Чэ Гевара: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д стыль |
крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Che_Guevara?oldid=939289100 |
||
Радок 1:
{{Вайсковец}}
[[Файл:Che Guevara - Grab in Santa Clara, Kuba.jpg|міні|Магіла Чэ ў [[Санта-Кляра|Санта-Кляры]], [[Куба]]]]
''' Эрнэ́ста (Чэ) Ґева́ра''' ({{мова-es|Ernesto Guevara}} (Che); {{Нарадзіўся|14|6|1928}}, [[Расарыё]], [[Аргентына|Арґентына]] — {{Памёр|9|10|1967}}, Ля-Іґера, [[Балівія]]) — вядомы лацінаамэрыканскі [[марксізм|марксісцкім]] рэвалюцыянэр, мэдык, партызанскі лідэр і паплечнік [[Фідэль Кастра|Фідэля Кастра]], камандантэ [[Кубінская рэвалюцыя|Кубінскай рэвалюцыі]].
Зьяўляючыся маладым студэнтам-мэдыкам, Ґевара падарожнічаў па [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыцы]] і быў шлыбока уражаны беднасьцю, голадам і хваробамі, якія мелі месца на ягоным родным кантынэнце. Ягонае памкненьне дапамагчы зрынуць тое, што ён бачыў, прывялі арґентынца да высновы, што ў бяздольлі Лацінскае Амэрыкі вінная капіталістычная эксплюатацыі з боку [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. Гэта падштурхнула яго на ўдзел у сацыяльных рэформах у [[Гватэмала|Ґватэмале]] за часам прэзыдэнта [[Хакоба Арбэнс Гусман|Хакоба Арбэнса Ґусмана]], які аднак быў зрынуты праз вайсковы пераварот зарганізаваны [[Цэнтральная разьведвальная ўправа|Цэнтральнай разьведвальнай ўправай]] (ЦРУ) ЗША, што замацавала палітычную [[ідэалёгія|ідэалёґію]] Ґевары. Пазьней у [[Мэхіка]] Ґевара сустрэў [[Рауль Кастра|Рауля]] і Фідэля Кастра і разам зь імі адплыў на Кубу з мэтай зьвяржэньня кубінскага дыктатара, падтрыманага ЗША, [[Фульхэнсіё Батыста]]. Ґевара неўзабаве стаў вядомым сярод паўстанцаў, быў узведзены ў камандаваньне і згуляў ключавую ролю ў пераможнай двухгадовай партызанскай кампаніі, якая скінула рэжым Батысты.
У 1966—1967 гадох вёў рэвалюцыйную барацьбу ў [[Балівія|Балівіі]] супраць рэакцыйна-дыктатарскага рэжыму [[Рэнэ Бар’ентас|Рэнэ Бар’ентаса]] ({{мова-es|René Barrientos|скарочана}}), якога падтрымлівалі [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. У краіне ўсё больш узмацняліся палітычныя разыходжаньні паміж асобнымі праўрадавымі групоўкамі. У гэтых умовах у жніўні 1967 году ўзьнік востры ўрадавы крызіс. Урад Бар’ентаса абараняў інтарэсы буржуазных слаёў, зьвязаных з паўночнаамэрыканскім [[імпэрыялізм]]ам. Ён абапіраўся на падтрымку камандаваньня войска. У кастрычніку 1967 году пры актыўнай дапамозе [[Цэнтральная разьведвальная ўправа|Цэнтральнай разьведвальнай ўправы]] (ЦРУ) ЗША урад разграміў атрад Ґевары. Сам Чэ, будучы паранены, трапіў у палон і 9 кастрычніка быў расстраляны. Загад на пакараньне быў выкананы, не зважаючы на жаданьне ўраду ЗША пераправіць Чэ Ґевару ў [[Панама|Панаму]] дзеля далейшых допытаў<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7027619.stm ''«CIA man recounts Che Guevara's death»'']. BBC News.</ref>.▼
▲Ґевара быў плённым пісьменьнікам, склаўшы падручнік па партызанскай вайне, а таксама апублікаваўшы мэмуары пра сваё юнацкае кантынэнтальнае падарожжа на матацыклах. Ён захапляўся [[марксізм-ленінізм|марксізмам-ленінізмам]] і лічыў, што недаразьвіцьцё і залежнасьць краінаў трэцяга сьвету ёсьць прамым вынікам [[імпэрыялізм]]у, [[нэакаляніялізм]]у і манапольнага [[капіталізм]]у, адзіным сродкам абароны ад якіх ён бачыў у [[пралетарскі інтэрнацыяналізм|пралетарскім інтэрнацыяналізьме]] і [[сусьветная рэвалюцыя|сусьветнай рэвалюцыі]]. У 1966—1967 гадох вёў рэвалюцыйную барацьбу ў [[Балівія|Балівіі]] супраць рэакцыйна-дыктатарскага рэжыму [[Рэнэ Бар’ентас|Рэнэ Бар’ентаса]]
Ґевара застаецца адначасова шанаванай і ажыўленай гістарычнай постацьцю, які выклікае палярызавацыю ў грамадзтве. У выніку пакутніцкай сьмерці, паэтычных заклікаў да [[клясавы канфлікт|клясавай барацьбы]] і імкненьня да стварэньня сьвядомасьці новага чалавека, абумоўленага маральнымі, а не матэрыяльнымі стымуламі, Ґевара ператварыўся ў квінтэсэнцыйную ікону розных [[левы палітычны рух|левых]] рухаў. Ягоныя крытыкі, аднак, адзначаюць, што ён забіваў палітычных апанэнтаў, ліквідаваў [[свабодная прэса|свабодную прэсу]] і зьмяшчаў гомасэксуалаў у лягеры прымусовай працы<ref>[https://www.independent.co.uk/voices/commentators/johann-hari/johann-hari-should-che-be-an-icon-no-394336.html ''«Johann Hari: Should Che be an icon? No»'']. The Independent.</ref><ref>[https://www.foxnews.com/politics/5-inconvenient-truths-about-che-guevara ''«5 inconvenient truths about Che Guevara»'']. Fox News.</ref>. Часопіс ''«[[Time]]»'' назваў яго адным з 100 самых уплывовых людзей XX стагодзьдзя.
Знакаміты ва ўсім сьвеце манахромны партрэт Чэ Ґевары анфас створаны ірляндзкім мастаком [[Джым Фіцпатрык|Джымам Фіцпатрыкам]] з фатаґрафіі кубінца Альбэрта Корды, зробленай у
== Чэ ў мастацтве ==
Радок 44 ⟶ 50:
Быў арґентынцам і кубінцам.
▲Знакаміты ва ўсім сьвеце манахромны партрэт Чэ Ґевары анфас створаны ірляндзкім мастаком Джымам Фіцпатрыкам з фатаґрафіі кубінца Альбэрта Корды, зробленай у [[1960]] годзе. На бярэце Чэ бачная зорачка [[Хасэ Марці]], адметная прыкмета камандантэ, атрыманая ад [[Фідэль Кастра|Фідэля Кастра]] ў ліпені [[1957]] году разам з гэтым званьнем.
== Крыніцы ==
Радок 53 ⟶ 57:
{{Commons}}
* [https://www.bbc.co.uk/archive/cuba/6228.shtml Чэ Ґевара]. BBC.{{ref-en}}
* [https://www.biography.com/video/che-guevara-revolutionary-rebel-19573315841 Чэ Ґевара: рэвалюцыйны паўстанец]. Biography.{{ref-en}}
* [http://www.democracynow.org/2007/10/9/the_life_legacy_of_latin_american Жыцьцё і спадчына Чэ Ґевары]. Democracy Now.{{ref-en}}
* [http://www.history.com/topics/che-guevara Чэ Ґевара. Асноўныя факты]. History.{{ref-en}}
* [https://www.youtube.com/embed/GTKqBH1o12I Сапраўдная ґісторыя Чэ Ґевары]. The History Channel.{{ref-en}}
{{Бібліяінфармацыя}}
| |||