 кіраўніцтва УМА усё больш і больш патрабавала пераўвасабленьні УМА у паўнавартасную палітычную партыю. З-за гэтага з аб'яднаньняаб’яднаньня вышлі Ўкраінская нацыянальная партыя і Ўкраінская народна-дэмакратычная партыя. Пасля гэтага (8 верасня) УМА была пераназваная ва Ўкраінскую нацыянальную асамблею (УНА) і абвясціла сябе партыяй. Афіцыйнай рэгістрацыі УНА, аднак, у часы СССР не атрымала.

Адразу пасля пачатку «"жнівеньскага путчу»" 19 жніўня 1991 партыйнае кіраўніцтва УНА заклікала ствараць украінскія ваенныя фармаванні з мэтай адбіць магчымае ваеннае ўмяшаньне ГКЧП. Пагадзіліся стварыць такія фармаваньні толькі тыя чальцы УНА, якія складаліся ў Савецкім войску. Дадзеныя полувоенные фармаваньні атрымалі назоў Украінская народная самаабарона (УНСО). Зараз УНА размяшчала ўласным ваенізаваным крылом.

Адразу пасля стварэньня атрадаў УНСО іх чальцы правялі шэраг гучных акцый, якія звярнулі на УНА — УНСО увагу шырокіх пластоў грамадзтва. Да іх ставяцца буйныя бойкі з расейскімі нацыяналістамі ў Кіеве, масавы выезд у Крым з мэтай запалохваньня сепаратыстаў і т. д. У 1992  г, падчас Прыднястроўскага канфлікту, УНСО стварыла добраахвотніцкі атрад і адправіла яго ў Прыднястроўе з мэтай дужаньня супраць малдаўскіх войскаў. У 1993 чарговы добраахвотніцкі атрад УНСО адпраўляецца ў Абхазію з мэтай дужаньня на боку [[Грузіі]]. 8 унсовскіх добраахвотнікаў атрымалі пашпарты ганаровага грамадзяніна Грузіі. Указам прэзідэнта Грузіі 14 добраахвотнікаў УНСО узнагароджаныя ордэнам Вахтанга Горгасала — узнагарода за воінскую доблесьць, 7 з іх — пасмяротна.

Толькі 29 снежня 1994 УНА — УНСО была афіцыйна зарэгістраваная міністэрствам юстыцыі Ўкраіны. Улады адмовіліся, аднак, рэгістраваць партыю пад яе поўным назовам і з тых часоў УНА — УНСО афіцыйна завецца проста «"Украінская нацыянальная асамблея»".

Да таго часу састарэлы Юры Шухевіч ужо пакінуў пост раздьзела партыі і новым старшынёй УНА — УНСО быў абраны супрацоўнік газеты «"Голас нацыі»" Алег Вітовіч (жнівень 1994).

Праводжаныя арганізацыяй акцыі прывялі да таго, што 6 верасня 1995 мінюст Украіны зняў УНА — УНСО з рэгістрацыі. Пасля гэтага УНА — УНСО перайшла на нелегальнае існаваньне. Нелегальны перыяд УНА — УНСО доўжыўся ледзь больш двух гадоў. 20 ліпеня 1996 мінуў Устаноўчы з'ездз’езд УНА — УНСО (да гэтага партыйныя з'ездыз’езды зваліся сесіямі), на якім была прынятая новая праграма. Гэта павінна было паказаць украінскім уладам, што УНА — УНСО годная перарэгістрацыі. Аднак толькі 29 верасня 1997 году ўкраінскі мінюст зарэгістраваў гэтую партыю зноў. Парляменцкія выбары 1998, якія прайшлі ў сакавіку абгарнуліся для УНА — УНСО поўным правалам. За партыю падалі свае галасы толькі 105.977 выбарнікаў. Гэта азначала 0,37% падтрымкі (24-ое месца з 30). Бо і па аднамандатных акругах УНА — УНСО ні аднаго месца ў Вярхоўнай радзе не атрымала, яе парляменцкая дзейнасьць на гэтым скончылася.

У 1999 УНСО адправіла свой апошні добраахвотніцкі кантынгент, гэтым разам у Косава для падтрымкі сербаў супраць албанцаў. На чарговым партыйным з'ездзез’ездзе які прайшоў у тым жа годзе, новым старшынёй партыі быў абраны Андрэй Шкіль.

Пасля вяртання унсоўцаў з Косава УНА — УНСО ўзяла актыўны ўдзел у акцыях «"Украіна без Кучмы»" (зіма 2000—2001). У выніку масавых сутыкненьняў перад будынкам адміністрацыі прэзідэнта Ўкраіны 9 сакавіка 2001 18 чальцоў УНА — УНСО былі арыштаваныя і адданыя суду. Усе яны атрымалі розныя (да пяці гадоў) тэрміны пазбаўлення волі. 18 лістапада 2001 раздзелам партыі быў абраны Мікалай Карпюк. Аднак ён быў разам з іншымі 17 унсоўцамі складзены ў турму, з якой выйшаў толькі ў кастрычніку 2004.

2002 апынуўся годам расколаў. 30 чэрвеня 2002 у партыі адбыўся раскол — прыхільнікі Андрэя Шкіля правялі з'ездз’езд і абралі яго старшынёй УНА — УНСО. Скарыстаўшыся зняволеньнем Мікалая Карпюка, група унсоўцаў абрала сваім старшынёй партыйнага фунцыянера Эдуарда Коваленку. Былы дэпутат ад УНА — УНСО, Юры Тыма, гэтак жа арганізаваў сваю ўласную партыю, якую назваў «"Украінскай нацыянальнай асамблеяй — Украінскай нацыянальнай салідарнай арганізацыяй»".

У 2005 УНА — УНСО пачаткі паступова адраджацца. 15 кастрычніка 2005 у Кіеве мінуў чарговы з'ездз’езд УНА — УНСО Эдуарда Коваленкі. На ім часова інтэрнаваны Коваленка быў зрушаны з паста раздзела партыі і новым старшынёй УНА — УНСО быў абраны яе заснавальнік, састарэлы Юры Шухевіч. У снежні таго жа году адбылося ўз'яднаньнеўз’яднаньне прыхільнікаў Юрыя Шухевича і Мікалая Карпюка, якіх міністэрства юстыцыі працягвала лічыць правамоцнай УНА — УНСО (паводле заявы ад верасня 2005). Пасля абнаўленьня кіраўніцтва партыя трохі актывізавалася і атрымала невялікую перамогу на парламенцкіх выбарах 26 сакавіка 2006 — за яе прагаласавалі 16.379 чалавек. Пасля гэтага УНА — УНСО удзельнічала ў такіх гучных прадпрыемствах, як імпрэза 64-годдзі УПА 14 кастрычніка 2006 і дня нараджэньня Сцяпана Бандеры 1 студзеня 2007 у Кіеве.