Жамойцкая мова: розьніца паміж вэрсіямі

{{Інфармацыя пра мову |

|Назва мовы = Жамойцкая мова |

|Назва мовы ў арыгінале = Žemaitiu kalba |

|Краіны ўжываньня = [[Летува|Летуве]] |

|Рэгіён = [[Жамойць]] |

|Колькасьць карыстальнікаў = прыкладна 500 тысяч чалавек |

|Клясыфікацыя = [[Індаэўрапейскія мовы|Індаэўрапейская]]<br />&nbsp;[[Балцкія мовы|Балцкія]]<br />&nbsp;&nbsp;[[Усходнебалцкія мовы|Усходнебалцкія]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Летувіская''' (разглядаецца як дыялект)

|Код па ISO 639-1SIL = — |sgs

Гаворка старажытных жмудзінаў была адной з гаворак тагачаснага ўсходнебалтыйскага клястэру. Спачатку мова жмудзінаў была вельмі блізкай да [[Зэмгальская мова|зэмґальскае мовы]] і да [[13 стагодзьдзе|13XIII стагодзьдзя]] разьвівалася самастойна.

Пасьля вайны [[Вітаўт]]а з [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскім ордэнам]] Жамойць канчаткова ўмацавалася як частка [[ВКЛ]] ([[Жамойцкае староства]]). На гэты час прыпадае этап актыўнага кантактаваньня жмудзінаў з аўкштайтамі. У гэтыя ж часы жмудзіны канчаткова асымілявалі [[Куршы|куршаў]], якія жылі ў раёне сучаснае [[Клайпеда|Клайпеды]]. У [[15 стагодзьдзе|15XV стагодзьдзі]] жмудзіны асымілявалі паўднёвых зэмґалаў. На гэтыя часы прыпадае актыўны ўплыў аўкштайцкае гаворкі (будучы літаратурны стандарт летувіскае мовы), у выніку чаго жамойцкая губляе некаторыя агульныя рысы з мовай зэмґалаў. Трэба адзначыць, што ў мінулым тэрыторыя, якая дэкляравалася як тэрыторыя пражываньня жмудзінаў (вышэйазначанае жамойцкае староства), была большай, ніж сучасны летувіскі рэґіён [[Жамойць]], таму гэта дае падставы вылучаць ґіпотэзу аб тым, што аўкштайцкая мова зрабіла значны ўплыў на жамойцкую мову, скараціўшы арэал распаўсюду мовы дзякуючы магчымай асыміляцыі жмудзінаў.

Час станаўленьня літаратурнае агульналетувіскае мовы абмінуў жамойтаў бокам. Летувіскімі літаратарамі жамойцкая мова ўжывалася вельмі рэдка (паэма «Бірута» Сыльвэстра Валюнаса, «Шэсьць казак» Сымона Станевіча, «Звычаі старажытнае [[Аўкштота|Верхняе Летувы]] й Жамойці» С. Даўкантаса), працэс утварэньня літаратурнага стандарту таксама абмінуў мову — для літаратурнага стандарту летувісы ўжылі аўкштайцкі дыялект без уліку жамойцкіх гаворак. У выніку аформіўся асобны жамойцкі літаратурны стандарт. З [[20 стагодзьдзе|20XX стагодзьдзя]] жамойцкая мова мае ўласны альфабэт на [[Лацінскі альфабэт|лацінскай аснове]].

[[Файл:Smg-long e.jpg|rightміні|thumb|250px250пкс|Доўгае Ėė.]]

Жамойкую мову не абмінула прымусовая кірылізацыя (гл. артыкул «[[Кніганошы]]»). З [[20 стагодзьдзе|20XX стагодзьдзя]] зьявіўся асобны жамойцкі альфабэт, які зьяўляецца своеасаблівым гібрыдам летувіскага й [[Латыская мова|латыскага]] альфабэту. Ад летувіскае мовы жамойцкая пераняла літару Ėė, ад латыскае — літары з макронамі (''Āā'', ''Ēē'', ''Īī'', ''Ōō'', ''Ūū''). Адметнай жамойцкай літарай зьяўляецца літара «Ėė доўгае» (жамойцк. ''ėlguojė ė̄'') — '''Ė̄ė̄'''. Адсутнічаюць літары Ąą, Ęę, Įį, Ųų.

* '''Заходнежамойцкая''' — была распаўсюджана ў [[:uk:Клайпедський{{Артыкул у іншым разьдзеле|Клайпедзкі край|Клайпедзкім краі]]|uk|Клайпедський край}} ў тыя часы, калі ім валодала [[Нямеччына]], частка носьбітаў пражывала на поўначы сучаснае [[Калінінградзкая вобласьць|Калінінградзкае вобласьці]]. У [[1945]] годзе ўсе носьбіты разам зь немцамі былі эвакуяваны ў Нямеччыну, дзе дыялект забыўся праз зьмяшаныя шлюбы і вялікае нямецкамоўнае атачэньне. Склаўся ў выніку заселеньня жмудзінамі зямель [[:en:Skalvians{{Артыкул у іншым разьдзеле|скальвы|прускага племені скальваў]]|en|Skalvians}}. Вымаўленьне: uo, ie > o, ei

У [[1988]] годзе ўтворана Жамойцкая культурная асацыяцыя, якая з [[1993]] году выдае часопіс Žemaičių žemė. Па-жамойцку вядзецца радыёвяшчаньне, існуе рух за афіцыйнае прызнаньне мовы й наданьне ёй афіцыйнага статусу ў Жамойці. Мова ня прызнаная ў сучаснай Летуве асобнай мовай. Мова ня мае сацыяльнага прэстыжу і большасьць жмудзінаў ужывае літаратурную летувіскую.

{{ЗноскіКрыніцы}}

{{БалцкіяБалтыйскія мовы}}