Спарта: розьніца паміж вэрсіямі

'''Спа́рта''' ({{мова-el|Σπάρτη}}) — [[горад]] у [[Грэцыя|Грэцыі]] ў вобласьці [[Ляконія|Ляконіі]] на поўдні паўвостраву [[Пэляпанэс]]у, у даліне ракі [[Эўротас|ракі Эўротас]]у. У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] Спарта была [[поліс|горадам-дзяржавай]].

[[Файл:Sparta territory.jpg|thumbміні|leftзьлева|Тэрыторыя Старажытнай Спарты.]]

Горад Спарта стаяў на рацэ [[Эўротас]]. Тэрыторыя дзяржавы каля 1000 г. да н. э. была заваяваная [[дарыйцы|дарыйцамі]], якія частку старых жыхароў-[[ахейцы|ахейцаў]] ператварылі ў [[пэрыек]]аў (палітычна бяспраўных, але па-грамадзянску вольных), частку ў [[ілёты|ілётаў]] (дзяржаўных рабоў); самі дарыйцы склалі панавальнае саслоўе [[спартыят]]аў.

У IX стагоддзістагодзьдзі да н. э. заканадаўства [[Лікург Спартанскі|ЛікургЛікурга]]а зрабіла з Спарты моцную ваенную дзяржаву, у дзьвюх войнах яны заваявалі [[Мэсэнія|Мэсэнію]] і набылі гегемонію над [[Пэляпанэс]]ам і нават перавагу ва ўсёй Старажытнай Грэцыі аж да пэрыяду [[Грэка-пэрсыдзкія войны|Грэка-пэрсыдзкіх войнаў]].

У суперніцтве з атэнянамі спартанцы перамаглі іх у [[Пэляпанэская вайна|Пэляпанэскай вайне]] ([[431 да н.э.|431]]—[[404 да н.э.|404431—404 гадах да н. э.]]), але страцілі сваю перавагу ў [[371 да н.э.|371 годзе да н. э.]] у вайне з [[Тэбы (Грэцыя)|Тэбамі]]. Пасьля няўдачы рэформаў [[Агіс]]а і [[Клеамэн]]а ў [[III стагодзьдзе да н.э.|III стагодзьдзі да н. э.]], Спарта ў [[Бітва пры Сэлязіі|паразе пры Сэлязіі]] ў [[221 да н.э.|221 годзе да н. э.]] канчаткова страціла сваё значэньне і ў [[146 да н.э.|146 годзе да н. э.]] патрапілатрапіла пад уладу [[Рым]]у.

[[Файл:GreeceLaconia.png|thumbміні|Ляконія.]]

Сучасны горад Спарта закладзены ў [[1834|1834 годзе]]. Адміністрацыйны цэнтрцэнтар ному [[Ляконія]]. 14,5 тысяч жыхароў (1981). Гандлёвы цэнтрцэнтар сельскагаспадарчага раёну даліны р.ракі [[Эўротас]]у. Дробныя прадпрыемствы харчовай, тэкстыльнай, тытунёвай і хімічнай прамысловасьці.

Асноўнымі славутасьцямі сучаснай Спарты зьяўляюцца разьмешчаныя ў яе навакольлях руіны Старажытнай Спарты. Захаваліся фрагмэнты антычных будынкаў [[VII стагодзьдзе да н.э.|VII стагодзьдзя да н. э.]] — [[II стагодзьдзе|II стагодзьдзя н. э.]]: [[Акропаль]] з храмам [[Атэна|Атэны]] (VI уст. да н. э.), храмы (7-5VII—V стст. да н. э.), [[тэатар]] (1-2I—II стст. н. э.).

У [[Rome: Total War]] Спарта выступае сталіцай грэцкай дзяржавы 200-ыхх гадоў да н. э.

* ''Андреев Ю. В.'' Мужские союзы в дорийских городах-государствах (Спарта и Крит). СПб.: Алетейя, 2004. — {{ISBN |5-89329-669-9}}

* ''Печатнова Л. Г.'' История Спарты. Период архаики и классики. — Гуманитарная Академия, 2002. — {{ISBN |5-93762-008-9}}

* ''Секунда Н.'' Армия Спарты. М.: АСТ, Астрель, 2004.- {{ISBN |5-17-023262-4}}, {{ISBN |5-271-08554-6}}, {{ISBN| 1-85532-689-0.}}

[[Катэгорыя:Спарта|* ]]