Маскаль: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →‎Геаграфічныя назвы: выпраўленьне спасылак
Czalex (гутаркі | унёсак)
выдаленьне неэнцыкляпэдычных зьвестак без спасылак, стыль
Радок 2:
{{Неаб’ектыўна}}
[[Файл:Майки1.jpg|міні|300пкс|«Дзякуй табе, Божа, што я не маскаль»]]
'''Маскалі́''' — пашыраная, звычайна пагардлівая, назва [[расейцы|расейцаў]] сярод насельніцтва [[Беларусь|Беларусі]], [[Украіна|Украіны]] і [[Польшча|Польшчы]].
 
== Гісторыя тэрміна ==
{{Няма крыніц|сэкцыя}}
Гістарычна ўжываўся ў дачыненьні да жыхароў Масквы, [[Масковія|Масковіі]], якая часта ў летапісах і гістарычных тэкстах згадваецца як ''[[Маскоўшчына]]'', а таксама ў дачыненьні да [[васал]]аў Масквы. І таму старажытна, больш правільным тэрмінам звароту да насельніцтва ўсходняга суседу ёсьць ''маскаль'' (ад няправільнага вымаўленьня [[фіна-вугоры|фіна-вугорскіх народнасьцяў]] пад агульнай назвай [[мокша]]). З часу падзелу Рэчы Паспалітай, маскалі былі вельмі занепакоеныя сацыяльнымі і нацыянальнымі канфліктамі з акупаванымі краінамі, і як частковае вырашэньне дадзенай праблемы пачалі выкарыстоўваць тэрмін ''вялікаросы'' (затым, у пачатку XX стагодзьдзя ўведзены тэрмін ''рускія''). Уводзіўся цяжка, праз цэнзурныя абмежаваньні слова-праайца, аднак старое слова ''маскаль'' пачало мець абсалютна іншае значэньне, яно стала іранічнай назвай жыхароў [[Расея|Расеі]].
 
Назва «маскаль» першапачаткова выкарыстоўвалася ў [[ВКЛ|Вялікім Княстве Літоўскім]] і [[Польшча|Польшчы]] для азначэньня маскоўскага (суч. [[расейцы|расейскага]]) служылага люду, вайскоўцаў і ўжывалася разам са словамі «маскаві́т», «маскалік», «маскоўскія людзі», «масковец» і г. д.
Радок 20:
: ''Да князя Радзівіла ў Селішча Ямское''
: ''Дым ужо за агнішчам ўгору слупом нясецца''
: ''Кроў ужо '''маскавітаў''' струмянём ліецца''
: ''Тры пасткі па ўзьлесьсі ворагі прыхавалі''
: ''Скеміўшы тое ліцьвіны з коней пасьсядалі''
Радок 51:
 
: ''Гетман зноў загадаў трубіць, коней зноў асядлаці''
: ''Прагне ў сечы лютай зноў '''маскоўца''' спаткаці.''
</blockquote>
 
Радок 85:
У вершы беларускага паэту XIX стагодзьдзя [[Паўлюк Багрым|Паўлюка Багрыма]] ёсьць радкі — «Каб я каршуном радзіўся, я бы без паноў абыўся: у паншчыну б не пагналі, у рэкруты б не забралі і ў маскалі не аддалі.». У творы паняцьці «рэкрут» і «маскаль» разьмежаваныя і адпавядаюць тэрмінам «навабранец» і «салдат».
 
На сёньняшні дзень у Беларусі ды Ўкраіне слова ''маскаль'' часьцей за ўсё прымяняецца ў адносінах да асобаў, якія [[шавінізм|шавіністычна]] настроены да незалежных рэспублік і іх [[культура|культур]]. Існуе нават ідэя, што аб’ядноўвае маскалёў — [[утопія Трэцяй Рэспублікі]].
Пад час «культурнага абмену», ці, інакш, перасяленьня найбольш актыўнай часткі двух народаў Беларусі і Ўкраіны на прасторы [[Сыбір]]ы і іншыя куткі «бязьмежнай», слова ''маскаль'' атрымоўвае абсалютна новае значэньне і пачынае шырока ўжывацца сярод расейскага насельніцтва. На тэрыторыі Расеі маскалём пачалі называць людзей не мясцовых, прыехаўшых з [[Масква|Масквы]]. Так пачалі клікаць камісараў-чэкістаў, чыноўнікаў, людзей, што атрымалі адукацыю ў [[сталіца|сталіцы]]. Яшчэ пазьней слова ''маскаль'' стала праявай комплексу непаўнавартасьці мясцовага насельніцтва перад больш адукаванымі людзьмі.
 
На сёньняшні дзень у Беларусі ды Ўкраіне слова ''маскаль'' часьцей за ўсё прымяняецца ў адносінах да асобаў, якія [[шавінізм|шавіністычна]] настроены да незалежных рэспублік і іх [[культура|культур]]. Існуе нават ідэя, што аб’ядноўвае маскалёў — [[утопія Трэцяй Рэспублікі]].
 
== Назва «Маскаль» у Беларусі ==
Радок 105 ⟶ 103:
 
=== Беларускія жарты ===
Існуе вялікая колькасьць беларускіх жартаў, дзе прама ці ўскосна згадваецца маскаль.<ref>[http://kyky.org/pain/o-brat-ghdie-zhie-ty-bielorusy-o-rodstvie-s-russkimi О, брат, где же ты? Белорусы о родстве с русскими]</ref>
 
Прыклад<ref>[http://kyky.org/pain/o-brat-ghdie-zhie-ty-bielorusy-o-rodstvie-s-russkimi О, брат, где же ты? Белорусы о родстве с русскими]</ref>:
* ''Сапраўдны беларус у сваім жыцьці павінен:''
 
# ''Пасадзіць дрэва;''
# ''Пабудаваць хату;''
# ''Выгадаваць сына;''
# ''Забіць маскаля;''
# ''Забіць сінічку.''
 
''Калі вас цікавіць, навошта забіваць сінічку, вы — сапраўдны беларус. Таму што пункт 4 пытаньняў не выклікае.''
 
== Назва «Маскаль» ва Ўкраіне ==