Аляксандар Салжаніцын: розьніца паміж вэрсіямі

У зьняволеньні Салжаніцын цалкам расчараваўся ў [[марксізм]]е, зь цягам часу паверыў у Бога і схіліўся да [[Праваслаўе|праваслаўна]]-[[патрыёт|патрыятычных]] ідэяў (поўнае адмаўленьне [[камунізм|камуністычнай ідэялёгіі]], роспуск [[СССР]] і стварэньне [[Славяне|славянскае]] дзяржавы на тэрыторыі Расеі, [[Беларусь|Беларусі]] і часткі [[Украіна|Ўкраіны]], усталяваньне ў новай дзяржаве [[аўтарытарызм|аўтарытарнага]] ладу з паступовым пераходам да дэмакратыі, накіраваньне рэсурсаў будучай краіны на духоўнае, маральнае і рэлігійнае разьвіцьцё народа, у першую чаргу [[расейцы|расейцаў]]). Ужо на «шарашцы» вярнуўся да пісальніцтва, у Экібастузе складаў вершы, паэмы («[[Дарожанька]]», «[[Прускія ночы]]») і п’есы ў вершах («[[Палоньнікі]]», «[[Пір пераможцаў]]») і завучваў іх напамяцьна памяць.

У [[1959]] Салжаніцын напісаў аповед «Щ-854» пра жыцьцё простага зьняволенага з расейскіх сялянаў, у [[1960]] — апавяданьні «Не стаіць сяло безбяз праведніка» і «[[Правая кісьць]]», першыя «[[Драбняткі]]», п’есу «[[Сьвятло, якое ў табе]]» («Сьвяча на ветры»)<ref>«Гэтая п’еса — самае няўдалае з усяго, што я напісаў» («Бадалася цялё з дубам. Нарысы літаратурнага жыцьця». YMCA-PRESS, Paris, 1975, с. 18)</ref>. Перажыў пэўны крызіс, ня маючы мажлівасьці надрукаваць свае творы.

Неўзабаве пасьля гэтага ў часопісе «Новы сьвет», (№ 1, 1963) былі надрукаваныя «Не стаіць сяло безбяз праведніка» (пад назвай «[[МатронаўМатронін двор]]») і «[[Выпадак на станцыі Кочатаўка]]» (пад назвай «Выпадак на станцыі Крэчатаўка»<ref>Назва станцыі выпадкова супала з прозьвішчам тагачаснага галоўнага рэдактара часопісу [[«Октябрь»]] [[Усевалад Кочатаў|Кочатава]], зь якім «Новы сьвет» вёў прынцыповыя літаратурныя і сьветапоглядныя спрэчкі. Каб не пагаршаць раздражненьне Кочатава, назву станцыі вырашана было зьмяніць на нэўтральнаенэўтральную.</ref>).

Першыя публікацыі выклікалі аграмадную колькасьць водгукаў пісьменьнікаў, грамадзкіх дзеячоў, крытыкаў і чытачоў. Ня толькі й ня столькі празь іхнія ўражвальныя рэалістычнасьць і шчырасьць, колькі таму, што гэта быў першы выпадак выданьня кніг па палітычна значнай тэме з 20-х гадоў, да таго ж напісаных ня чальцом [[КПСС|партыі]]. Пісьмы чытачоў — былых зьняволеных (у адказ на «Івана Дзянісавіча») паклалі пачатак «[[АрхіпялагАрхіпэляг ГУЛАГ|АрхіпялагуАрхіпэлягу ГУЛАГ]]».

Аповеды Салжаніцына рэзка вылучаліся на фоне твораў таго часу сваімі мастацкімі вартасьцямі і грамадзянскай сьмеласьцю. Гэта падкрэсьлівалі на той час многія, у тым ліку пісьменьнікі й паэты. Напрыклад, [[Ганна Ахматава|Ганна Андрэеўна Ахматава]] адзывалася пра «МатронаўМатронін двор» так:

{{Асноўны артыкул|МатронаўМатронін двор}}

Салжаніцын сустракаецца сз [[Варлам Шаламаў|Варламам Шаламавым]], які раней добразычліва адгукнуўся прана «Івана ДзянісавічеДзянісавіча», і прапануе яму сумесна працаваць над «Архіпэлягам».

У 1965 Салжаніцын езьдзіць у [[Тамбоўская вобласьць|Тамбоўскую вобласьць]] з [[Барыс Мажаеў|Барысам Мажаевым]] для збору матэрыялаў пра [[Тамбоўскае паўстаньне (1920—1921)|сялянскае паўстаньне]] (у паездцы вызначаецца назва раману-[[эпапея|эпапеі]] пра расейскую рэвалюцыю — «[[Чырвонае кола]]»), пачынае першую і пятую часткі «Архіпэлягу» (у [[Салатча|Салатчы]] Разанскай вобласьці і на хутары Коплі-Мярдзі ля [[Тарту]]), завяршае працу над апавяданьнямі «[[Як шкада]]» і «[[Захар-Каліта]]», публікуе ў «[[Літаратурная газэта|Літаратурнай газэце]]» (спрачаючысяпалемізуючы з акадэмікам [[Віктар Вінаградаў|Вінаградавым]]) артыкул [http://www.belousenko.com/books/Solzhenitsyn/Smetana.rar «Не обычай дёгтем щи белить, на то сьметанасметана»]<ref>«Литературная газэта», 4 ноября 1965 — адзіная газэтная публікацыя Салжаніцына ў СССР.</ref> у абарону расейскай '''''гаворкі'''''літаратурнай мовы:

<blockquote>Яшчэ ня позна выгнаць тое, што ёсьць [[публіцыстыка|публіцыстычны]] [[жаргон]], а не расейская гаворкамова. Яшчэ ня позна выправіць склад нашай пісьмовай (аўтарскай) мовы, так, каб вярнуць ёй размоўную народную лёгкасьць і свабоду.</blockquote>

У гэты самы час у ЗША выйшаў зборнік «А.Салжаніцын. Выбранае»<ref>Чыкага, Russian Language Specialties (Russian Study Series, # 54)</ref>: «Адзін дзень…», «Качэтаўка» і «МатронаўМатронін двор»; у ФРГ у выдавецтве «[[Пасеў]]» — зборнік апавяданьняў на нямецкай мове<ref>«Solshenizyn Alexander. …Den Oka-Fluss entiang. Funfzehn Kurzgeschijhten und eine Erzahlung», у перакладзе Мары Хольбэк</ref>.

* [[МатронаўМатронін двор]]

* [[Жыць небез паводле хлусьніілжы]] (эсэ)