Вікіпэдыя

Атол: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д робат дадаў: mk:Атол
д Робат: аўтафарматаваньне артыкула
Радок 1:
[[Выява:Mvey0290.jpg|міні|right|thumb|400px400пкс|Адзін з [[Моту|астраўкоў]] атола [[Яп]] у Ціхім акіяне]]
[[Выява:Nukuoro ISS013-E-28610.jpg|thumbміні|300px|right300пкс|Атол [[Нукуора]] ў [[Мікранэзія|Мікранэзіі]]]]
[[Выява:Kwajalein Atoll;p12(map).gif|thumbміні|300px|right300пкс|Карта атола [[Кваджэлэйн]]]]
[[Выява:Atoll forming-i18.png|thumbміні|300px|right300пкс|Пасьлядоўныя стадыі фармаваньня атола: [[вулканічная выспа]], [[каралавы рыф]], [[ядзерны атол]], атол]]
[[Выява:Coral atoll formation animation.gif|thumbміні|300px300пкс|Утварэньне атола па [[Чарльз Дарвін|Чарльзу Дарвіну]]]]
'''Ато́л''' — слова [[Індаарыйскія мовы|індаарыйскага]] паходжаньня, з [[Мальдыўская мова|мальдыўскай мовы]]. Пазначае [[каралавую выспу]], якая мае выгляд суцэльнага або разрыўнага [[Акружнасьць|кольца]], якое атачае [[лягуна|лягуну]]. Дакладней, атол уяўляе сабой [[узвышэньне]] на дну [[акіян]]а, увянчанае [[карал]]авай надбудовай, утваральнай [[рыф]] з групай [[Моту|астраўкоў (моту)]], разьяднаных [[праліў|пралівамі]]. Гэтыя пралівы злучаюць [[акіян]] з лягунай. Калі праліваў няма, то суша ўтворыць суцэльнае кольца, у гэтым выпадку [[вада]] ў лягуне можа быць меней салёнай, чым у акіяне. Узвышэньне на дну акіяна звычайна мае форму [[конус]]а, утворанага патухлым [[Вулкан (геалёгія)|вулкан]]ам.
 
Тыповы атол складаецца з трох частак: вонкавага схілу рыфа, рыфавай плятформы і лягуны. Вышыня атола звычайна не перавышае 3-4 мэтраў над сярэднім [[узровень акіяна|узроўнем акіяна]]. Атолы могуць мець разнастайныя канфігурацыі і памеры. Адзін з найбуйныхнайбуйнейшых атолаў на Зямлі — [[Кваджэлэйн]] ([[Атол Меншыкава|Меншыкава]]) у архіпэлягу [[Маршалавы выспы]] — дасягае 2336 км², зь якіх 92 % прыходзіцца на лягуну, выцягнутую на 300 км. Сумарная плошча 92 астраўкоў гэтага атола — 14,5 км². Іншы буйны атол — [[Рангіроа]] (Рангірой) у архіпэлягу [[Туамоту]] — займае 1639 км², а яго 241 астравок займае 43 км². Каралавыя рыфы такіх буйных атолаў апраўляюць узняцьце на дну акіяна, якое зьяўляецца вулканічным [[плято]], а не конусам асобнага вулкана. За выключэньнем невялікіх атолаў, плошча рыфаў звычайна складае некалькі адсоткаў ад плошчы саміх атолаў, а на дзель сушы часта прыходзіцца толькі дзелі адсоткаў. У выпадку невялікага атола [[Пангелаі]], на рыфы і сушу прыходзіцца 3 з 4 км² плошчы атола.
 
Атолы звычайна ўтвораюцца шляхам абрастаньня [[Вулканічная выспа|вулканічнай выспы]] каралавым рыфам, які фармуе колцавы пояс. Часта гэта суправаджаецца апусканьнем вулканічнай асновы пад ваду, калі такога апусканьня не адбываецца, то фармуецца [[ядзерны атол]] з вулканічнай выспай усярэдзіне лягун. Невялікае паніжэньне ўзроўня вады (або ўзняцьце тэктанічнай асновы атола) прыводзіць да ператварэньня каралавага рыфа ў атол. Наступнае ўзьняцьце сушы можа прывесьці да фармаваньня [[Падняты атол|паднятага атола]]. Калі жа атол апускаецца пад ваду, то фармуецца [[падводны банка]] (гэта значыць [[водмель]]), якая можа быць названая [[пагружаны атол]].
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Атол»